Sochaniewicz Stefan Józef, krypt. Eses (1890–1917), historyk, archiwista, publicysta. Ur. 17 X w Zadwórzu (pow. Przemyślany), był synem Michała, urzędnika kolejowego, i Sabiny z Csilików.
W l. 1901–9 S. uczęszczał do III Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie pod wpływem nauczającego tam Władysława Semkowicza zainteresował się historią. Po śmierci matki w r. 1908 opiekę nad S-em przejął kuzyn wcześniej zmarłego ojca, Stanisław Miłaszewski, prezydent Sądu Karnego we Lwowie. W semestrze zim. 1909 S. zapisał się na wydz. filozoficzny uniw. lwow. Uczęszczał na seminaria profesorów Oswalda Balzera, Ludwika Finkla, Stanisława Zakrzewskiego i Eugeniusza Romera oraz słuchał nadprogramowo wykładów Przemysława Dąbkowskiego na wydz. prawniczym. W r. 1910 podjął pracę aplikanta w Krajowym Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie.
W r. 1910 S. był jednym z założycieli i przywódców Akademickiego Komitetu Bojkotu Wyrobów Pruskich; twórcą i redaktorem jego organu, miesięcznika „Bojkot” (Lw. 1911), w którym propagowano rozwój przemysłu i handlu polskiego, ale także nawoływano, by «omijać sklepy ruskie» i ostrzegano, że «Żydzi wskutek brutalnej akcji syjonistycznej stają się coraz większymi wrogami naszego narodu». Tym sprawom, a także innym bieżącym wydarzeniom, poświęcał artykuły, publikowane zwykle anonimowo, w kilku lwowskich dziennikach. Jeszcze w trakcie studiów (1911–12) opublikował kilka recenzji, głównie z zakresu heraldyki, na łamach „Rusi”, „Miesięcznika Heraldycznego” i „Kwartalnika Historycznego” oraz artykuł Archiwum Krajowe Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie w „Przewodniku Naukowym i Literackim” (odb. Lw. 1912). W t.r. na łamach „Świata Słowiańskiego” (t. 2) ostro skrytykował podręcznik historii Ukrainy Bohdana Barwińskiego pt. „Opovidanija z ridnoï istoryï” (Žovkva 1911), zarzucając mu fałszowanie faktów, antypolonizm i serwilizm wobec Austrii (odb. pt. Z powodu pierwszego ruskiego podręcznika dziejów ojczystych, Kr. 1912). Zaatakowany autor bronił się („W imię prawdy dziejowej!”, Lw. 1912), na co S. replikował kolejną publikacją Ukraińsko-ruska prawda dziejowa w świetle źródeł historycznych (Lw. 1913).
Mimo rozwijającej się gruźlicy i związanych z tym wyjazdów na kuracje, S. terminowo ukończył studia w r. 1914. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, ze względu na chorobę, nie został powołany do wojska. Już po zajęciu Lwowa przez wojska rosyjskie i zawieszeniu działalności uniwersytetu, zdał rygoroza i w grudniu t.r. uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie dysertacji Z dziejów sejmiku wiszeńskiego 1673–1732 („Kwart. Hist.” R. 26: 1915). W sierpniu 1916 otrzymał posadę adiunkta w Krajowym Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich i kontynuował tam rozpoczęte już w czasie aplikantury prace. Pomimo licznych urlopów wykorzystywanych dla podratowania zdrowia, zdążył przed śmiercią uporządkować obszerne zbiory i opracować katalogi: dokumentów własnych archiwum, depozytów gminnych i depozytów sądowych z l. 1860–70.
S. nie stronił od udziału w sporach historiograficznych. W r. 1916 na łamach „Kuriera Lwowskiego” (osobna odb.: Eses, Zapowiedź zwrotu w historiografii polskiej a szkoła krakowska, Lw. 1916) sekundował O. Balzerowi, który w pracy „Z zagadnień ustrojowych Polski” (Lw. 1915) przedstawił sprzeczny z tezami szkoły krakowskiej pogląd na przyczyny upadku państwa polskiego w XVIII w. Badania własne S-a koncentrowały się na zagadnieniach prawno-ustrojowych i ekonomicznych ziem ruskich Rzpltej. W rękopisie pozostała jego najpoważniejsza praca: Wójtostwa i sołtystwa pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej (opublikowana przez O. Balzera w r. 1921 w serii „Studia nad historią prawa polskiego”, VII); wszechstronnie ukazał w niej wpływ prawa niemieckiego na stosunki w tym regionie w XIV–XVIII w. Przygotował też wstępnie do druku najstarszą księgę miejską Drohobycza (wyd. w oprac. H. Polaczkówny pt. Księga radziecka miasta Drohobycza 1542–1563 z papierów pośmiertnych ś. p. Stefana Sochaniewicza, Lw. 1936). Zmarł na gruźlicę 18 III 1917.
S. rodziny nie założył.
Słownik historyków polskich, W. 1994; – Maternicki J., Historiografia polska XX w. Cz. 1: Lata 1900–1918, Wr. 1982; – Balzer O., Wspomnienie o autorze, w: Sochaniewicz S., Wójtostwa i sołtystwa pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej, Lw. 1921 s. 1–7; Spraw. dyrekcji c.k. lwowskiego gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1903, Lw. 1903 s. 123; toż za r. szk. 1909, Lw. 1909 s. 67, 84; – Nekrologi z r. 1917: „Czas” nr 136, „Kur. Lwow.” nr 134 (H. Polaczkówna); „Kwart. Hist.” R. 31 s. 233; – Centralnyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïni we Lw.: F. 145 op. 1 nr 43, 46, 255, 270; Deržavnyj archiv L’vivs’koï oblasti we Lw.: F. 26 op. 15 nr 622 (metryki Uniw. Lwow.); – Informacje Andrzeja Chlipalskiego z Kr.
Waldemar Bukowski