Różycki Stefan (1906–1980), działacz Związku Polaków w Niemczech, spółdzielca i bankowiec. Ur. 9 VII w Raciborzu na Górnym Śląsku, był synem Wiktora (zm. 1934) kierownika kancelarii adwokackiej, członka Rady Nadzorczej tamtejszego polskiego Banku Ludowego, reżysera polskiego teatru amatorskiego, i Eugenii z Bajmów; miał m. in. młodszego brata Edmunda (ur. 1910), sekretarza gimnazjum polskiego w Kwidzynie, więźnia obozu koncentracyjnego w Stutthofie.
Gimnazjum R. ukończył w Raciborzu, a studia rozpoczął w r. 1928 na wydz. prawa uniw. wrocł. i kontynuował potem najprawdopodobniej w Berlinie (1929–30) oraz ponownie w l. 1930–32 we Wrocławiu (choć w aktach brak drugiego wpisu immatrykulacyjnego). R. był działaczem Związku Polaków w Niemczech (ZPwN) i innych organizacji polskich. Należał do Związku Akademików Górnoślązaków «Silesia Superior» we Wrocławiu. Był współzałożycielem (powstałego 2 X 1931) i następnie prezesem kilkuosobowego, secesyjnego i ugodowego wobec kierownictwa politycznego ZPwN, Akademickiego Koła Wakacyjnego w Raciborzu, współzałożycielem (10 IX 1933) takiegoż Związku Akademickiego «Piast». R. działał ponadto m. in. w Związku Towarzystw Młodzieży i Związku Polskich Kół Śpiewaczych. W l. 1932–5 był kierownikiem biura Związku Spółdzielni Polskich w Niemczech, powstałego 14 IX 1932 ze Związku Spółdzielni Śląskich. Od października 1935 kierował R. filią oleskiego Banku Ludowego w Dobrodzieniu na Śląsku Opolskim i organizował Przysposobienie Rolnicze dla młodzieży polskiej. Po aresztowaniu kierownika Banku Ludowego w Olsztynie, Juliusza Malewskiego, R. zastępował go od października 1936, a po jego powrocie pozostał zastępcą Malewskiego jako urzędujący członek zarządu banku. Był też członkiem tamtejszej spółdzielni rolniczo-handlowej «Rolnik». W Olsztyńskiem R. propagował idee spółdzielczości wśród ludności polskiej, a ponadto działał społecznie w Tow. Młodzieży, ruchu teatralnym i śpiewaczym. Był delegatem Dzielnicy IV ZPwN na Kongres Polaków w Berlinie (6 III 1938). W sierpniu 1939 R. opiekował się też Bankami Ludowymi w Sztumie (po aresztowaniu Jana Fiszera na kilka dni przed wybuchem wojny został nawet jego kierownikiem) i w Kwidzynie. Wkrótce został także aresztowany w Olsztynie i osadzony w obozie koncentracyjnym w Hohenbruch (do lutego 1940), a potem przewieziony do więzienia w Berlinie. Zwolniony wiosną 1940 pozostawał R. najpierw pod nadzorem gestapo, a później przymusowo wcielono go do armii niemieckiej i skierowano na front zachodni.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej R. był w l. 1945–50 kierownikiem działu w Związku Rewizyjnym Spółdzielni RP w Olsztynie i pracownikiem Centralnego Związku Spółdzielczego, a także radnym olsztyńskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej. Działał w Polskiej Partii Socjalistycznej jako członek Komitetu Miejskiego w Olsztynie; potem był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od r. 1950 pracował w przemyśle spożywczym w Warszawie, w l. 1957–62 w Min. Spraw Wewnętrznych (zajmował się tam problematyką ludności rodzimej), następnie w spółdzielczości inwalidzkiej do przejścia w r. 1973 na emeryturę. Był wówczas sekretarzem Rady Naukowej Zakładu Badawczego Związku Spółdzielni Inwalidów i sekretarzem organizacyjnym oraz działaczem Tow. Rozwoju Ziem Zachodnich (TRZZ). Opublikował kilka drobniejszych prac poświęconych dziejom spółdzielczości polskiej na Ziemiach Zachodnich oraz wspólnie z Ireną Kasprowicz książkę Spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu na Warmii i Mazurach (W. 1961). Ogłosił też artykuł Polski ruch akademicki w Niemczech w okresie międzywojennym („Biul. Kom. Polonii Zagrań. TRZZ” 1962 nr 23) i Kartki z pamiętnika („Warmia i Mazury” 1962 nr 9). R. zmarł 28 III 1980 w Warszawie, pochowany został na cemntarzu na Bródnie. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
R. był żonaty, dzieci nie miał.
Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w. (bibliogr.);– Chłosta J., Seweryn Pieniężny, 1890–1940, Olsztyn 1980; Drozdowski S., Hajduk R., Rusinek Z., Kartoteka śmierci, Opole 1973 s. 119–20; Gębik W., Z diabłami na ty, Gd. 1972 s. 63; Lehr H., Osmańczyk E., Polacy spod znaku rodła, W. 1972; Łukaszewicz B., Olsztyn 1945–1985, Olsztyn 1987; Orzechowski M., Z dziejów ruchu akademickiego i walki o wytworzenie inteligencji polskiej na Śląsku Opolskim w l. 1922–1939, w: Studia i Materiały z Dziejów Śląska, Wr. 1962 IV 311, 316, 321; Pietrzak-Pawłowski K., Spółdzielczość polska na Ziemiach Zachodnich i Północnych 1918–1939, W. 1967; Smołka L., Sprawy wrocławskie na łamach „Nowin Codziennych” w latach trzydziestych XX w., w: Z dziejów Wrocławia w XIX–XX wieku, Red. M. Pater, Acta Universitatis Wratislaviensis No 725, Historia [Z.] 46, Wr. 1985 s. 120, 129; Żyga S., Polskie banki ludowe na Górnym Śląsku pod panowaniem niemieckim w latach 1895–1939, W. 1967; – Materiały pamiętnikarskie w zbiorach Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Oprac. Z. Fras, Olsztyn 1986; Polacy i sprawy polskie w kartotece opolskiego gestapo, Wybór i oprac. R. Dermin, S. Popiołek, Opole 1974 cz. 3 s. 12 (występuje jako Roczycki Stefan), 16–17 (dot. rodziców i rodzeństwa); Różycki E., W Raciborzu i Wrocławiu, w: Ci, co przetrwali, Oprac. K. Fiedor i M. Orzechowski, Wr. 1959 s. 181, 185; Statistik der Kreditgenossenschaften des Deutschen Genossenschaftsverbandes 1937, Berlin 1938; – „Tyg. Powsz.” 1980 nr 31; „Życie Warszawy” 1980 nr 78 s. 12, nr 79 s. 12, nr 81 s. 12; – Arch. Uniw. Wrocł.: Prawo 317.
Leonard Smołka