Starzyński Stefan (1920–1993), lekarz, patomorfolog, profesor Akademii Medycznej w Warszawie.
Ur. 25 VIII w Węgrowie, był najmłodszym z pięciorga dzieci Jana (zm. 1921), policjanta, i Zofii z Płucieńskich, 1.v. Lewickiej.
W czasie okupacji niemieckiej pracował S. jako urzędnik Zarządu Miejskiego w Węgrowie, potem Urzędu Skarbowego we Włodawie. Już od października 1939 działał w ruchu oporu: w Komendzie Obrońców Polski, a następnie w ZWZ. Aresztowany przez Gestapo z początkiem maja 1941 i więziony w Siedlcach, został przewieziony do Warszawy na Pawiak, gdzie był brutalnie przesłuchiwany. Zwolniony 22 X t.r., działał nadal w ZWZ (od r. 1942 AK); na przełomie l. 1942/3 ukończył kurs tajnej Szkoły Podchorążych w stopniu kaprala podchorążego. W r. 1944 służył w oddziale leśnym, działającym podczas akcji «Burza» w baonie «Smoła» Obwodu Węgrów AK.
Po zakończeniu wojny, od r. 1945, studiował S. na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. (od r. akad. 1949/50 Akad. Medyczna – AM). W r. 1949 uzyskał absolutorium i otrzymał stypendium Min. Zdrowia; następnie specjalizował się z anatomii patologicznej w Zakł. Anatomii Patologicznej pod kierunkiem Ludwika Paszkiewicza. Po uzyskaniu 26 VI 1950 dyplomu lekarza został tam we wrześniu t.r. asystentem, a po ukończeniu w r. 1953 specjalizacji I st. w zakresie anatomii patologicznej – starszym asystentem. Równocześnie od r.n. był adiunktem w utworzonym przez Paszkiewicza Zakł. Patologii Doświadczalnej (od r. 1960 Zakł. Patomorfologii) PAN. W r. 1956 został adiunktem również w AM i oprócz prowadzonych dotąd ćwiczeń, objął wykłady z patologii nowotworów. T.r. wziął udział w V Międzynarodowym Kongresie Gastroenterologów w Londynie, gdzie wygłosił referat Biopsyjne badania zmian histopatologicznych w colitis ulcerosa. W r. 1958 uzyskał w AM stopień kandydata nauk medycznych na podstawie napisanej pod kierunkiem Paszkiewicza rozprawy Wpływ tarczycy na przebieg gruźlicy doświadczalnej u świnki morskiej („Rozpr. Wydz. Nauk Med. PAN”, W. 1958 III), za którą otrzymał w r. 1960 nagrodę Polskiego Tow. Anatomopatologów. Problematykę rozprawy przedstawił w r. 1958 w referacie Tarczyca a gruźlica doświadczalna na II Kongresie Anatomopatologów Ameryki Łacińskiej w Săo Paulo. T.r. uzyskał II st. specjalizacji w zakresie anatomii patologicznej. S. był członkiem założycielem (m.in. wraz z Paszkiewiczem) Polskiego Tow. Anatomopatologów (od r. 1975 Polskie Tow. Patologów); w l. 1959–60 był jego sekretarzem i członkiem Zarządu Głównego, potem w l. 1964–70 wiceprzewodniczącym Oddz. Warszawskiego. Od r. 1959 prowadził jako dodatkowe zajęcie pracownię histopatologiczną lecznicy Min. Zdrowia. W r. 1961 na II Zjeździe Polskiego Tow. Anatomopatologów w Szczecinie przedstawił pracę Wpływ promieni jonizujących na gojenie się rany skórno-mięśniowej („Lekarz Wojsk.” R. 38: 1962 nr 3, „Pamiętnik II Zjazdu Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów”, W. 1963) wyróżnioną w r. 1962 nagrodą redakcji „Lekarza Wojskowego”. W r. 1961 odszedł z posady adiunkta Zakł. Patomorfologii PAN i w l. 1961–2 jako stypendysta Fundacji Rockefellera odbył staż naukowy w zakresie diagnostyki histopatologicznej onkologicznej w Memorial Hospital and Sloan-Kettering Institute for Cancer Research w Nowym Jorku. W r. 1964 został członkiem Europejskiego Tow. Patologów. Dn. 17 XI 1967 habilitował się w AM na podstawie rozprawy Zrąb części pochwowej macicy w rozrostach nowotworowych i nienowotworowych nabłonka. W r. 1970 odszedł z pracowni histopatologicznej lecznicy Min. Zdrowia i objął kierownictwo pracowni histopatologicznej w macierzystym Zakł. Anatomii Patologicznej AM. T.r. został powołany w skład Rady Naukowej Inst. Onkologii w Warszawie (był w niej do r. 1976) i objął funkcję konsultanta w kolejowej służbie zdrowia; został też członkiem PZPR. Dn. 1 III 1971 otrzymał w AM stanowisko docenta. Od r. 1975 kierował dydaktyką anatomopatologiczną dla studentów III roku Wydz. Stomatologii, a od r. 1977 także dla studentów III i IV roku Wydz. Lekarskiego. W r. 1977 na zjeździe Tow. Parazytologicznego NRD w Berlinie przedstawił pracę Zarażenie toxacaria canis u myszy. Dn. 2 III 1983 otrzymał tytuł profesora nadzwycz.
S. ogłosił samodzielnie lub we współautorstwie ponad 50 prac w Polsce i za granicą, w większości poświęconych problematyce onkologicznej. Część z nich miała charakter kazuistyczny i omawiając kryteria rozpoznawcze była wynikiem ścisłej współpracy z klinicystami, m.in. Przypadek ciąży jajnikowej („Ginekologia Pol.” T. 35: 1964 nr 5, odb. W. 1964) oraz opublikowana wspólnie ze Stefanem Krusiem, Zofią Zaleską-Rutczyńską i Anną Naciążek-Wieniawską The role of testosterone in developing chloroform – inducted renal tubular necrosis in mice („Nephron” Vol. 12: 1974 nr 4). Drugą grupę stanowiły prace nowatorskie, częściowo doświadczalne, a zwłaszcza dużej wartości opracowania histokliniczne na materiale biopsyjnym, wyjaśniające powstawanie niektórych jednostek onkologicznych, m.in. Rak cewki moczowej z gruczołów Littrego („Patologia Pol.” T. 16: 1965 nr 2, odb. W. 1965, wspólnie z Arnoldem Litwakiem) oraz Rakowiak trzonu macicy (tamże T. 29: 1978 z. 2, wspólnie z Małgorzatą Kubicką-Pertkiewicz). Ponadto S. przetłumaczył z języka angielskiego część podręcznika W. A. Andersona „Patologia” (W. 1966) oraz opracował dział Patologia ogólna i szczegółowa nowotworów w podręczniku zbiorowego autorstwa „Anatomia patologiczna” (W. 1975 – wyd. skryptowe, W. 1978, 1980). Recenzenci prac S-ego podkreślali jego dużą precyzję i wnikliwość oraz nowe spojrzenie na dotychczasowe kryteria interpretacji postrzeganych obrazów morfologicznych. Był promotorem dwóch przewodów doktorskich i opiekunem jednej habilitacji. Dn. 30 IX 1990 przeszedł na emeryturę, ale do lutego 1993 pracował nadal w Zakł. Anatomii Patologicznej AM na pół etatu. Zmarł 2 IX 1993 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Północnym. Odznaczony był m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Partyzanckim.
W małżeństwie z Henryką Gołoś miał S. dwoje dzieci: syna Andrzeja Wojciecha (ur. 1950), dr. inżyniera ogrodnictwa, pracownika naukowego Katedry Entomologii Stosowanej na Wydz. Ogrodniczym SGGW, potem nauczyciela w Zespole Szkół Ogrodniczych w Łodzi, oraz córkę Ewę Zofię (ur. 1960), po mężu Borzymowską, pielęgniarkę, prowadzącą wraz z mężem gospodarstwo rolno-hodowlane na Mazurach.
Pol. Bibliogr. Lek. za l. 1953–74; – Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny, W. 1987; – Słown. pol. tow. nauk., I; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 328; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 332; – Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944–1960, W. 1968; – Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1968, W.–P. 1969 s. 683; – Nekrologi z r. 1993: „Przekrój” nr 38, „Życie Warszawy” nr 207, 209, 211, 219; – Arch. AM w W.: Akta osobowe S-ego; – Informacje syna S-ego, Andrzeja Starzyńskiego i siostrzenicy, Heleny Vogtman z W.
Jan W. Chojna