Symcha (Symche, Simecha, Simţah) Bunim (Bunam, Bunem, Bonhard) z Przysuchy (1765–1827), aptekarz, cadyk, przywódca chasydów w Polsce.
Ur. w Wodzisławiu, był synem Cwi (Zeewa) Binema Hirsza, rabina z Wodzisławia, maggida (wędrownego kaznodziei) w Rzpltej i Europie Środkowej.
Po ukończeniu chederu S. studiował w l. osiemdziesiątych XVIII w. w jesziwach rabina Jeremia w Nagymarton (obecnie Mattersburg w Austrii) oraz rabina Mordechaja Beneta w Nikolsburgu (Mikulovie) na Morawach. Oprócz jidysz i hebrajskiego, władał biegle językami: polskim, niemieckim i łaciną. Po powrocie do Polski, prawdopodobnie pod koniec l. osiemdziesiątych, związał się z chasydzkimi nauczycielami, Izraelem Icchakiem Hofsteinem z Kozienic, a potem z Mosze Jidł Lejbem z Sasowa. Nie przejął jednak obrzędowości chasydzkiej, przeciwnie, prezentował się jako maskil (zwolennik żydowskiego oświecenia – haskali); studiował w Gdańsku (wg M. Bubera we Lwowie) farmację, ubierał się po europejsku, chodził do teatru i grał w szachy. Po ukończeniu studiów, ok. r. 1793, otworzył aptekę w Przysusze przy ul. Radomskiej. Za namową Dawida ben Szlomo z Lelowa przyjechał w r. 1794 do Lublina, na dwór sławnego w Polsce cadyka i cudotwórcy Jaakowa Icchaka Horowica «Widzącego». Nie został jednak jego uczniem; raziły go panujące tam zewnętrzne formy religijności, chasydzki folklor i obrzędowość, wiara w cudotwórczą moc cadyków oraz poświęcanie zbyt dużo czasu sprawom materialnym z ujmą dla studiów. Zyskał S. wówczas przydomek «mądrego» (chacham) i zaprzyjaźnił się z Jadkowem Icchakiem ben Aszerem «Świętym Żydem», uczniem «Widzącego», skonfliktowanym z nim na tle ideowym. Ben Aszer za namową S-y założył własny dwór w Przysusze. S. prawdopodobnie zajmował się w tym czasie handlem drewnem, jako przedstawiciel firmy Temerli Bergsohn, żony kupca i protektora chasydyzmu Jakuba Bergsohna Sonnenberga. W sprawach handlowych jeździł S. na targi do Lipska i Gdańska.
Po śmierci Ben Aszera w r. 1814 został S. cadykiem w Przysusze. Stał się przewodnikiem duchowym większości tamtejszych chasydów i twórcą tzw. szkoły z Przysuchy, reprezentującej mniej emocjonalny nurt chasydyzmu. Namawiał nauczycieli rabinackich do studiowania Tory i Talmudu oraz podkreślał prymat studiów nad manifestowaniem chasydzkiej duchowości i stylu życia. Nauczał, że celem człowieka jest poszukiwanie prawdy, a każdy pobożny (chasyd) powinien szukać własnej drogi do Boga, w której nie jest konieczne pielgrzymowanie do cadyka i stowarzyszanie się z innymi chasydami. Wg S-y cadyk powinien odgrywać rolę przewodnika duchowego, a nie pośrednika między Bogiem a chasydami, zapewniającego zbawienie tym, którzy mu się podporządkują; krytykował cadyków za ich pyszałkowatość, próżność i chciwość. Głównym obowiązkiem każdego chasyda miało być kontemplacyjne zgłębianie esencji boskiego świata, prowadzące na wyższy stopień religijnej wiedzy; S. nazywał to odzyskiwaniem rajskiej zdolności do nieprzerwanego hitbonenut (kontemplatywnego oglądania Boga), wiodącym człowieka do dewekut (przylgnięcia do Boga). Zalecając przestrzeganie tradycyjnych norm religijnych, doceniał konieczność istnienia świeckiej sfery w życiu. Cenił samodoskonalenie, dopuszczał niesystematyczność praktyk religijnych i wybiórcze traktowanie nakazów.
S. i jego uczniowie cieszyli się szacunkiem zwolenników haskali, byli natomiast krytykowani przez zwolenników popularnego cadykizmu, m.in. przez Horowica Naftalego Cwi z Ropczyc i Meira Rothenberga z Opatowa. Oskarżano ich o nieprzestrzeganie tradycyjnych pór modlitw oraz herezję sabataistyczną i tylko sprzeciw nestora polskich cadyków Abrahama Jehoszua Heszela z Opatowa spowodował, że nie obłożono ich klątwą. Do uczniów S-y należeli znani później w Król. Pol. cadykowie: Menachem Mendel Morgenstern z Kocka, Icchak Meir Rothenberg z Góry Kalwarii (założyciel dynastii cadyków z Góry Kalwarii), Mordechaj Josef Leiner z Izbicy, Henoch Henich Cohen Lewin z Aleksandrowa, Izrael Izaak Kalisz z Warki (najbardziej wpływowy przywódca chasydzki w l. trzydziestych XIX w.) oraz Jakub Arie Guterman z Radzymina (założyciel radzyńskiej dynastii cadyków). Dzięki działalności ben Aszera i S-y, Przysucha stała się na początku XIX w. głównym ośrodkiem chasydyzmu na zachód od Wisły.
Mimo otwarcia na kulturę europejską, sprzeciwiał się S. zmianom w tradycyjnej edukacji żydowskiej; stanowisko takie prezentował w r. 1825 jako delegat woj. sandomierskiego w Izbie Doradczej Komitetu Starozakonnych w Król. Pol. Podpisywał się w tym czasie «Simcha Bonhard rabin z Przysuchy». W l. dwudziestych prawdopodobnie nadal prowadził aptekę. Utrzymywał dobre stosunki z okolicznymi chłopami, którzy często zwracali się do niego o radę. Pod koniec życia oślepł. Niedługo przed śmiercią powiedział żonie: «całe moje życie było tylko po to, abym nauczył się umierać». Zmarł 4 IX 1827 w Przysusze, został pochowany na tamtejszym cmentarzu żydowskim. Podczas drugiej wojny światowej grób został zniszczony przez Niemców. Na początku l. osiemdziesiątych XIX w. wzniesiono na terenie cmentarza zespół trzech oheli (kaplic grobowych) mieszczących groby cadyków, w tym S-y.
W małżeństwie z Riwką (Rywką), pochodzącą z chasydzkiej rodziny z Będzina, miał S. syna Abrahama Mojżesza (1800–1829).
Po śmierci S-y część chasydów z Przysuchy pozostała przy jego synu, większość jednak poszła za jego uczniami, początkowo za Izraelem Izaakiem Kaliszem z Warki, później za Menachemem Mendlem Morgensternem z Kocka, który przewodził im do śmierci w r. 1859. Uczniowie S-y spisali w języku hebrajskim jego nauki pt. „Kol Simcha” („Głos Simchy”, Wr. 1859, wyd. 2, Piotrków 1903). Postać S-y występuje w spisanych przez Martina Bubera „Opowieściach chasydów” (Zurich 1949, wyd. pol., P. 1986).
Cała A., i in., Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, W. 2000; Enc. Judaica, XIV 1601; Polski słownik judaistyczny, W. 2003 I (jako Binem Symche, podob. S-y, rys. piórkiem); The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, New York 2008 II 175–6; – Boim J. M., Ha-rabi rebe bunem mipszischa. Toldot chajaw, sipurim, minhagim, sichot, Bnei Brak 1997 I–II; Dynner G., „Men of Silk”. The Hasidic Conquest of Polish Jewry 1754–1830, Oxford 2006; tenże, Merchant Princes and Tsadikim: The Patronage of Polish Hasidism, „Jewish Social Studies”, New Series, Vol. 12: 2005 nr 1 s. 64–110; Penkalla A., Przysuskie judaika, „Midrasz” 1997 nr 7/8; Rabinowitz Z. M., Rabi Simhah Bunam mi-Psziszah Chajaw we-torato, Tel Aviv 1944; Rosen M., The Quest for Authenticity – The thought of Reb Simţah Bonim, Jerusalem–New York 2008; Wodziński M., Groby cadyków w Polsce. O chasydzkiej literaturze nagrobnej i jej kontaktach, Wr. 1998; tenże, Oświecenie żydowskie w Królestwie Polskim wobec chasydyzmu, W. 2003; tenże, „Sprawa chasydymów”. Z materiałów do dziejów chasydyzmu w Królestwie Polskim, w: Z historii ludności żydowskiej w Polsce i na Śląsku, Red. K. Matwijowski, Wr. 1994 s. 228–9, 234–5, 240; tenże, Władze Królestwa Polskiego wobec chasydyzmu. Z dziejów stosunków politycznych, Wr. 2008; – Buber M., Gog i Magog. Kronika chasydzka, W. 1999; tenże, Opowieści chasydów, P. 1986; Krall H., Trudności ze wstawaniem. Reportaże, W. 1990 s. 132–3, 135–6; Sefer chadot Siecha, W. 1930; Si’ach sarfei Kedesz, Piotrków 1923.
Jan Doktór