Kuczyński Tadeusz Franciszek (1890–1945), chemik, profesor technologii chemicznej Politechniki Lwowskiej. Ur. 13 V w Stanisławowie, był synem Mariana i Heleny Veit; ojciec jego – powstaniec 1863 r. i potem długoletni prezes Związku Powstańców we Lwowie – był znaną postacią lwowskiego świata technicznego, kierownikiem budowy kolei łupkowskiej, potem inżynierem kolejowym w Stanisławowie i we Lwowie. K. uczęszczał do gimnazjum w Chyrowie i we Lwowie, w l. 1909–13 studiował chemię na Politechnice Lwowskiej, gdzie doktoryzował się w r. 1915 na podstawie pracy O oznaczaniu żelazicjanków i hydrazyny („Rozpr. AU Wydz. Mat. Przyr.”, Kr., 1919 S. III t. XIX A). W l. 1913–5 odbył jako stypendysta krajowy podróż naukową do Niemiec, Francji i Belgii, a w czasie praktyki w hucie żelaza w Witkowicach opracował całość gospodarki gazowej i spowodował zainstalowanie odpowiedniej aparatury. W l. 1915–8 walczył w szeregach armii austriackiej. Po wojnie, w l. 1919–20, kierował państwową odbieralnią ropy w Modryczu, w 1920–2 – laboratorium naukowo-doświadczalnym Państwowej Fabryki Olejów Mineralnych w Drohobyczu. W l. 1922–4 był naczelnym chemikiem i kierownikiem ruchu fabryki «Azot» w Borach koło Jaworzna. Z kolei przeszedł do pracy w szkolnictwie wyższym: w l. 1924–7 wykładał jako zastępca profesora na Politechnice Lwowskiej chemię fizyczną, podstawy elektrochemii i naukę o koloidach. W r. 1927 habilitował się na podstawie pracy Studium nad emulsjami naturalnymi ropnymi okręgu borysławsko-tustanowickiego („Przemysł Chemiczny” 1927) i objął na Wydziale Chemicznym katedrę technologii i elektrochemii, od r. 1928 jako profesor nadzwycz., od 1936 jako zwycz.; w l. 1932–3 był dziekanem Wydziału Chemicznego, od r. 1936 przewodniczącym komisji egzaminu dyplomowego. Nie zerwał jednak z przemysłem; był doradcą naukowym Tow. Soli Potasowych «Tesp» w Kałuszu w sprawie przerobu soli potasowych i odpadowych wód przemysłowych oraz rzeczoznawcą w dziedzinie produkcji katalizatorów dla kwasu siarkowego. Pracował również nad rozwojem krajowego przemysłu błękitów cyjanowych.
K. wykazywał rozległe zainteresowania, wyróżniał się pomysłowością i oryginalnością ujęć, dzięki zaś stosowaniu metod chemii fizycznej do technologii chemicznej uzyskał poważne osiągnięcia praktyczne. Był autorem 49 prac (publikowanych głównie w „Przemyśle Chemicznym”, „Chemiku Polskim”, „Hutniku”, „Przeglądzie Chemicznym”, „Rozprawach i Sprawozdaniach z posiedzeń Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego AU”, „Czasopiśmie Technicznym” oraz w niemieckim czasopiśmie „Petroleum”), 18 patentów; patronował też 30 pracom swoich uczniów. Już jako student II roku chemii zadebiutował pracami analityczno-chemicznymi. Wynaleziona przez niego metoda rozkładu stopów wolframowych za pomocą chloru lub fluowodoru („Rozpr. AU Wydz. Mat.-Przyr.”, Kr., 1911 XI A) została zaraz wprowadzona do przemysłu w Stanach Zjedn. A.P. i w wielu innych krajach jako metoda standardowa. Sposób oznaczania hydrazyny i żelazicyjanków (praca doktorska, referowana przez S. Niementowskiego w AU) uchodzi do dziś za najlepszy. Potem przeszedł do badań nad ropą naftową. Po pracy nad sposobami opalania ropą dał K. 8 publikacji i 4 patenty dotyczące rozdzielania emulsji ropnych przez dodatek fenolu; metody te zostały natychmiast wprowadzone do przemysłu w Polsce i za granicą. K. stał się międzynarodowym ekspertem w tej dziedzinie, wzywanym wielokrotnie do Włoch, Francji, Stanów Zjedn. A.P. i Szwajcarii. Dwie prace i dwa patenty poświęcił ekstrakcji oleju smarowego za pomocą tlenowych pochodnych aromatycznych, które o kilkanaście lat wyprzedziły selektywną rafinację; dzięki tej metodzie można było uzyskać z krajowych rop oleje smarowe nie ustępujące najlepszym amerykańskim, została też ona zaraz wprowadzona do przemysłu u nas, w Czechosłowacji, Stanach Zjedn., a w kilka lat potem została udoskonalona w Polsce przez K. Klinga. Kilka prac opublikował o rozdzielaniu emulsji wodno-olejowych przy pomocy metod elektrycznych, kilka poświęcił adsorpcji wymiennej; tu też opatentował dwa wynalazki dotyczące wydobywania jodu i bromu z różnych solanek. Z technologią nafty łączyła się też praca o rozpuszczalności gazów i par w cieczach, traktowanej jako funkcja temperatury. Trudności w procesie sedymentacji błękitów cyjanowych w fabryce «Azot» w Jaworznie skłoniły K-ego do opracowania i wprowadzenia oryginalnej metody koagulacji zawiesin przy pomocy drgań o znacznej częstotliwości; tu też opatentował metodę katalitycznego utleniania roztworów żelazocyjanku, stosowaną w tej fabryce do r. 1939.
Dalszą dziedziną zainteresowań K-ego stały się od r. 1928 badania nad solami potasowymi. Poświęcił im 18 prac i 6 patentów. Część z nich to prace o korozji tworzyw służących do budowy aparatury w tej dziedzinie, a więc prace o ogólnej teorii korozji, o szybkości przebiegu procesu korozyjnego metali w roztworach chlorku sodowego i chlorku potasowego, korzyści stosowania stali chromowej i chromoniklowej do budowy aparatury chemicznej. Większość jednak prac i patentów dotyczyła samego procesu produkcji soli potasowych (m. in. Znaczenie i metody chemicznej przeróbki soli potasowych, W. 1933), stanów równowagi w procesach zachodzących w roztworach, chłodzenia roztworów wodnych za pomocą powietrza, przerobu langbeinitu na drodze redukcji (sposób wprowadzony zaraz do produkcji w Stebniku, potem w Stanach Zjedn. A.P.). W pracach o parach soli zwrotnych zastosował opanowaną krystalizację pozwalającą na rozdzielenie kilku substancji krystalicznych wspólnie (co zaraz powszechnie wprowadzono w życie), opracował schematy fabrykacyjne oraz aparaturę półtechniczną do konwersji sylwinitu na azotan potasowy i sodowy (wprowadzone natychmiast w środkowej Europie), wreszcie konwersję azotanu potasowego z siarczanem magnezowym na azotan magnezowy i siarczan potasowy lub też sole podwójne. Tu należała również praca o procesach katalitycznych i stanach wymuszonej równowagi. Wszystkie jego wynalazki znajdowały z reguły zastosowanie w tworzącym się polskim przemyśle soli potasowych. Na tę tematykę nastawiona była też większość prac jego uczniów.
K. propagował – po pobycie w r. 1934 w Stanach Zjedn. A.P. – inżynierię chemiczną, stojącą na pograniczu technologii chemicznej i mechaniki, nową naukę o budowie aparatury chemicznej. Z tego zakresu opublikował 4 prace, w tym kierunku przystosował laboratorium swej katedry i domagał się tworzenia odpowiednich biur konstrukcyjnych oraz przetłumaczył na język polski podręcznik W. Badgera i W. Mc Cabe’a „Podstawy inżynierii chemicznej” („Przegl. Chemiczny” 1939), jedyny podręcznik z tej dziedziny do ok. 1950 r. Kilkakrotnie zabierał głos w sprawie nauczania technologii chemicznej, stanu tej dyscypliny w Stanach Zjedn. A.P. i w Europie, oceny dorobku naukowego I. Mościckiego. Reprezentował też Polskę w r. 1934 na IX Kongresie Międzynarodowym Chemii Czystej i Stosowanej w Madrycie, na X Kongresie w Rzymie w r. 1938 oraz ogólnoamerykańskim kongresie chemicznym w Waszyngtonie w r. 1935. Znakomity wykładowca i organizator, był twórcą silnej szkoły technologii chemicznej lwowskiej, której członkowie zajęli czołowe miejsca w chemii polskiej, jak minister przemysłu chemicznego A. Radliński, wiceminister budownictwa przemysłowego J. Grzymek, sekretarz naukowy Wydziału III PAN M. Śmiałowski, prof. technologii chemicznej w Gliwicach S. Pawlikowski i in. K. był członkiem Polskiego Tow. Chemicznego, inicjatorem Związku Inżynierów Chemików, opiekunem Koła Chemików Politechniki Lwowskiej, był też jednym z twórców i redaktorem naczelnym „Przeglądu Chemicznego” do r. 1939.
W l. 1939–41 K. kierował dalej katedrą technologii nieorganicznej, ale wykładał już tylko inżynierię chemiczną. W l. 1941–4 wykładał technologię nieorganiczną na «Technische Fachkurse» we Lwowie; przeżył zniszczenie katedry i laboratorium przez wywóz jego urządzenia i aparatury do Niemiec. Kierował swą katedrą do 3 I 1945 r. Zesłany na osiedlenie do Donbasu, zmarł w drodze, w Woroszyłowgradzie 25 VI 1945 r. Z małżeństwa z Anną Łozińską pozostawił córki: Jadwigę Jachimowiczową, dra inż. chemii Marię Kuczyńską i Janinę Zyk, lekarkę. Miał też dwóch braci: Władysława, prokuratora w Sądzie Najwyższym w Warszawie, i Mariana, inż. mechanika.
Peretiatkowicz A., Sobeski M., Współczesna kultura polska, P. 1932; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Lampe W., Zarys historii chemii w Polsce, Kr. 1948; – Spisy wykładów Politechniki Lwowskiej, 1924–1939; – „Dzien. Pol.” 1945 nr 160; „Przegl. Chemiczny” 1946 (W. Leśniański) s. 3–4 (fot.); „Przemysł Chemiczny” 1958 (S. Pawlikowski) s. 263–7 (fot., bibliogr.); „Roczn. AU” 1911 s. 99, 1918 s. 15; – Autobiografia K-ego w posiadaniu córki Marii Kuczyńskiej i jej informacje; Wspomnienia profesorów W. Jakóba i M. Kamieńskiego (mszp.).
Stanisław Brzozowski