Szempliński Tadeusz Kazimierz (1878 – ok. 1940), bankowiec, wydawca, działacz społeczny, polityczny i gospodarczy.
Ur. 21 VIII w Warszawie, był synem Bolesława Karola (1843 lub 1844–1918), uczestnika powstania styczniowego w oddziale Dionizego Czachowskiego, pracownika urzędu skarbowego w Radomiu. Matką S-ego była Kamilla z Perzyńskich (1846–1930), poślubiona w r. 1875 po śmierci pierwszej żony ojca, Julii Alberty z Bystrzyńskich (ur. ok. 1840), właścicielki dwuklasowej żeńskiej szkoły w Warszawie. S. miał braci: Stefana Macieja (1872–1964), Zygmunta (ok. 1875 – 1934), bankowca, Mieczysława (1882–1957), Stanisława Jakuba (1885–1941) oraz prawdopodobnie przyrodnią siostrę Marię (1873–1958), zamężną Perzyńską.
S. uczył się w sześcioklasowej Szkole Realnej w Warszawie; należał do tzw. kółka socjalistyczno-narodowego. Dn. 17 IV 1894, wraz z matką i bratem Stefanem, został aresztowany tamże za udział w patriotycznej manifestacji ku czci Jana Kilińskiego. Po ukończeniu w r. 1898 Kursów Handlowych w Warszawie podjął pracę w tamtejszym «Domu Bankowym dla Handlu i Rolnictwa A. Radziszewski». Pod koniec l. dziewięćdziesiątych wstąpił do PPS; angażował się w zbieranie składek i kolportaż „Robotnika”. Wraz z Antonim Wysockim redagował i wydawał w Warszawie od sierpnia 1902 do lutego 1907 dwutygodnik dla posiadaczy papierów wartościowych „Przegląd Bankowy wraz z Tabelą Losowań”, przekształcony w r. 1905 w „Przegląd Współdzielczy”, organ Tow. Spółdzielczych w Król. Pol. Jako prokurent prowadził w r. 1905 ekspedycję bankową i wydział giełdowy w warszawskim «Domu Bankowym W. Suchodolski i S-ka». W czasie rewolucji t.r. współorganizował strajk banków w Warszawie. Będąc bankowcem, zalegalizował w tym okresie 100 tys. rb. zdobytych przez bojówkę PPS. W l. 1906–10 pracował w warszawskim oddz. Ajencji Handlowej. Był współzałożycielem powstałej w r. 1908 Warszawskiej Kasy Oszczędności i pełnił funkcję jej dyrektora do r. 1912. Równocześnie od r. 1910 prowadził własny «Dom Bankowy T. Szempliński i S-ka» przy Nowym Świecie 40; był jego dyrektorem do r. 1915 (formalnie do jego likwidacji w r. 1917). Wchodził też w skład zarządu Tow. Pracowników Handlowych.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej był S. jednym z organizatorów Straży Obywatelskiej i komisarzem I Okręgu w Warszawie. Po zajęciu 5 VIII 1915 miasta przez Niemców został dowódcą plutonu POW. Jesienią t.r. przedostał się do Piotrkowa i 15 XI wstąpił do Legionów Polskich w stopniu chorążego. Był jednym z sygnatariuszy „Deklaracji Stu” z 22 II 1916, dotyczącej przyszłych granic niepodległej Polski. W okresie 15 III – 30 IV t.r. służył w 1. p. artyl. w Kozienicach, potem w stacji zbornej Legionów Polskich w Przemyślu (do 29 VII), a następnie został przeniesiony 1 VIII do Dep. Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Piotrkowie. Od 5 IX był komisarzem komisariatu werbunkowego w Dąbrowie Górn., po czym 16 XI wrócił do Dep. Wojskowego w Piotrkowie na funkcję kierownika kancelarii wydz. werbunkowego. Od 24 I do 1 IX 1917 pracował jako referent ogólny w Krajowym Inspektoracie Zaciągu do WP w Warszawie, w tym od 26 IV t.r. był kierownikiem Powiatowego Urzędu Zaciągu do WP w Mińsku Maz. T.r. odbył kurs oficerski w Zambrowie, po czym na skutek kryzysu przysięgowego przebywał od 1 VIII na urlopie bezterminowym we wsi Dębe Wielkie koło Warszawy. Dn. 1 XI 1918 wstąpił do WP i brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie; służył w stopniu podporucznika jako referent i kierownik wydziału w Sekcji Popoborowej i Ubezpieczeń w Dep. I MSWojsk. Awansowany na porucznika, był od 1 III 1920 szefem kancelarii Gabinetu Ministra w Biurze Prezydialnym MSWojsk. Następnie w Generalnym Inspektoracie Armii Ochotniczej w okresie 1 VII – 31 VIII t.r. był w stopniu kapitana szefem kancelarii, potem zastępcą szefa sztabu. Od 15 IX był adiutantem w 2. Dyw. Legionów Polskich, po czym awansował na majora 1 III 1921. Dn. 1 X 1922 został przeniesiony do rezerwy oficerów sztabowych. W r.n. został przydzielony do Oddz. I Sztabu Generalnego na stanowisko kierownika referatu. W zamachu majowym 1926 r. opowiedział się po stronie Józefa Piłsudskiego i służył w Kwaterze Głównej na pl. Saskim przy ppłk. Feliksie Kwiatku; 9 IX t.r. został mianowany p.o. komendantem Rejonowej Komisji Uzupełnień Warszawa Miasto IV. Dn. 30 IV 1927 przeniesiono go w stan spoczynku w stopniu majora.
Jako były wojskowy został S. z rodziną osiedlony w r. 1927 w Równem na Wołyniu. Pracował tam w oddz. Banku Gospodarstwa Krajowego jako: od 6 XII t.r. zastępca kierownika, od 1 IV 1928 p.o. kierownik, a od 22 XII t.r. kierownik (od r. 1938 dyrektor, po zmianie nazwy stanowiska). Już pod koniec l. dwudziestych władze tego miasta nazwały jego imieniem ulicę w dzielnicy Grabnik. Uczestniczył w Zjeździe Miast w Warszawie (6–8 IV 1935) jako delegat Równego. Był członkiem BBWR, a w maju 1936 został prezesem utworzonego przez woj. wołyńskiego Henryka Józewskiego Zjednoczenia Polskiej Myśli Państwowej. Działał w wielu instytucjach społecznych i gospodarczych, m.in. jako członek Tow. Rozwoju Ziem Wschodnich przyczynił się do reorganizacji jego działalności w okręgu wołyńskim i został delegatem tego okręgu na pierwszy Walny Zjazd Towarzystwa 11 X t.r. w Warszawie. Należał do Klubu Inteligencji Pracującej oraz Związku Byłych Legionistów i Peowiaków. Był prezesem Rady Nadzorczej sieci Spółdzielni Gospodarczo-Spożywczych «Hurt» oraz członkiem komisji likwidacyjnej Wołyńskiego Syndykatu Handlowo-Rolniczego S.A. Jeszcze we wrześniu 1939 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Miejskiej w Równem. Po wkroczeniu Armii Czerwonej 17 IX t.r. do miasta przedzierał się z żoną na tereny Polski centralnej. Zatrzymany przez oddział sowiecki w Brześciu nad Bugiem i osadzony w miejscowej twierdzy, zginął tam prawdopodobnie w kwietniu 1940. Był odznaczony, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych (1920), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921 oraz Medalem Niepodległości (1933).
S. był trzykrotnie żonaty. W pierwszym małżeństwie z Bronisławą z Całkowskich (zm. 1908) miał synów: Kazimierza Włodzimierza (zob.), Jerzego, Stanisława, Bronisława i Janusza oraz córkę Janinę. Po śmierci pierwszej żony poślubił swą daleką krewną, Jadwigę z Poncetów, a po rozwodzie z nią, Wandę z Tokarskich (oba małżeństwa były bezdzietne).
Bibliogr. historii Pol. XIX w., III; Bibliogr. Warszawy, III (dot. matki S-ego); – Czwarty pułk piechoty 1806–1966, Oprac. A. Idzik, Londyn 1966; Jabłoński H., Polityka PPS w czasie wojny 1914–1918, Wr. 1986; Kacprzak M., Towarzystwo Rozwoju Ziem Wschodnich 1933–1939, Ł. 2005; Landau Z., Bank Gospodarstwa Krajowego, W. 1998 (dot. brata, Stefana); Maciński T., Saga pokoleń dwóch wojen światowych Potempscy i Szemplińscy, „Kult., Oświata, Nauka – Mies. Stow. PAX” 1987 nr 3–4 s. 110–11; Mędrzecki W., Inteligencja polska na Wołyniu w okresie międzywojennym, W. 2005; tenże, Województwo wołyńskie w latach 1921–1939. Elementy przemian cywilizacyjnych, społecznych i politycznych, W. 1988; Świszczowski T., Miasta wołyńskie. Monografia, Łuck 1937 s. 115; – Hoffman J., Początki konspiracji na Wołyniu, „Kultura” (Paryż) R. 4: 1959 nr 10; – „Wieś Ilustr.” R. 10: 1910 z. 10 s. 53; – Arch. Banku Gospodarstwa Krajowego w W.: Teczka personalna S-ego; CAW: sygn. OOP/2–1038, sygn. MN z 25.07.1933, sygn. AP 3685, AP 16813; – Mater. Red. PSB: Wydruki internetowe z portalu o Szemplińskich; Mater. rodzinne w posiadaniu autora.
Marek Kamiński