Stamirowski (Ligęza-Stamirowski) Tadeusz (1860–1933), pracownik oświaty rolniczej, promotor współpracy polsko-węgierskiej, dyplomata. Ur. prawdopodobnie w Krakowie, był najmłodszym z czwórki dzieci Konstantego Felicjana i Karoliny z Rokossowskich, stryjecznym bratem Antoniego (zob.). Ojciec S-ego jeszcze w r. 1837 był właścicielem dziedzicznej wsi Wierzchy w pow. rawskim, w l. pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pracował w komorze celnej «na Baranie» na granicy rosyjsko-austriackiej, najpierw jako jej zwierzchnik (poborca), a po przejściu służb celnych Król. Pol. pod kierownictwo Rosjan, jako kasjer i pomocnik dyrektora.
S. ukończył gimnazjum katolickie (Königliches Katholisches Gymnasium) w Gliwicach, a po roku praktyki rolniczej – Akad. Rolniczą w Altenburgu (Mosonmagyaróvár) na Węgrzech. Następnie objął zarząd dóbr Aleksandra Krzeczunowicza pod Haliczem w Galicji Wschodniej. Ok. r. 1902 był agronomem w Delejowie. W lipcu t.r. został zaproszony do udziału w pracach Komitetu Obszerniejszego przygotowującego I Wiec Narodowy we Lwowie; uczestniczył następnie w wiecu (28 IX), który zainicjował działalność Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w Galicji. Dn. 1 VII 1905 został S. inspektorem rolniczym w biurze Zarządu Głównego Tow. Kółek Rolniczych we Lwowie oraz redaktorem odpowiedzialnym „Przewodnika Kółek Rolniczych” i stałym współpracownikiem działu rolnego w tym czasopiśmie. Przeprowadzał inspekcje kółek i zarządów lokalnych oraz wykładał na wielu kursach rolniczych. W r. 1909 opublikował rozprawkę O wychowie źrebiąt (Lw.).
Poza pracą zawodową S. postawił sobie za cel odbudowanie sympatii polsko-węgierskich w Galicji, by przygotować sojusz przyszłej niepodległej Polski z Węgrami; był zwolennikiem utrzymania wspólnej granicy między tymi państwami. W czasach, gdy relacje z węgierskimi politykami były wątłe, inspirował manifestacje na rzecz przyjaźni obu narodów, wreszcie w r. 1908, wykorzystując obecność delegacji węgierskiej na obchodach rocznicy Konstytucji 3 maja we Lwowie, założył tam Klub Polsko-Węgierski i został jego prezesem. Organizował polskie wycieczki na Węgry (m.in. w r. 1909 na obchody ku czci bohaterów aradzkich, przyjętą uroczyście w parlamencie budapesztańskim) oraz węgierskie do Galicji (np. w r. 1910 z okazji obchodów grunwaldzkich w Krakowie). W r. 1911 zorganizował na Węgrzech akcję poparcia dla polskich protestów przeciw wydzieleniu przez władze rosyjskie Chełmszczyzny z Król. Pol., zdołał zainteresować sprawą prasę, z pomocą posłów G. Nagyego i E. Kovácsa przygotował wielotysięczny wiec w Hódmezővásárhely (22 X), na którym uchwalono petycję do parlamentu węgierskiego. Finansował te działania z własnych kapitałów, «uganiał się i gardłował za nimi […]; żarliwy broniec idei […], obiegał związki i towarzystwa, przekupywał butelkami węgrzyna reporterów, wypraszał komunikaty» (Stanisław Wasylewski).
Tuż po wybuchu pierwszej wojny światowej, w poł. sierpnia 1914, wyjechał S. do Budapesztu, gdzie z własnej inicjatywy podjął akcję informacyjną o sprawie polskiej. Wraz z prezesem Klubu Węgiersko-Polskiego A. Nyárym zabiegał u premiera Węgier I. Tiszy o zgodę na utworzenie ochotniczego oddziału węgierskiego przy Legionach Polskich. W tej sprawie zyskał poparcie Juliusza Leo z krakowskiego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) i Komendy Legionów, a także Stanisława Grabińskiego i bp. Władysława Bandurskiego. Wprawdzie pod koniec września Tisza odpowiedział odmownie, jednak S. odtąd kontynuował swą działalność na Węgrzech już z ramienia NKN. Koncentrował się głównie na propagandzie prasowej i opiece nad żołnierzami II Brygady Legionów, walczącej w komitacie Marmaros. Nie występował z własnymi inicjatywami politycznymi, raczej starał się budować odpowiednią atmosferę dla nich (jak określił to Michał Sokolnicki – «ewokował czamarą tradycje polsko-węgierskie»). Utrzymywał stosunki z czołowymi postaciami węgierskiej sceny politycznej: Tiszą, G. Andrássym, A. Apponyiem, A. Brzeviczym, K. Huszárem, G. Ugronem, S. Dobieczkim, dziennikarzami i literatami węgierskimi. Służył swymi kontaktami politykom polskim przybywającym do Budapesztu, m.in. prezesowi NKN Władysławowi L. Jaworskiemu, posłowi do Dumy rosyjskiej Michałowi Łempickiemu. W czerwcu t.r. objął kierownictwo stałej placówki NKN w Budapeszcie, w której wspomagali go dwaj młodzi współpracownicy: węgierski arystokrata G. Syntinis (sekretarz) oraz historyk Jan Dąbrowski (referent prasowy). Uczestniczył w tzw. akcji komitatowej (wrzesień 1915 – styczeń 1916), polegającej na wysyłaniu do parlamentu i rządu rezolucji uchwalanych przez komitaty i rady miast autonomicznych z żądaniem podjęcia przez Węgry interwencji dyplomatycznej na rzecz odbudowy Polski. W październiku 1916 Sokolnicki, po swym ustąpieniu z NKN, zaproponował S-emu współpracę w imieniu środowiska skupionego wokół Józefa Piłsudskiego. S. – proszony już wcześniej przez Węgrów o sprowadzenie do Budapesztu przedstawicieli antyrosyjskiej orientacji z Król. Pol. – podjął początkowo tę propozycję i zorganizował Sokolnickiemu oraz Arturowi Śliwińskiemu spotkanie z Andrássym, lecz wkrótce wycofał się z dalszej współpracy. W tym czasie przygotował wraz z Syntinisem powstanie Związku Przyjaciół Polski w Budapeszcie (lipiec 1917), do którego przystąpiło wielu wybitnych polityków węgierskich. Po utworzeniu Rady Regencyjnej Król. Pol. (listopad t.r.) podjął się misji reprezentowania także jej w Budapeszcie. Uaktywnił się znów po traktacie brzeskim (luty 1918) w akcji pozyskiwania Węgrów przeciw postanowieniom w sprawie Chełmszczyzny, potem organizował pomoc dla legionistów polskich internowanych w Huszcie i sądzonych w procesie sygietyńskim.
Przed 30 I 1919 został S. konsulem RP w Budapeszcie. W okresie istnienia Węgierskiej Republiki Rad (marzec – sierpień 1919) swój status dyplomatyczny wykorzystał dla ratowania życia i mienia osób zagrożonych represjami. W styczniu 1920 reprezentację spraw polskich w Budapeszcie przejął Jan Szembek; S. objął wówczas wicekonsulat w Miszkolcu jako konsul II kl. ad personam. Po likwidacji tej placówki w r.n. pozostał w stanie rozporządzalności MSZ. Zmarł 16 I 1933 w Budapeszcie i tam został pochowany.
S. żonaty był z Węgierką; potomstwa nie pozostawił.
Bratankiem S-ego był Bogusław (1874–1960), urzędnik Min. Rolnictwa, potem Państw. Banku Rolnego w Warszawie, w imieniu którego administrował majątkami przejmowanymi za długi. W czasie zarządzania dobrami Wojsławice pod Sokalem zainicjował (1928) obrączkowanie ptaków dla celów naukowych na ziemiach polskich. Był też działaczem Tow. Łowieckiego i współpracownikiem jego organu „Łowiec”.
Fot.: „Tyg. Ilustr.” 1933 nr 6 s. 117; – Kertész I., Lengyelország a Magyar sajtóban. Magyar-Lengyel bibliografia, Budapest 1938 s. 15; – Dąbrowski J., Sprawa polska na Węgrzech 1914–1916, Piotrków 1917 s. 19, 31–2, 37–8, 41; [Divéki A.], A. D., Sprawa chełmska a Węgry, W. 1919 s. 3–4; tenże, Sprawa legionu węgierskiego dla Polski, W. 1939 s. 7–13, 17–29; Hist. dyplomacji pol., IV; Kovács E., Stosunki węgiersko-polskie w latach 1919–1921, „Studia z Dziej. ZSRR i Europy Środkowej” T. 3: 1967 s. 163; Sibora J., Narodziny polskiej dyplomacji u progu niepodległości, W. 1998; Suleja W, Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej, Wr. 1992; Wasylewski S., Granica z Węgrami, „Gaz. Pol.” 1935 nr z 20 XI; – „Dzien. Urzęd. MSZ” R. 4: 1923 s. 100; Sprawozdanie z czynności Towarzystwa „Kółek Rolniczych” za r. 1905, Lw. 1906 s. 8, 55, 115; toż za r. 1906, Lw. 1907 s. 35, 102; toż za r. 1908, Lw. 1909 s. 37, 131–2; toż za r. 1910, Lw. 1911 s. 17, 106–7; toż za r. 1911, Lw. 1912, s. 18–20, 23; toż za r. 1912, Lw. 1913 s. 19–21; toż za r. 1913, Lw. 1914, s. 19– 20, 23; Szematyzmy Król. Galicji z l. 1907–1912; – Dąbrowski J., Dziennik 1914–1918, Oprac. J. Zdrada, E. Dąbrowska, Kr. 1977 (s. 151– 3 – raport S-ego dla NKN z 14 XII 1915, fot. 28 – delegatura NKN w Budapeszcie, fot. 30); Lasocki Z., Polacy w austriackich obozach barakowych dla uchodźców i internowanych, Kr. 1929; Pamiętnik I Wiecu Narodowego…, Lw. 1903 s. 23, 165–6, 432; Sokolnicki M., Rok czternasty, Londyn 1961; Ze zbiorów Michała Sokolnickiego [Wyd.] W. J. Zaleski, „Niepodległość”, S. Nowa, T. 9: 1974 s. 171–5; – „Tyg. Ilustr.” 1933 nr 6 (nekrolog); – B. Jag.: sygn. 8882 III t. 2 k. 153; B. Ossol.: sygn. 13445/II k. 295–6; – Informacje Krystyny Stamirowskiej-Sokołowskiej z Kr.
Bibliogr. dot. Konstantego F. Stamirowskiego: Sęczys, Legitymacje Król. Pol.; – Girtler K., Opowiadania, Oprac. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971; Kapitan i dwie panny. Krakowskie pamiętniki z XIX wieku, Wyd. I. Homola, B. Łopuszański, Kr. 1980.
Bibliogr dot. Bogusława Stamirowskiego: Nowak E., Bogusław Stamirowski – inicjator obrączkowania ptaków dla celów naukowych w Polsce, „Przegl. Zool.” T. 3: 1959 s. 280–2; – Wasylewski S., Czterdzieści lat powodzenia, Wr. 1959.
Andrzej A. Zięba