Szafran Tadeusz (1886–1955), artysta ceramik.
Ur. 31 I w Przemyślu, był synem Józefa, nauczyciela gimnazjalnego, i Henryki z Błachowskich.
W l. 1897–8 uczył się S. w gimnazjum w Bochni. Po rocznej przerwie spowodowanej chorobą kontynuował naukę w l. 1900–4 w gimnazjach V i VI we Lwowie. Maturę zdał w lipcu 1905 w gimnazjum w Samborze, gdzie jego ojciec był wtedy dyrektorem. T.r. podjął studia w zakresie malarstwa na ASP w Krakowie. Uczył się kolejno pod kierunkiem Floriana Cynka, Józefa Pankiewicza i Leona Wyczółkowskiego; podczas studiów wyjeżdżał do Włoch, a w ostatnich latach nauki zdobył medale brązowy i srebrny. Po ukończeniu studiów w r. 1911 wyjechał do Niemiec; interesował się wówczas ceramiką i publikował na ten temat krótkie artykuły w prasie krajowej, m.in. Szkoła ceramiczna w Hörh („Przem. Ceramiczny” 1911 nr 20), Wpływy japońsko-chińskie na ceramikę naszych czasów (tamże nr 25), Historia ceramiki (tamże nr 26). Był zwolennikiem projektu utworzenia we Lwowie szkoły ceramicznej, a w Krakowie proponował powołanie oddz. ceramicznego przy Katedrze Architektury ASP (W sprawie ceramiki artystycznej, „Słowo Pol.” 1912 nr z 29 II). W kwietniu 1912 podjął naukę w Königliche Keramische Fachschule w Höhr koło Koblencji. W r. 1913, jako kandydat na nauczyciela rysunków w szkołach średnich, otrzymał stypendium rządu Austro-Węgier. Interesując się technologią szkliwienia ceramiki, opublikował w „Przemyśle Ceramicznym” opracowania: O glazurze „Awanturynowej” (1912 nr 21–22) oraz O glazurze wykrystalizowanej przy pomocy T i O2 (1913 nr 6); nadal też zajmował się organizacją szkolnictwa ceramicznego (Kilka słów o szkołach keramicznych, „Przem. Ceramiczny” 1913 nr 11). Od 1 X 1913 do 1 X 1914 kierował klasą ceramiki w szkole rzemiosł artystycznych (Kunstgewerbeschule) w Weimarze. Od stycznia 1915 był zastępcą nauczyciela rysunku w szkole realnej w Kromieryżu na Morawach. Powołany wiosną t.r., służył jako szeregowiec w armii austro-węgierskiej, a od lipca do listopada 1915 jako kanonier w Legionach Polskich. Następnie uczył rysunku w szkole realnej w Krośnie (do września 1918). Przeniósł się potem do Drohobycza, gdzie 1 X 1918 został dyrektorem fabryki dachówek oraz zawiadowcą Drohobyckiej Spółki Przemysłowej i Budowlanej. Następnie osiadł w Krakowie i od 4 III 1921 pracował jako nauczyciel kontraktowy w Państw. Szkole Przemysłowej; od czerwca 1922 był tam nauczycielem etatowym. Uczył rysunku, technologii ceramik i zdobnictwa oraz prowadził warsztaty. Borykająca się z trudnościami finansowymi szkoła, w dużym stopniu utrzymywała się ze sprzedaży własnych wyrobów, wypalanych w niskich temperaturach w warsztatach prowadzonych przez S-a. Związał się S. w tym czasie ze Stow. Warsztaty Krakowskie i włączył do dyskusji na temat barwników używanych w sztuce stosowanej; razem z Kazimierzem Witkiewiczem opublikował pod pseud. M. Wisz Batik, pisanki na tkaninach. Wskazówki praktyczne (Kr. 1922, wyd. 2 uzup., Kr. 1928). Klasa S-a uczestniczyła w II Orientacyjnej Wystawie Ceramiki Artystycznej, otwartej 7 III 1924 w TZSP w Warszawie, a w r. 1925 zdobyła brązowy medal za wyroby ceramiczne na Wystawie Międzynarodowej Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w Paryżu (uczniowie S-a, jako jedyni, pokazali ceramikę zdobioną techniką batikowania). Dzięki temu sukcesowi warsztaty szkolne wyposażono w piec ceramiczny do wypału w wysokich temperaturach, co pozwoliło na wyrabianie kamionki. Nowe możliwości wpłynęły na twórczość S-a, który specjalizując się w szkliwach krystalicznych (z użyciem tlenku cynku i kwasu tytanowego) oraz redukcyjnych, mógł wykonywać ceramikę szkliwioną tymi technikami. Tworzył formy ceramiczne wyprowadzane z kształtu kuli. Wykonywał najczęściej dzbany i wazony, zwykle toczone na kole, stosując szkliwa o wysmakowanej gamie barwnej oraz zdobienia roślinne, oparte na wzorach ludowych. Od r. 1925 współpracował z czasopismem „Rzeczy Piękne”, publikując t.r. na jego łamach m.in. Wyroby majolikowe firmy Wojnacki i Czechowski w Warszawie (nr 3) oraz Ceramika na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Zdobniczej w Paryżu (nr 9–12), a w r. 1929 Svaz Českoslov. Díla (nr 1) i O nowy „Belweder” (nr 2). Na początku l. trzydziestych związał się z krakowskim stow. Cech Artystów Plastyków «Jednoróg»; w lutym 1932 uczestniczył w XIX wystawie Cechu w salach TPSP, pokazując czterdzieści swych prac z kamionki szlachetnej.
Dn. 28 VI 1932, ze względu na reorganizację szkoły, został S. przeniesiony w stan spoczynku. Po bezskutecznych staraniach o posadę nauczyciela w Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu objął stanowisko dyrektora technicznego Fabryki Fajansu Stanisława Mańczaka w Chodzieży; sprawował je do upadku fabryki w r. 1936. Związał się następnie z Tow. Popierania Przemysłu Ludowego i pod jego auspicjami organizował wakacyjne kursy ceramiki artystycznej na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie, m. in. w r. 1936 w Rakowie koło Wilna. Również pod opieką Towarzystwa, w Strumieniu na Śląsku Cieszyńskim, prowadził od r. 1938 warsztat ceramiczny kształcący garncarzy ludowych oraz założył szkołę ceramiczną, garncarsko-kaflarską (otwartą w marcu t.r.). W tym czasie wykonywał także projekty dla fabryki porcelany w Ćmielowie. W okresie okupacji niemieckiej był w r. 1940 więziony przez Gestapo. Następnie wrócił do Krakowa, gdzie od września 1941 pracował jako nauczyciel w Staatliche Kunstgewerbeschule (do likwidacji szkoły w r. 1943). Wg niektórych informacji pracował również w Spółdzielni Kaflarskiej «Zdun» w Krakowie.
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej wyjechał S. w czerwcu 1945 do Bolesławca jako rzeczoznawca ds. przemysłu ceramicznego Dolnośląskiej Grupy Operacyjnej. Po zakończeniu prac Grupy zajął się uruchomieniem produkcji w tamtejszych zdewastowanych zakładach ceramicznych. Opracował plan eksploatacji glin w pow. bolesławieckim i lwóweckim. Przy pomocy uczniów, Wilhelma Słowika i Jana Reczkowskiego, zorganizował szkolenie przyszłych pracowników zakładów ceramicznych oraz rozpoczął przygotowania do produkcji. W r. 1946 uruchomiono dawną fabrykę R. Reinholda przy ul. Dolnych Młynów 10, a wkrótce trzy kolejne zakłady; S. został ich kierownikiem technicznym i opracował receptury wszystkich stosowanych w produkcji mas garncarskich i polew. Równocześnie był radnym miejskim, a w r. 1946 wybrano go na przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej. W r. 1950 wrócił do Krakowa i został ekspertem rzeczoznawcą w zakresie ceramiki w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (Cepelia). W r. 1953 przestał pracować w przemyśle. Był członkiem ZPAP. Zmarł 2 XII 1955 w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Podgórskim (kw. VB rząd 7 miejsce 18).
W zawartym 14 VII 1915 małżeństwie z Anną z Untenbergów, miał S. córki Annę Danutę (ur. 1916) i Jadwigę Stanisławę (ur. 1923), zamężną Sojkową. W r. 1991 imieniem S-a nazwano ulicę w krakowskiej dzielnicy Podgórze. Prace S-a znajdują się w stałej ekspozycji w Muz. Ceramiki w Bolesławcu (tu także receptury szkliw i rękopisy wykładów) oraz w zbiorach Muzeów Narodowych w Krakowie i Wrocławiu; były pokazywane m.in. w r. 2000 we Wrocławiu na wystawie „Ornamenta Silesiae. Tysiąc lat rzemiosła artystycznego na Śląsku”.
Dziewiętnasta Wystawa Cechu Artystów Plastyków, „Jednoróg” w gmachu TPSP w Krakowie, luty–marzec 1932, Kr. 1932; – Banaś P., Współczesne polskie szkło i ceramika, W. 1990; Ceramika i szkło polskie XX wieku, Oprac. M. Jeżewska i in., Wr. 2004; Gebethner S., Polska ceramika artystyczna XX wieku, W. 1954 (mszp. w Arch. Muz. Narod. we Wr.); Huml I., Warsztaty Krakowskie, W. 1973; Jeżewska M., Ceramika polska XX wieku, Wr. 1992; Kostuch B., Ceramika pierwszej połowy XX wieku, Kr. 2001; Ławniczak S., Magiczny pasek, „Gaz. Robotn.” 1976 nr 33; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; Ornamenta Silesiae. Tysiąc lat rzemiosła artystycznego na Śląsku, Red. M. Starzewska, Wr. 2000; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Starzewska M., Polska ceramika artystyczna pierwszej połowy XX wieku, Wr. 1952 s. 26–9, 77; Starzewska M, Wolanin T., Artystyczna kamionka bolesławiecka, Wr. 1995; Wolanin T., Steinzengesammlungen in schlesischen Museen, „Beiträge zu Keramik” Bd. 3: 1989; – Rajewska B., Wspomnienia o profesorze Tadeuszu Szafranie, „Roczn. Jeleniogórski” T. 24: 1986; – „Gaz. Wil.” 1936 nr z 13 VII (wyd. wieczorne); „Orędownik” 1938 nr 66; „Sztuki Piękne” 1932 s. 158 (kron.); – Arch. ASP w Kr.: Teczka osobowa S-a.
Joanna Daranowska-Łukaszewska