Serwatowski Teodor Alfred (1837–1918), ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, poseł do Rady Państwa.

Ur. w Odessie, był synem Wojciecha i Sabiny Podlodowskiej z Przytyka, bratem Macieja Zenona (zob.).

 

S. uczęszczał do szkół w Krakowie, a od r. 1850 uczył się w Akademii Inżynieryjnej w Wiedniu później w Klosterbruck; ukończył ją w r. 1856. Brał udział w kampanii włoskiej 1859 r. w stopniu porucznika. Później wystąpił z wojska.

 

W l. 1867–95 S. był członkiem Rady powiatowej w Tarnopolu z grupy większych posiadłości ziemskich, w l. 1868–74 zastępcą członka Wydziału Powiatowego. Od r. 1869 działał jako członek czynny w Galicyjskim Tow. Gospodarskim we Lwowie w oddziale tarnopolsko-skałacko-zbarasko-trembowelskim. Od r. 1874 był członkiem Wydz. okręgowego w Tarnopolu Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego, w r. 1884 pełnił w nim funkcję detaksatora, w l. 1886–9 zastępcy delegata na ogólne zgromadzenie Towarzystwa, w l. 1890–4 delegata.

 

W l. 1874–7 był zastępcą członka Podkomisji Krajowej Podatku Gruntowego w Tarnopolu, a w l. 1871–80 członkiem Powiatowej Komisji Szacunkowej. Dn. 29 IX 1886 został wybrany na posła do Rady Państwa (w miejsce zmarłego Augusta Starzeńskiego) z kurii wielkich posiadłości w okręgu wyborczym Tarnopol-Zbaraż-Skałat-Trembowla. Był członkiem Koła Polskiego, w imieniu którego zabierał głos, m. in. w sprawie rządowego projektu opodatkowania alkoholu. Posłował do 14 X 1888, kiedy to zrzekł się mandatu. Politycznie związany był z konserwatystami podolskimi.

 

S. był właścicielem rodzinnego majątku Bucniów (pow. tarnopolski), który uprzemysłowił, budując m. in. nowoczesny młyn turbinowo-wodny (amerykański), gorzelnię parową i miodosytnię. Rozwinął tu na szeroką skalę hodowlę koni arabskich, bydła rasy szwajcarskiej i owiec (rasy Lincoln). Posiadał chlewnię zarodową, uprawiał chmiel oraz uruchomił kamieniołom. Z biegiem lat dokupił następujące majątki: Nastasów (pow. tarnopolski), Jezierzany (1888, pow. buczacki), gdzie rozwinął m. in. hodowlę koni. Posiadał także Berehy Górne, Nasiczne i Caryńskie w pow. liskim. S. współorganizował wystawy rolnicze (i brał w nich udział) w l. 1877, 1894, 1904.

 

S. wiele świadczył na cele społeczne, ufundował kościół katolicki w Bucniowie i cerkiew unicką w Nastasowie (projekty Juliana Zacharjewicza). W uznaniu zasług dla Kościoła papież Leon XIII odznaczył go Komandorią Orderu św. Grzegorza. S. zmarł w październiku 1918 we Lwowie.

 

Z małżeństwa zawartego w r. 1872 z Henryką Stefanią Skarbek Kruszewską (zm. 22 XII 1888), S. miał czworo dzieci: Władysława Józefa (zob.), Wincentego (1886–1913), Felicję (1888–1981), żonę Jerzego Dzieduszyckiego, właścicielkę Rajtarowic, Korczmina i Caryńskiego, oraz Marię (zmarłą w młodości).

 

 

 

Słown. Geogr. (Bucniów, Korczmin); Ziemianie polscy XX wieku, W. 1994 II; Boniecki, XII 360; Mater. do biogr., ganeal. i herald. pol., II (dot. córki, Felicji); Żychliński, XXV 100–1, XXVI 103 (dot. żony S-ego); – Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, Cz. II Ziemie Ruskie Korony, W. 1991 VIIIA; Ostrożyński W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Jego powstanie i półwiekowy rozwój, Lw. 1892 s. 372, 385, 389; Pruski W., Dwa wieki polskiej hodowli koni arabskich (1778–1978) i jej sukcesy na świecie, W. 1983; tenże, Hodowla zwierząt gospodarskich w Galicji w l. 1772–1918, W. 1975 II; Rolnik 1867–1937, [Lw.] 1938 s. 104–6 (dot. córki, Felicji); – Gassebner H. von, Die Pferdezucht in den im Reichsrathe vertretenen Königreichen und Länder der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, Bd. II: Die Landespferdezucht, Wien 1894 s. 432, 435 (bez imienia); Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Pod red. T. Rutowskiego, R. 1 z. 1: Przemysł młynarski w Galicji, Lw. 1886 s. 105, R. 1 z. 3: Przemysł gorzelniany w Galicji, cz. I, Lw. 1885 s. 8; Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicji, Lw. 1906 s. 288, 351, 419, 423, 424, 426; Szematyzmy Król. Galicji, 1868–1914; – „Czas” 1886 nr 207 s. 1, nr 223 s. 1, nr 26 s. 2, 1888 nr 32 s. 3, nr 90 s. 2, nr 103 s. 2: – B. Jag.: rkp 9812 III (Pamiętniki Felicji ze Szczepańskich, 1. v. Andrzejowej Fredrowej, 2. v. Aleksandrowej Skarbkowej, s. 51, 117). – Mater. Red. PSB: Materiały dostarczone przez Jana Serwatowskiego z W., Serwatowski J., Leksykon genealogiczny rodziny Serwatowskich, otrzymany od Władysława Serwatowskiego z W.; – Materiały w posiadaniu rodziny Serwatowskich w W.