Rakowiecki Teodor (2. poł. XVIII w.), rytownik.

Wg tradycji rodzinnej pochodził z rodziny szlacheckiej h. Rola, związanej ze star. rohatyńskim w woj. ruskim. Także wg tej tradycji przebywał w młodości w Kijowie, gdzie wykonywał miedzioryty i drzeworyty o różnej tematyce; zapewniały mu one uznanie, a nawet popularność. Stąd został wezwany do Berdyczowa w celu sporządzenia planów architektonicznych i zaprojektowania wystroju kościoła Karmelitów oraz innych budowli okolicznościowych z okazji koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Berdyczowskiej (16 VII 1756). Z Berdyczowem i kultem Matki Boskiej związana jest prawie cała, znana dziś twórczość R-ego. Artysta pracował na zamówienie miejscowej drukarni Karmelitów (działającej od r. 1760), wykonując głównie ilustracje do licznych książek religijnych i dewocyjnych. Miedzioryty R-ego (22) przedstawiające m. in. historię koronacji obrazu, bramy triumfalne, medale okolicznościowe, monogram maryjny i korony papieskie, wnętrze kościoła berdyczowskiego ilustrują dzieło Grzegorza Trześniewskiego „Ozdoba y obrona ukraińskich krajów przecudowna w Berdyczowskim obrazie Marya” (2 edycje w l. 1765 i 1767). Książkę „Attak niebieskiej twierdzy” (1772) zdobi 13 drzeworytów R-ego z kartą tytułową łącznie, m. in.: Trójca Św., Zesłanie Ducha Św., Upadek pod krzyżem, Św. Józef z Dzieciątkiem, Św. Jan Ewangelista, Matka Boska Berdyczowska (na jednej z rycin data 1760). R. wykonał również 8 miedziorytów przedstawiających obchody Koronacji (w r. 1765) obrazu Matki Boskiej Chełmskiej, jak widoki Chełma, miejscowej katedry, bram triumfalnych (jednej w fajerwerku), które zostały zamieszczone w książce Jakuba Suszy „Koronacja cudownego obrazu Najświętszej Maryi Panny w Chełmskiej Katedrze” (1780). Kilkanaście miedziorytów R-ego jest poświęconych Matce Boskiej Berdyczowskiej. Są to bardzo dekoracyjne kompozycje, tylko niektóre datowane (1761 dwie wersje, 1776). W tej grupie na uwagę zasługuje Oblężenie Berdyczowa (1768), z panoramicznym widokiem miasta i okolic z lotu ptaka.

Dn. 18 VII 1771 otrzymał R. od Stanisława Augusta przywilej, w którym król za «przedstawioną biegłość jego w sztuce sztychowania» mianował go swoim dworzaninem i sztycharzem kor. Przywilej ten nie wpłynął jednakże, jak się wydaje, na zmianę zainteresowań i dziedziny twórczości R-ego. Nadal pozostał związany z oficyną berdyczowska. R. wykonywał też liczne ryciny dewocyjne przedstawiające Chrystusa (m. in. Jezus dźwigający krzyż – obraz z kościoła Karmelitów Bosych we Lwowie [dwie wersje], Chrystus u słupa – obraz z kościoła Karmelitów Bosych w Warszawie, Prawdziwy wizerunek P. Jezusa Boremlowskiego), Matkę Boską (Matka Boska z rysunkiem kościoła o trzech kopułach, Matka Boska Bolesna (1778), NP Maria Łaskawa w Cerkwi wsi Kropiwney (1784), Matka Boska Latyczowska, miedzioryt w wyd. „Głosy do Korony wzywające…”, 1778) i świętych (m. in. Św. Augustyn, Św. Erazm – dwie wersje, Św. Franciszek z Asyżu, Bł. Jakub Strzemię – 1771, Św. Jozafat Kuncewicz – 1774, Św. Teresa z Aniołem, Św. Tekla, Św. Maria Magdalena, zamieszczona w książce M. Rubczyńskiego „Chrześcijanin cierpliwością uzbrojony” (1765), Św. Fidelis z Sigmaringa w „Nauki katechizmowe” [1779]). Sygnował także dwie ryciny z wyobrażeniem pacyfikałów z kościoła Karmelitów Bosych w Starym Miadziole na Litwie. Drzeworyty podpisywał zwykle inicjałami «T R», miedzioryty pierwszą literą imienia lub jego skrótem oraz pełnym nazwiskiem, dodając nieraz miejscowość („Berdiczoviae”) oraz «C. P. S. R. M.» (Cum Privilegio Sacrae Regiae Maiestatis). Twórczość R-ego była nierówna, niewątpliwie najlepsza w kompozycjach architektonicznych, cennych też ze względu na ich walory dokumentarne (np. odbity z dwóch płyt widok Chełma). Łoza uważa R-ego za architekta. Pogląd ten wydaje się do przyjęcia tylko w przypadku budowli okolicznościowych (bram triumfalnych). Jest prawdopodobne, iż wzniósł je sam R., bądź też powstały one wg jego rysunków – projektów. Trudno dziś definitywnie rozstrzygnąć tę kwestię, ponieważ pokaźny zbiór rycin i rysunków – planów architektonicznych oraz fortyfikacyjnych, będący w posiadaniu syna artysty, Ignacego Benedykta, zaginął w Połonnem w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Możliwe też, że miedzioryty R-ego nie przedstawiają bram triumfalnych zdjętych podług rysunków z natury, lecz ich idealne projekty w teoretycznym ujęciu perspektywicznym (Sičyński). W grafice dewocyjnej, z wyjątkiem serii rycin kultowych Matki Boskiej Berdyczowskiej, sztycharz był wyraźnie słabszy, jakby skrępowany. Niektóre ryciny wykazują rażące braki warsztatowe, a także niedbałość w wykonaniu. Data (po r. 1793?) i miejsce śmierci R-ego nie są znane.

R. ożeniony z Marianną z Milanowskich, miał dwóch synów: Ignacego Benedykta (zob.) oraz drugiego, nieznanego z imienia zamieszkałego w Berdyczowie. Tegoż najprawdopodobniej można identyfikować ze sztycharzem, który sygnował dwa miedzioryty: «Mater Dei» (zachowana płyta) i „Ukrzyżowanie” («Amor meus Crucifixus est») – „P. Rakow. Scu. in Berdyczov. Anno 1806”) oraz «sc. a Berdyczov 1806 An.». W archiwum Karmelitów w Berdyczowie znajdowały się jeszcze w XIX w. kontrakty, rachunki i cała korespondencja R-ego.

Estreicher; Bénézit, Dictionnaire, VIII; Kołaczkowski J., Słownik rytowników polskich, Lw. 1874; Łoza, Architekci; Popov P., Materijaly do slovnyka ukraïns’kich graveriv, Kyïv 1926, Dodatek 1927; Rastawiecki, Słown. rytowników; Rovinskij D. A., Podrobnyj slovar’ russkich graverov XVI–XIX v., Sankt-Pet. 1895 II; Słown. Geogr., I 137; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, XXVII (Z. Batowski); Kraszewski, Catalogue d’une Collection s. 206–8; Żebrawski T., Spis cząstkowy rycin polskich, „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 19: 1858 s. 419, 423, 441; – Buchwald-Pelcowa P., Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących XVI–XVIII wieku, Wr. 1981; Drukarze dawnej Pol., Z. 6: Małopolska – Ziemie Ruskie; Grabowski A., Początek ikonografii naszej [b. m.] 1857 s. 44; [Nowakowski W.] Edward z Sulgostowa O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej, Kr. 1902; Pamiętnik wystawy starych rycin polskich ze zbioru Dominika Witke-Jeżewskiego urządzonej staraniem Tow. Opieki nad Zabytkami Przeszłości w roku 1914, W. 1914; Rolle J., Drukarnia i sztycharnia w Berdyczowie, Kr. 1872 s. 5; Sičyński V., Architektura miasta Chełma w rycinach z 1780 r., „Biul. Nauk.” 1933 nr 4 s. 196–8; tenże, Istorija ukraïns’kogo graverstva XVI–XVIII stolittja, L’viv 1937 s. 40; Skimborowicz H., „Ku czci Bogarodzicy”. Pamiątka pierwszej w Warszawie wystawy Maryańskiej, W. 1905; Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1790–1850, W. 1979; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski, II 53–4; – B. Jag.: rkp. 5755 Ż. Pauli Dykcyonarz artystów obrazowych w Polsce (mikrofilm w zbiorach IS PAN w W.).

Hanna Widacka