Sozański Teodozy (Teodozjusz, Teodor) (1826–1901), jezuita, nauczyciel. Ur. 14 XII w Kozówce (pow. tarnopolski), w rodzinie pochodzenia szlacheckiego.
W l. 1841–6 uczył się S. w Tarnopolu w gimnazjum prowadzonym przez jezuitów. Dn. 7 IX 1846 wstąpił do dwuletniego nowicjatu jezuitów w Starej Wsi, po czym kontynuował naukę w zakresie szkoły średniej w Tarnopolu (1848/9). Po ogłoszeniu dekretu cesarza Ferdynanda I o rozproszeniu jezuitów w monarchii austriackiej (7 V 1848) opuścił Galicję. W r. szk. 1849/50 w alzackim Issenheim studiował retorykę, w r. 1850/1 uczęszczał na wykłady z filozofii w belgijskim Brugelette, a w r. 1851/2 – z matematyki w Paryżu. We Francji pozostał dłużej; w l. 1852–6 studiował teologię w Laval, gdzie przyjął 10 IV 1854 święcenia kapłańskie. Trzecią probację, tj. rok studiów duchowości i prawa zakonnego, odbył w l. 1856–7 w Liesse (dep. Aisne).
W r. 1857 powrócił S. do Galicji. Przez dwa lata uczył matematyki i fizyki w gimnazjum jezuickim w Tarnopolu. W l. 1860–6 na zakonnym studium filozofii w Starej Wsi wykładał matematykę, logikę, metafizykę i etykę, tam też przyczynił się do zorganizowania pracowni fizycznej. Dn. 2 II 1864 złożył profesję zakonną. W r. szk. 1866/7 wykładał teologię dogmatyczną, moralną i scholastyczną w kolegium w Nowym Sączu. Następnie uczył filozofii w Krakowie (1867/8) i w kolegium jezuickim w Tarnopolu (1868–70), po czym znów w Krakowie – matematyki, logiki i metafizyki (1870–83). Wymagający, ale równocześnie «zawsze swobodny i krotochwilny» (Wacław Kruszka), cieszył się dużą sympatią uczniów, chętnie uczestniczył w uczniowskich wycieczkach po Tatrach i Karpatach. Był prawdopodobnie autorem pracy Tractatus dogmatico-scholasticus de Sacramentis novae legis explicates in Collegio Cracoviensi Soc. Jesu…, wydanej w l. 1880–1 w litografiach (B. Nauk. Ks. Jezuitów w Kr.: rkp. 195). W l. 1883–5 pełnił funkcję przełożonego domu zakonnego w Nowym Sączu, gdzie bezskutecznie usiłował zakończyć spór z władzami państwowymi o użytkowanie kościoła p. wezw. Świętego Ducha i klasztoru ponorbertańskiego.
W styczniu 1885 podjął S. tajną misję duszpasterską wśród unitów na Podlasiu. W świeckim ubraniu i z fałszywymi dokumentami wyjechał przez Wrocław do Warszawy, gdzie pod osłoną sklepu spożywczo-kolonialnego funkcjonowała tajna placówka duszpasterska przy ul. Marszałkowskiej (później przy ul. Brackiej). W Lublinie założył S. punkt kontaktowy przy ul. Zamojskiej 256. Z przerwami spędził na Podlasiu marzec i kwiecień t.r.; korzystając z pomocy unickich przewodników, nocą udzielał ślubów, spowiadał i chrzcił w chatach chłopskich lub budynkach gospodarczych w rejonie Radzynia i Włodawy. W obawie przed aresztowaniem schronił się w Warszawie, a stamtąd, nadal zagrożony dekonspiracją, wyjechał do Krakowa. Mimo aresztowania innych misjonarzy jezuickich, uważał, że misję należy kontynuować i na początku października t.r. wyjechał z nowym paszportem na Jasną Górę, stąd do Warszawy, a następnie na Podlasie. Tym razem wędrował wzdłuż Bugu; odwiedził 18 wsi, udzielił 970 chrztów, 103 ślubów oraz wysłuchał wielu spowiedzi. Dn. 15 X przyjechał do Warszawy, a 29 X wrócił do Krakowa. W dn. 16–25 XI ponownie przebywał na Podlasiu licząc, że zapowiadany spis ludności odwróci uwagę policji od działalności misyjnej; do Krakowa wrócił 1 XII. Po kolejnej wymianie paszportu, przyjechał 24 I 1886 do Międzyrzeca, czwartą misję prowadził we wsiach pow. konstantynowskiego. Zawiadomiony o aresztowaniach w Warszawie i zdekonspirowaniu «sklepu» przy ul. Brackiej, wyjechał pospiesznie do Galicji.
W obawie, że władze rosyjskie zwróciły uwagę na osobę S-ego, generał jezuitów P. Beckx wycofał go z pracy misyjnej. Przez rok (1886–7) przebywał S. w kolegium jezuickim w Chyrowie jako spowiednik i ojciec duchowny. W l. 1887–93 pełnił obowiązki prefekta studiów w Tarnopolu. Od 24 II 1891 do 29 VIII 1892 był socjuszem (sekretarzem) prowincjała i prokuratorem prow. galicyjskiej jezuitów. Przez l.n. był profesorem etyki: w r. szk. 1893/4 u bazylianów w Ławrowie (gdzie jezuici przeprowadzali reformę), w r. szk. 1894/5 w Tarnopolu i w r. szk. 1895/6 w Nowym Sączu. Wykładał następnie teologię dogmatyczną, moralną i scholastyczną w Chyrowie w r. szk. 1896/7. Pod koniec życia, w r. 1898 zamieszkał w kolegium w Nowym Sączu, gdzie jako operariusz pomagał w pracach duszpasterskich przy kościele p. wezw. Świętego Ducha. Zmarł 14 II 1901 w Nowym Sączu i pochowany został na tamtejszym cmentarzu przy kościele p. wezw. św. Heleny.
Fot. S-ego w ubraniu świeckim z okresu misji podlaskiej w Arch. Prow. Mpol. T.J. w Kr., sygn. 5000–5001 nr 214; – Drzymała K., Wspomnienia naszych zmarłych, Kr. 1982 I 120–1; Enc. jezuitów, (fot.); Grzebień L., Słownik jezuitów polskich 1564–1990, Kr. 1993 X; – Danieluk R., Tajna misja jezuitów na Podlasiu (1878–1904), „Przegl. Powsz.” T. 310: 2001 s. 62–5; Lupiński J. S., Le vicende dei greco-cattolici nel Regno Polacco dopo l’insurrezione di gennaio 1863, Romae 1997 s. 62; Maciszewski M., Historia gimnazjum tarnopolskiego, Tarnopol 1896 s. 140; Paluszkiewicz F., W cieniu Hermesa: bohaterzy Podlasia, Londyn 1987 s. 61–5, 71–6, 82, 85; Soszyński R., 400-lecie Unii Brzeskiej, Marki-Struga 1996 s. 190–2; Urban J., Wśród unitów na Podlasiu, Kr. 1923 s. 17, 20; Załęski, Jezuici, V 757, 833, 845, 878, 891, 970; – Schematismus universi venerabilis cleri saeculari et regularis dioeceseos ritus latini Premislensis, 1865–7, Jasło 1864–6; – Kruszka W., Siedm siedmioleci czyli pół wieku życia, P.–Milwaukee 19241 98, 105, 112, 133, 191; [Mellin I.], U stóp Matki Boskiej Nowicjackiej. Różne zapiski i wspomnienia, Kr. 1900 s. 119 (fot. po s. 54); – „Nasze Wiad.” T. 1–2: 1904–9; „Przedświt” 1901 nr 47 (nekrolog); – Arch. Prow. Mpol. T.J. w Kr.: Katalogi prow. galicyjskiej z l. 1846–1901, Katalogi prow. francuskiej z l. 1849–57, rkp. 1177 R–S, 1335 I (dok. osobiste S-ego), rkp. 877, 879 VII, 1164 I, 1697 (koresp.), rkp. 955 I, 974 II (wiersze łacińskie), rkp. 5031 (Preisner J., Jezuici w Nowym Sączu, T. 1: 1832–94 s. 278, 355, 356, 424, T. 2: 1895–1975 s. 3, 7, 417, 419, mszp.); Arch. Prow. Wpol.-Maz. T.J. w W.: Zespół J. Urbana, Sozański T., Notitiae quaedam pro historia Missionis Podlachicae (rkp.), Guzicki J., Opis misji odbytej przez o. Sozańskiego i br. Guzickiego w 1885 r. (rkp.); B. Narod.: rkp. IV 5988, Grudzewski (Guzicki) J., Opis moskiewskiej wolności, podróży i ucieczki, rkp. V 5989, tenże, Wspomnienia dotyczące misji jezuickich wśród unitów, z. 1–3.
Andrzej Paweł Bieś