Polański Tomasz Syrus (1794–1869), biskup przemyski obrządku greckokatolickiego. Ur. przed 15 X w Bartnem koło Jasła, był synem Tomasza, proboszcza greckokatolickiego, i Katarzyny z Petrykowskich. Szkołę elementarną ukończył w Jaśle, następnie gimnazjum pijarów w Podolińcu na Spiszu. W l. 1812–14 uczył się filozofii w Liceum lwowskim, utworzonym po zlikwidowaniu Uniwersytetu. W l. 1814–18, jako alumn greckokatolickiego seminarium generalnego we Lwowie z diecezji przemyskiej, studiował tam teologię i ukończył ją w świeżo reaktywowanym Uniwersytecie, po czym w r. 1819 otrzymał święcenia kapłańskie. W l. 1820–9 był prefektem studiów w greckokatolickim seminarium duchownym we Lwowie. Równocześnie w okresie 15 XI 1820 – 14 XI 1822 był adiunktem na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu, a od 1 IX 1821 do końca maja 1826 suplentem przy katedrze Starego Testamentu. Po złożeniu egzaminów i ogłoszeniu Assertiones ex disciplinis theologicis… (Leopoli 1826) 4 XII 1826 uzyskał doktorat z teologii, lecz nie otrzymał katedry, co przesądziło o rezygnacji z kariery uniwersyteckiej. W kwietniu 1830, z prezenty władz państwowych, otrzymał parafię Szkło w dekanacie jaworowskim. W październiku 1831 podał się na wakującą kanonię w kapitule katedralnej greckokatolickiej w Przemyślu, związaną z urzędem kanclerza w konsystorzu biskupim. Początkowo w l. 1831–2 był substytutem kanclerza, a od instalacji na kanonika gremialnego 7 I 1833 formalnym kanclerzem. W lutym 1835 objął w kapitule godność kustosza, w związku z czym w konsystorzu był już tylko asesorem i referentem. W r. 1847 posunął się na godność dziekana kapituły, a w r. 1855 zajął w kapitule pierwsze miejsce prepozyta. W grudniu 1856 został mianowany wikariuszem generalnym biskupa ordynariusza, jego oficjałem i prezesem sądu biskupiego do spraw małżeńskich. Oprócz urzędów i funkcji konsystorskich i kapitulnych był w l. 1834–47 wicedyrektorem tzw. Zakładu Filozoficznego w Przemyślu, zaś w l. 1847–9 jego dyrektorem. Był także egzaminatorem diecezjalnym, opiekunem biblioteki kapitulnej, dyrektorem drukarni kapitulnej i najpierw asesorem, a od r. 1845 prezesem Instytutu Wdów i Sierot po zmarłych kapłanach. We wrześniu 1847 był delegatem kapituły na Sejmie Stanowym galicyjskim. W r. 1848 Rada Główna ukraińska wysunęła kandydaturę P-ego na posła do parlamentu wiedeńskiego, ale nie został wybrany. Po przeniesieniu bpa Grzegorza Jachimowicza do Lwowa P. został dekretem cesarskim z 5 IX 1859 mianowany biskupem przemyskim, Pius IX udzielił mu dyspensy od braku ślubów zakonnych, wymaganych od biskupów greckokatolickich, a metropolita Grzegorz Jachimowicz konsekrował go na biskupa 2 XII 1860 we Lwowie. Po rządach bpa Jachimowicza (1848–59), przywódcy ukraińskiego ruchu narodowego, nominacja 66-letniego P-ego, o którym wiedziano, że był popierany przez Polaków, została chłodno przyjęta w cerkiewnych kołach przemyskich.

W okresie swych krótkich rządów P. zwizytował kilka dekanatów w okolicy Jasła. W r. 1862 dostarczył nuncjuszowi wiedeńskiemu Antoniemu de Luca księgi liturgiczne w języku cerkiewno-słowiańskim, drukowane w Galicji, którymi zaopatrzono unitów w Bułgarii i które stały się podstawą badań nad reformą liturgii bizantyjsko-słowiańskiej (unickiej) w Kongregacji Rozkrzewienia Wiary dla Kościołów Wschodnich. Wobec kwestii odrodzenia narodowego i walki o czystość obrządku z latynizmami w Galicji, które były wówczas głównymi problemami nurtującymi Cerkiew unicką, P. zajmował pozycję umiarkowaną. Zgodnie z sugestiami Stolicy Apostolskiej powstrzymywał w listach pasterskich z l. 1861 (drukiem ukazał się P-ego List pasterski 28 II 1861, Przemyśl 1861, przetłumaczony na język ukraiński) i 1862 zbyt daleko idące zapędy reformatorów liturgii. Współdziałał przy zawarciu regulującej współżycie obu obrządków „Concordii” w r. 1863 i podpisał ją w Rzymie. W czasie pobytu w Rzymie, wspólnie z administratorem archidiecezji lwowskiej bpem Spiridionem Litwinowiczem, posunął naprzód sprawę zatwierdzenia kapituł katedralnych lwowskiej i przemyskiej, co 12 VII 1864 zostało załatwione. Po śmierci metropolity halickiego Jachimowicza, w okresie 6 V–17 VII 1863 był P. administratorem archidiecezji lwowskiej na prośbę nie zatwierdzonej jeszcze kapituły lwowskiej. P. powierzył jednak faktyczne kierowanie diecezją dotychczasowemu bpowi sufraganowi lwowskiemu Litwinowiczowi, mianując go swoim wikariuszem generalnym dla tej diecezji. W l. 1861–8 P. był posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego i do Rady Państwa w Wiedniu, członkiem komisji nadzorczej «Ossolineum» oraz Tow. Kredytowego Ziemskiego we Lwowie. W związku z postępującym osłabieniem fizycznym i zdolności umysłowych P-ego Pius IX wyznaczył 1 X 1867 na administratora diecezji przemyskiej tytularnego arcbpa Nazjanzu Józefa Sembratowicza, który 5 (17) XI t. r. objął rządy, zaś P. nie wykonywał już odtąd żadnych funkcji. Zmarł 11 XI 1869 w Przemyślu i został tamże pochowany.

Portret P-ego w Muz. Regionalnym w Przemyślu; – Estreicher w. XIX; Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 3 vol. 2; Podr. Enc. Kośc.; – Finkel–Starzyński, Hist. Uniw. Lwow., I; Glinka L., Gregorio Jachymowycz – metropolita di Halycz ed il suo tempo 1840–1865, Romae 1974; Goliński S., Historia gimnazjum przemyskiego, Przemyśl 1894; Kozik J., Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji w l. 1848–1849, Zesz. Nauk. UJ. Nr 52, Kr. 1975; Pełesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom, Wien 1880 II, 939, 942, 969–71, 979, 1008, 1010–11; Saurer E., Die politischen Aspekte der österreichischen Bischofsernennungen 1867–1903, Wien 1968;– Documenta Pontificum Romanorum historiam Ucrainae illustrantia (1075–1953), Romae 1954 II; Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1859, Lemberg 1859; toż za l. 1860–70; – Litterae S. C. de Propaganda Fide ecclesiam catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantes, Romae 1957; Schematismus… cleri dioeceseos gr.-cath. Premisliensis, pro a. 1833, Premisliae 1833; toż za l. 1834–70; – „Czas” 1869 nr 262; – WAP w Przemyślu: Arch. gr. kat., Akta personalne T. P-ego, sygn. Kapituła 402, Matricula capituli ritus Graeci Cath. anno 1815 restaurati, sygn. Kapit. 7.

Tadeusz Śliwa