Słabczyński Wacław, pseud.: B. Surałło, Bogdan Zaklika, Nautilus, krypt. W.S. (1904–1994), historyk geografii, bibliotekarz, publicysta. Ur. 29 VI w Warszawie, był synem Łukasza (zm. 1918), budowniczego w Warszawie, i Heleny ze Zborowskich.
S. uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie. Był członkiem szkolnej drużyny skautowej im. Zawiszy Czarnego. Naukę przerywał kilkakrotnie w czasie pierwszej wojny światowej z powodu ubóstwa i choroby, a następnie śmierci ojca. Zarabiał na naukę pracą dorywczą, głównie korepetycjami; wyjeżdżał też na tzw. kondycje. Ukończył sześć klas gimnazjalnych, a dalej, pracując, uczył się samodzielnie. W l. 1925–7 był słuchaczem etnografii na Wolnej Wszechnicy Polskiej, ale studiów tych nie ukończył. Występował w ligowej drużynie piłkarskiej Akademickiego Związku Sportowego. W l. 1928–9 odbywał służbę wojskową w 21. pp. W r. 1931 ukończył roczną Szkołę Bibliotekarską przy Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy i od listopada 1931 był bezpłatnym praktykantem, a następnie od listopada 1933 do wybuchu drugiej wojny światowej pracownikiem Biblioteki Uniw. Warsz. W r. 1935 ogłosił pierwszy swój artykuł Jabłko i jabłoń w wierzeniach i zwyczajach ludowych („Naokoło świata” nr 135). Do sierpnia 1939 publikował artykuły głównie z dziedziny etnografii w czasopismach: „Echa Leśne”, „Kino”, „Morze i Kolonie”, „Świat”, „Zwierciadło” oraz w holenderskim piśmie „Suum Quique”. W lecie 1938 przy poparciu władz Biblioteki przebywał na kursie języka angielskiego zorganizowanym przez Uniw. Londyński.
S. brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. w Armii «Poznań» i uczestniczył w obronie Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w stolicy. Początkowo utrzymywał się z lekcji języka angielskiego, następnie był akwizytorem, wreszcie od stycznia 1942 do wybuchu powstania 1944 pracował w administracji Fabryki Bielizny i Kołder R. Krauzego przy ul. Królewskiej 35. W czasie powstania stracił całą rodzinę. Ok. 20 VIII 1944 został wywieziony do obozu pracy w Oberhausen w Nadrenii. Dwukrotnie uciekał z obozu, za drugim razem z powodzeniem. Po wyzwoleniu przez Amerykanów w kwietniu 1945 został tłumaczem w Mobile Civilian Labor Group przy Armii Amerykańskiej w Nadrenii, pomagając w kontaktach z byłymi więźniami polskimi i rosyjskimi. Od czerwca do listopada t.r. przebywał w Paryżu, gdzie korzystając z przyznanego mu przez Polski Czerwony Krzyż stypendium, prowadził m. in. kwerendę w bibliotekach paryskich (prawdopodobnie z zakresu etnografii).
W listopadzie 1945 S. wrócił do Warszawy; od grudnia t.r. do maja 1946 redagował tu miesięcznik „Morze” i „Młodzież Morska”. Następnie wyjechał do Gdyni i prowadził w miesięczniku „Wiatr od morza” dział «Z dalekich lądów». W redagowanych pismach, a także w „Polsce Zachodniej”, „Ilustrowanym Kurierze Polskim” i in. opublikował ponad 20 artykułów, głównie na tematy geograficzne. Od października 1946 do maja 1947 był referentem ds. etnograficznych i socjologicznych Dyrekcji Planowania Przestrzennego w Szczecinie, a potem do czerwca 1949 kierownikiem tamtejszej księgarni «Wiedza» przy al. Wojska Polskiego 29. Od lipca t.r. do czerwca 1952 kierował biblioteką muzealną w Muz. Kultur Ludowych w Młocinach koło Warszawy (późniejsze Państwowe Muz. Etnograficzne). Równocześnie brał udział w organizowaniu wystaw etnograficznych; był współautorem scenariuszy, a także komisarzem wystaw: «Sztuka ludów Afryki murzyńskiej i Oceanii» (1950) i «Polscy badacze i obrońcy ludów kolorowych» (1952). Był również komisarzem wystawy «Praźródła teatru», eksponowanej w l. 1951–2 w Warszawie, Częstochowie i Szczecinie. Z inicjatywy S-ego i przy jego pośrednictwie Muzeum otrzymało kilka zbiorów etnograficznych, przede wszystkim cenną kolekcję afrykanistyczną Wacława Korabiewicza. Od lipca 1953 do końca r. 1969 był starszym bibliotekarzem, następnie kustoszem Biura Międzynarodowej Wymiany Wydawnictw Biblioteki Narodowej w Warszawie i od października 1963 kierownikiem tego biura. Brał udział w międzynarodowych konferencjach bibliotekarskich: w Brukseli (1958), Budapeszcie (1960) i Kopenhadze (1961), Rzymie (1964) i Pradze (1965) oraz międzynarodowych zjazdach geograficznych i geologicznych, gdzie wygłaszał referaty, m. in. na XI Międzynarodowym Kongresie Historii Nauki (Warszawa-Kraków 1965) i III Sympozjum Polsko-Radzieckim z Historii Nauk o Ziemi (Wrocław 1978).
W okresie pracy w Bibliotece Narodowej powstały najważniejsze prace S-ego, m. in.: Na wyspach Pacyfiku. O Janie Kubarym, badaczu Oceanii (W. 1956), Paweł Edmund Strzelecki. Podróże – odkrycia – prace (W. 1957) i Polscy podróżnicy i odkrywcy (W. 1973, wyd. 2 rozszerzone przez syna Tadeusza, W. 1988); ta ostatnia praca została nagrodzona przez PAN, Stow. Dziennikarzy Polskich i Tow. Łączności z Polonią Zagraniczną. Ostatnim dziełem S-ego był Słownik podróżników polskich, nad którym pracował w l. 1973–83, w końcowej fazie wraz z synem Tadeuszem. Z powodu trudności stwarzanych autorom w l. osiemdziesiątych książkę tę opublikowano dopiero w r. 1992 (W.). Ponadto S. ogłosił kilkadziesiąt artykułów naukowych i popularnonaukowych w czasopismach: „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”, „Kontynenty”, „Kosmos”, „Morze”, „Nowe Książki”, „Poznaj Świat”, „Problemy”, „Problemy Polonii Zagranicznej”, „Przegląd Biblioteczny”, „Stolica”, „Świat Młodych”, „Wiedza i Życie”, „Wszechświat”, „Ziemia”, w wydawnictwie: Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej i in., oraz kilkanaście artykułów w języku angielskim w sprawozdaniach z kongresów i czasopismach zagranicznych. W maszynopisach pozostawił ponad 20 prac i artykułów niepublikowanych (w posiadaniu syna). Na emeryturę przeszedł 31 XII 1969. Był członkiem m. in. Polskiego Tow. Geograficznego, National Geographic Society (od r. 1971) i Stow. Marynistów Polskich. W poł. l. osiemdziesiątych wycofał się ze względu na stan zdrowia z działalności naukowej i publicystycznej. Zmarł w Warszawie 24 IV 1994 i pochowany został na cmentarzu Bródnowskim.
W małżeństwie z Janiną z Paprockich miał S. syna Tadeusza (ur. 1947).
Makulski J. K., Piwocka M., Wystawy Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie 1949–1988, W. 1988; Paradowska M., Polacy w Meksyku i Ameryce Środkowej, Wr. 1985; – Wspomnienia pośmiertne: „Czas. Geogr.” 1995 nr 1 s. 106–8 (J. Babicz, fot.), „Kwart. Hist. Nauki” 1994 nr 2 s. 121–32 (T. Słabczyński, bibliogr., fot.), „Przegl. Geol.” 1995 nr 1 s. 92–3 (Z. Wójcik, fot.); – „Biul. B. Narod.” 1969 nr 4 s. 39–41 (fot.); „Życie Warszawy” 1994 nr 97, 99, 104 (nekrologi); – B. Narod.: Teczka akt personalnych nr 789; Państw. Muz. Etnograficzne: Teczka akt personalnych nr 362.
Stanisław Konarski