Rydzewski Wawrzyniec (1717–1765), jezuita, kaznodzieja. Ur. 4 VIII w pow. Lida na Litwie. Pochodził być może z rodziny szlacheckiej.
R. ukończył retorykę w szkołach jezuickich i wstąpił 1 XII 1731, ze swym starszym bratem Piotrem, do zakonu. Po dwuletnim nowicjacie przy kościele Św. Ignacego w Wilnie (1731–3) odbył w Słucku studium nauczycielskie (1733–4), a następnie studia filozoficzne w Akademii Wileńskiej (1734–7). Praktykę nauczycielską przechodził w Słonimiu, ucząc najpierw w infimie (1737–8), a potem w wyższych klasach syntaksy i gramatyki (1738–9) oraz poetyki w Płocku (1739–40) i Warszawie (1740–1). W Warszawie pozostał na czteroletnie studia teologiczne (1741–5), podczas których otrzymał w Kobyłce 1 V 1744 święcenia kapłańskie. Formację jezuicką zakończył rocznym studium duchowości religijnej i prawa zakonnego (tzw. trzecia probacja) w Nieświeżu (1745–6). Do Warszawy powrócił jeszcze na rok jako prefekt kongregacji studenckiej i profesor retoryki (1746–7), by następnie nauczać tego przedmiotu w Akad. Wil. (1747–9). W r. 1747 otrzymał w Akademii tytuł magistra filozofii i nauk wyzwolonych i pozostał tam przez następne 5 lat jako kaznodzieja, profesor etyki i prefekt bursy muzycznej (1749–50), prefekt szkół niższych i sekretarz Akademii (1750–1). W r. 1750 złożył w Wilnie profesję czterech ślubów zakonnych. W l. 1751–4 był profesorem filozofii (wykłady z logiki z l. 1751–2 w: B. Uniw. Wil.: F3-1011) oraz równocześnie asystentem Wydz. Filozoficznego (1751–2), syndykiem Akademii (1752–3) i seniorem Wydz. Filozoficznego (1753–4). W l. 1754–5 był kaznodzieją, prefektem szkół niższych oraz biblioteki w Nowogródku, a w r. 1755 powrócił do Akad. Wil.
W r. 1758 uzyskał R. w Akademii tytuł doktora teologii i przez kilka miesięcy był wykładowcą tego przedmiotu. Przez trzy lata (1758–61) kierował jako regens jezuickim Collegium Nobilium w Wilnie. Dbał o właściwy dobór profesorów Collegium, o należyte warunki zdrowotne dla młodzieży i zaopatrzenie biblioteki w książki. Uzyskał przywilej królewski na wydawanie gazet oraz własną drukarnię, a kiedy okazało się to niemożliwe z powodu braku odpowiednich funduszów, odstąpił je z korzyścią Akademii. W l. 1761–3 był sekretarzem prowincjała lit. Kazimierza Przeciszewskiego, a następnie (1763–4) kierownikiem archiwum prowincji w domu profesów przy kościele Św. Kazimierza, w październiku 1764 został rektorem kolegium w Poszawszu na Żmudzi, gdzie w ciągu roku sprawowania urzędu dokończył budowy kościoła.
Jako kaznodzieja słynął R. (wg nekrologu) z wielkiej siły wymowy. Jego kazania w kościele Św. Jana w Wilnie przyciągały tłumy. Za życia wydał jedynie Kazanie na przywitanie Głównego Trybunału WXL (Wil. 1758) oraz dwutomowe Kazania na niedziele całego roku i niektóre święta (Wil. 1760, t. 1 wznowiony 1770, 1775). Kazania R-ego mają charakter homilii komentujących przywołane fragmenty Biblii. Znawca retoryki, świadomie odżegnywał się od jej nadużyć: «nie krasomóstwo, ale prawda, rzetelność, życzliwość, piękny przykład i powszechne zbudowanie głos zabiera» pisał. Kazania jego odznaczały się jasnością języka i precyzją wyrażeń. Świadomie wzorował się na kaznodziejstwie Piotra Skargi. Zmarł 30 XII 1765 w Poszawszu, został pochowany tamże pod nowym kościołem.
Pośmiertnie wydano jego Kazania świąteczne (Wil. 1768) i Kazania przygodne (Wil. 1768), wygłoszone z różnych okazji w l. 1750–62. Niektóre kazania R-ego wznawiano jeszcze w XIX wieku, m. in. w „Bibliotece Kaznodziejskiej” (t. 3, P. 1883).
Estreicher; – Backer-Sommervogel, Bibl. Comp. de Jésus, VII 342; Brown, Bibl. pisarzów, s. 356; – Bednarski S., Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce, Kr. 1933 s. 446; Bieliński, Uniw. Wil., I–III; Brensztejn M., Biblioteka uniwersytecka w Wilnie do roku 1832, Wil. 1925 s. 13; Haduch H., Zasady wymowy ogólnej i kościelnej, Kr. 1927 s. 369; Kurczewski J., Kościół zamkowy…, Wil. 1908 I 30; Pelczar J., Zarys dziejów kaznodziejstwa, Kr. 1896 II 305; Piechnik L., Próby odnowy Akademii Wileńskiej po klęskach potopu i okres kryzysu 1655–1730, Rzym 1987 s. 42; tenże, Rzut oka na powstanie, rozwój i likwidację jezuickiego Collegium Nobilium w Wilnie, w: Studia z dziejów oświaty i kultury umysłowej w Polsce XVIII–XX w., Wr. 1977 s. 84; Plečkaitis R., Feodalizmo laikotarpio filosofija Lietuvoje, Filosofija Lietuvos mokyklose XVI–XVIII amžiais, Vilnius 1975 s. 466; Załęski, Jezuici, III; – Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 1536 s. 980 (J. Poszakowski, De viris illustribus Prov. Lituaniae S. J.); Arch. Rom. SI: Lit. 26–31 (katalogi trzyletnie), Lit. 58–59 (katalogi roczne), Lit. 51 k. 227–228 (Historia Collegii Possaviensis), Lit. 65 k. 739–741 (nekrologi); Centr. Arch. Lit. Akad. Nauk. w Wil.: rkp. F 1135 (Diarium Collegii Vilnensis) s. 8, 9, 14, 18, 24, 42, 113, 196, 286, 297, 339, 343, 405, 467 (Fotokopie w Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.).
Ludwik Grzebień