Skorupka Wawrzyniec (1896–1971), pamiętnikarz i działacz chłopski. Ur. 29 VII we wsi Kosowo (pow. gostyński), był synem Tomasza (zob.) i Zuzanny z Klupsiów.
S. ukończył czteroklasową szkołę ludową w Siemowie. Należał (do r. 1915) do Katolickiego Stow. Młodzieży prowadzonego przez ks. Ludwika Sobkowskiego w Starym Gostyniu. Duży wpływ na kształtowanie się zainteresowań społecznych i kulturalnych S-i wywarł brat Stanisław Helsztyński. W młodości był S. pilnym czytelnikiem książek oraz „Gazety Grudziądzkiej”. Jako siedemnastolatek został zmobilizowany do rezerwy i ewakuowany (październik 1914) przez armię pruską na Śląsk do gospodarstwa w Lauterbach koło Bolesławca. Samowolnie powrócił do Kosowa, skąd 28 X 1915 został powołany do wojska pruskiego (pułk w Bojanowie), następnie przydzielony do kompanii karabinów maszynowych w Głogowie. Dn. 19 VI 1916 skierowano go na front w Galicji Wschodniej (miasteczko Tłumacz na linii Stanisławów – Kołomyja), gdzie walczył w 58. p. 119. dyw. VIII armii austro-węgierskiej. Dn. 28 VII 1916 w czasie ofensywy gen. A. Brusiłowa dostał się do niewoli rosyjskiej. Odbity w lutym 1918 przez Niemców, został skierowany do Zegrza koło Warszawy na kwarantannę, gdzie przebywał do kwietnia 1918. Urlopowany do Kosowa, powrócił w czerwcu 1918 do garnizonu w Głogowie. Uchylał się od pójścia na front zachodni, do końca wojny przebywał w głogowskim lazarecie.
Dn. 11 XI 1918 S. powrócił do Kosowa. Jako członek służby obywatelskiej w Gostyniu uczestniczył w działaniach przeciwko Niemcom w okolicach Gostynia i Kąkolewa. Zaciągnął się w maju 1919 jako ochotnik do Poznańskiego Pułku Baonów Wartowniczych w Poznaniu, skąd został wysłany (grudzień 1919) w rejon Strzałkowa i Słupcy na dawną granicę rosyjsko-niemiecką. Awansowany na sierżanta przeniesiony został 1 VII 1920 na granicę śląską w rejon Odolanowa, gdzie służył do września 1921.
Dn. 1 VII 1922 nabył osadę poniemiecką (tzw. anulacyjną) o powierzchni 15 ha we wsi Nowe Żakowo w pow. leszczyńskim. Od początku gospodarowania wdrażał systematycznie nowoczesne metody agrotechniczne, uzyskiwał wysokie zbiory zbóż. Na terenie gminy Lipno organizował życie gospodarcze, społeczne i samorządowe. Inicjował budowę dróg, tworzył gminną opiekę socjalną. W okresie międzywojennym nie należał do żadnej partii politycznej. W r. 1925 został wybrany na sekretarza Kółka Rolniczego, od r. 1935 był podwójcim, a od 28 VII 1937 do 1939 – wójtem w gminie Lipno. W pierwszych dniach wojny uczestniczył w mobilizacji i ewakuacji ludności pow. leszczyńskiego. W czasie okupacji, poszukiwany przez Niemców, ukrywał się u teściów w Górce Duchownej, a następnie (od 1 III 1940) pod fałszywym nazwiskiem Ignacego Libeckiego pracował w gospodarstwie rolnym w Szelejewie koło Gostynia, do wyparcia Niemców 17 I 1945.
Dn. 6 II 1945 S. powrócił do swojej osady w Żakowie, zajętej w czasie wojny przez niemieckiego osadnika. Ponownie objął funkcję wójta i zajął się organizowaniem lokalnych struktur administracyjnych, społecznych i gospodarczych. Zakładał sklepy «Społem» oraz Gminną Spółdzielnię «Samopomoc Chłopska». Uczestniczył w reformie rolnej oraz repatriacji Polaków z ZSRR. Był członkiem Powiatowej Rady Narodowej w Lesznie z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), wiceprezesem PSL w Lesznie. Aresztowany na skutek prowokacji w końcu 1946 r., objęty amnestią w styczniu 1947, zrzekł się funkcji wójta. Wybrany (maj 1947) na prezesa Pow. Zarządu PSL-Lewica, był nim przez rok. Brał udział w kongresie zjednoczeniowym stronnictw ludowych w Warszawie (27 XI 1949). Był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). Po r. 1956 swoją działalnością w gminnych i powiatowych władzach Związku Samopomocy Chłopskiej oraz w powiatowych i wojewódzkich władzach organizacji Kółek Rolniczych propagował i wdrażał nowe formy gospodarowania i mechanizacji rolnictwa. Prowadził własne wysokowydajne gospodarstwo rolne. Przez 38 lat był korespondentem Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).
Jeszcze w r. 1935 S. spisał swe wspomnienia Poznański rekrut w I wojnie światowej. W l. 1966–7 powstały z inspiracji brata S. Holsztyńskiego dalsze części jego pamiętnika pt. Moje morgi i katorgi 1914–1967 (P. 1970, z przedmową J. Burszty). Udział w dwu wojnach światowych oraz systematycznie dokumentowana od końca l. dwudziestych do końca l. sześćdziesiątych działalność gospodarcza i społeczna złożyły się na treść tej pracy, stanowiącej wiarygodne źródło do poznania przeobrażeń wzorów gospodarowania i mentalności chłopa wielkopolskiego w XX w. Redakcja „Nowych Książek” zaliczyła pamiętnik S-i do 10 najlepszych publikacji r. 1970. Książka uzyskała nagrodę tygodnika „Polityka” za r. 1971. S. zmarł 31 VIII 1971 w Żakowie, pochowany został w Goniębicach koło Leszna. Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1938).
Z małżeństwa (od 22 X 1921) z Marią Kaczmarek z Górki Duchownej, miał S. czworo dzieci: Irenę (ur. 1922), Mariana (1923–1930), Mariana (ur. 1931) i Stanisława (ur. 1934), który odziedziczył gospodarstwo w Żakowie.
Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1970 i n.; Literatura Pol. Enc. II (R. Sulima); Wpol. Słown. Biogr. (bibliogr.); – Helsztyński S., Kronika rodzinna. Autobiografia, W. 1986 s. 125–48 (fot., bibliogr.); – „Przekrój” 1971 nr 1388 (fot.).
Roch Sulima