Szeliński Wiktor Andrzej (do r. 1946 Krauze Wiktor Erwin), pseud.: Andrzej Pol, Pol, Tomasz Jar, Kobuz Syn, Miotła (1921–1984), inżynier, żołnierz Armii Krajowej, harcmistrz.
Ur. 22 III w Warszawie w rodzinie ewangelickiej, był synem Zygmunta Krauzego (1890–1985), podoficera armii rosyjskiej, po r. 1918 urzędnika szpitala wojskowego, następnie przedstawiciela handlowego firmy «Elektrolux», oraz Anny Marii Elżbiety z Szelińskich (1900–1990), 2.v. Mietke (po zmianie nazwiska: Mitkiewicz). Miał siostrę Irenę Klarę (1925–1981), 1.v. Kucharską, 2.v. Wyczańską, polonistkę, w powstaniu warszawskim 1944 r. łączniczkę baonu «Zośka», pracownika naukowego Inst. Badań Literackich PAN, a także siostrę przyrodnią Jadwigę Joannę Mitkiewicz (ur. 1942), psychologa.
Krauze uczył się w Gimnazjum i Liceum Zboru Ewangelicko-Augsburskiego im. Mikołaja Reja w Warszawie. Od r. 1930 należał do przyszkolnej 8. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Kazimierza Pułaskiego, pełniąc m.in. funkcję zastępowego i przybocznego. W lipcu 1935 uczestniczył w Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Spale. Po zdaniu w r. 1938 tzw. małej matury kontynuował naukę w prywatnym Męskim Gimnazjum i Liceum im. Tomasza Niklewskiego przy ul. Złotej. Po wybuchu drugiej wojny światowej pełnił służbę w Pogotowiu Harcerzy i 6 IX 1939 opuścił Warszawę wraz ze swą drużyną w składzie baonu harcerskiego. Do Warszawy wrócił w poł. października t.r. i podjął pracę w rodzinnej firmie, Wytwórni Blach Dziurkowanych «Sito» przy ul. Wiatracznej 15. Równocześnie kontynuował naukę na tajnych kompletach i w r. 1940 zdał maturę. Od jesieni t.r. uczył się w Państw. Szkole Budowy Maszyn; odbył praktyki wakacyjne w Warsztatach Samochodowych «Mazurek», Warsztatach Motocyklowych «Zündapp» i Odlewni Metali «Geisler». Pod koniec t.r. wstąpił pod pseud. Pol do kierowanej przez Mieczysława Słonia («Juranda») na Pradze konspiracyjnej 78. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Króla Władysława Jagiełły (krypt. CP-100 w strukturze Szarych Szeregów) i prowadził w niej szkolenie wojskowe. W swoim domu rodzinnym przy ul. Wiatracznej wraz z siostrą Ireną («Iką»), drużynową konspiracyjnej 78. Warszawskiej Drużyny Harcerek, prowadził lokal konspiracyjny Szarych Szeregów, a w domu letniskowym matki w Sękocinie – bazę szkoleniową. Od czerwca 1941 był zastępcą komendanta obwodu Organizacji Małego Sabotażu «Wawer» Hufca Centrum Pragi, a w drużynie kolejno: skarbnikiem (od 1 IX t.r.), drugim przybocznym (od 24 XII) oraz zastępcą drużynowego (od marca 1942); prawdopodobnie w tym czasie uzyskał stopień Harcerza Rzpltej. Uczestniczył w organizowanej przez harcerzy pomocy dla warszawskiego getta. Po ukończeniu w pierwszych miesiącach 1942 kursu szkoły podoficerskiej Szarych Szeregów o krypt. Wiarus (w okręgu Praga) uczestniczył od lipca (czerwca?) t.r. w II turnusie (klasa «A») Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty (krypt. Agrykola) i ukończył go 24 XII w stopniu kaprala podchorążego. Po reorganizacji Warszawskiej Chorągwi Szarych Szeregów «UL Wisła» był od 3 XI zastępcą Słonia w Hufcu Bojowych Szkół Praga. Latem 1943 odbył kurs podharcmistrzowski w ramach tzw. Szkoły za lasem i 15 VIII t.r. otrzymał stopień podharcmistrza wraz z pseud. Kobuz Syn. Od t.r. studiował na tajnych kompletach Politechn. Warsz.
Po aresztowaniu 13 X 1943 Słonia został Krauze dowódcą Hufca Bojowych Szkół Praga oraz zastępcą komendanta Okręgu Praga Organizacji Małego Sabotażu «Wawer». Awansowany w lutym 1944 do stopnia plutonowego podchorążego, objął dowództwo 618. plutonu, stanowiącego poczet dowódcy VI Obwodu AK na Pradze. Dn. 15 III t.r., po kolejnej reorganizacji Warszawskiej Chorągwi Szarych Szeregów, odszedł z funkcji zastępcy komendanta Okręgu Praga Organizacji Małego Sabotażu i został jako Tomasz Jar komendantem Bloku «Bazylika» (obejmującego obszar VI Obwodu AK na Pradze). Równocześnie był zastępcą Jana Wuttkego («Czarnego Jasia»), dowódcy 3. komp. w składzie baonu «Zośka», złożonej z trzech Grup Szturmowych: Żoliborza, Ochoty i Pragi. Sprawował też nominalnie obowiązki dowódcy plutonu «Jurand» Grup Szturmowych Praga. Odpowiadając za szkolenie wojskowe kompanii, uczestniczył w kwietniu i maju w lasach garwolińskich (wraz z żołnierzami plutonu «Jurand») w szkoleniach dla młodszych dowódców BCh; w maju prowadził także kurs drużynowych. Dn. 25 VII odszedł z dowództwa 618. plutonu, a w czerwcu lub lipcu przekazał komendę «Bazyliki» ppor. Jerzemu Jaczewskiemu («Kazimierzowi Bryzie»). W powstaniu warszawskim t.r. nadal był zastępcą dowódcy 3. komp. baonu «Zośka», którą dowodził harcmistrz ppor. Mirosław Cieplak (pseud. Giewont). Brał udział w walkach na Woli i Starym Mieście; w czasie obrony ruin getta został ranny. Po upadku Starówki i ewakuacji kanałami do Śródmieścia skierowano go ze Zgrupowaniem «Broda 53» na Czerniaków; uczestniczył tam w obronie przyczółka nad Wisłą oraz walkach w rejonie ulic Rozbrat, Okrąg, Wilanowska i Solec. Podczas próby przedostania się do Śródmieścia nocą z 22 na 23 IX został ujęty przez Niemców. Wysłany do obozu w Pruszkowie, zbiegł z transportu i ukrył się u rodziny w Sochaczewie. Następnie wyjechał do Krakowa, gdzie nawiązał kontakt z ostatnim Naczelnikiem Szarych Szeregów harcmistrzem Leonem Marszałkiem («Janem»); został jego przybocznym i 27 XII otrzymał stopień harcmistrza. Używał wtedy fałszywych dokumentów na nazwisko Szeliński.
Po zakończeniu działań wojennych wyjechał Krauze do Gdańska i od 15 VI 1945 pracował w Wydz. Transportu Spółdzielni Zaopatrzenia Pracowników Biura Odbudowy Portów «Dźwig». W październiku t.r. ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną AK. Włączył się w odbudowę harcerstwa i w l. 1945–6 był hufcowym Hufca Harcerzy Gdańsk-Rejon. W styczniu 1946 uległ wypadkowi samochodowemu; po półrocznym leczeniu zakończył 20 VII t.r. pracę w Biurze Odbudowy Portów i wrócił do Warszawy. Dn. 9 IX zmienił nazwisko na Wiktor Andrzej Szeliński. Jesienią został dyrektorem technicznym Fabryki Blach Dziurkowanych w Bykowinach na Śląsku, jednak wiosną 1947 ponownie zamieszkał w Gdańsku. Uruchomił tam Wytwórnię Siatek Ogrodzeniowych i Budowlanych, a po jej zamknięciu podjął w r. 1948 pracę w Polskich Zakładach Zbożowych. Zweryfikowany 15 VI 1947 w stopniu harcmistrza, został zastępcą komendanta chorągwi i kierownikiem Wydz. Organizacyjnego komendy Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy (pełnił tę funkcję do r. 1948). W czerwcu 1950 wrócił do Warszawy, gdzie pracował kolejno jako kierownik nadzoru w Dyrekcji Technicznej Polskich Zakładów Zbożowych, główny inżynier Państw. Przedsiębiorstwa «Spichrze Zbożowe», naczelnik Wydz. Maszyn i Urządzeń oraz naczelnik Wydz. Inwestycji i główny specjalista w Centrali Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego w Warszawie.
Po przełomie politycznym 1956 r. wrócił S. do pracy jako hufcowy Hufca Mokotów-Zachód w odrodzonym harcerstwie i już w r. 1957 uczestniczył w szkoleniu kadry Warszawskiej Chorągwi Harcerzy na obozie w Karwicy. Współpracował z powstałym na początku l. sześćdziesiątych Hufcem Warszawa-Mokotów (od r. 1967 im. Szarych Szeregów). Był sygnatariuszem listu instruktorów Szarych Szeregów (m.in. Stanisława Broniewskiego, Jerzego Jaczewskiego i Józefa Piątkowskiego) do władz PRL w sprawie przywrócenia obywatelstwa polskiego przebywającym na emigracji przywódcom AK i Polskich Sił Zbrojnych. Od r. 1980 uczestniczył w pracach Komisji Środowiskowej Szarych Szeregów działającej przy Arch. Państw. m. stoł. Warszawy. Razem z Broniewskim i Piątkowskim organizował grupę seniorów Szarych Szeregów, która popierała odrodzenie harcerstwa przez porozumienie Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego. W październiku 1981 uczestniczył w Zlocie Drużyn Bohaterów Szarych Szeregów w Rogoźnicy (Gross Rosen), w miejscu zamordowania pierwszego Naczelnika Szarych Szeregów harcmistrza Floriana Marciniaka. Dn. 30 VI 1982 przeszedł na emeryturę. Zmarł 17 VII 1984 w Warszawie w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, został pochowany 23 VII na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej. Był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem AK, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Srebrnym Krzyżem Zasługi.
S. był dwukrotnie żonaty. Pierwszy ślub zawarł podczas powstania warszawskiego 5 IX 1944 (w prowizorycznej kapliczce przy ul. Hożej 15) z Zofią Jarkowską, pseud. Zofia (1922–1944), sanitariuszką, poległą nocą z 22 na 23 IX przy ul. Zagórnej na Czerniakowie. W drugim małżeństwie (14 IX 1946) z Krystyną Janiną z domu Murzyn (1921–2009), żołnierzem AK, miał trzech synów: Andrzeja Władysława (ur. 1948), dziennikarza, Piotra Zygmunta (ur. 1950), architekta, i Jana Tadeusza (ur. 1955), ekonomistę.
Enc. Powstania Warsz., VI; Głuszek Z., Szare Szeregi. Słownik biograficzny, W. 2006 I; Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski; Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany; – Borkiewicz-Celińska A., Batalion „Zośka”, W. 1990; Czarski A., Najmłodsi żołnierze walczącej Warszawy, W. 1971; Głuszek Z., „Hej chłopcy...” Harcerze Szarych Szeregów w Powstaniu Warszawskim, W. 2001; Harcerki 1939–1945, Red. K. Wyczańska, W. 1983 (dot. siostry S-ego); Instruktorzy w służbie Ojczyźnie, Warszawie, Dziecku 1945–2000, Oprac. R. Muranyi i in., W. 2002 s. 215; Jabrzemski J., Harcerze z Szarych Szeregów, W. 1997; Jaczewski J., W Bloku „Bazylika” na praskim brzegu, „Harcerstwo” 1994 nr 7–8; Jarzembowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i Harcmistrze Związku Harcerstwa Polskiego mianowani w latach 1920–1949, Kr. 2006 (błędna informacja o zwolnieniu S-ego z ZHP z cofnięciem stopnia z 15 II 1948); Nowik G., Straż nad Wisłą, W. 2001 I–III (fot.); Strzembosz T., Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944, W. 1983; Szare Szeregi. Harcerze 1939–1945, Red. J. Jabrzemski, W. 1988 I; Związek Harcerstwa Polskiego w konspiracji: UL „Wisła” Warszawska Chorągiew Szarych Szeregów, X 1939 r. – VII 1944 r. (organizacja), Oprac. M. Michałowski, W. 1998; – Broniewski S., Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika, W. 1983; tenże, To nie takie proste. Moje życie, W. 2001; Kamiński A., „Zośka” i „Parasol”. Opowieść o niektórych ludziach i niektórych akcjach dwóch batalionów harcerskich, W. 1994; Pamiętniki żołnierzy batalionu „Zośka”, Red. T. Sumiński, W. 1970; Szare Szeregi. Związek Harcerstwa Polskiego w czasie II wojny światowej. Główna Kwatera Harcerzy „Pasieka”. Ocalałe dokumenty, Londyn 1982; – „Wiad. Urzęd. Naczelnictwa ZHP” za l. 1945–7; – Mater. w posiadaniu autora (Rozkaz Naczelnika Harcerzy L. 3 z 15 III 1948); – Informacje Juliana Borkowskiego z Muz. Hist. m. stoł. W. oraz informacje z administracji cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego z W.
Janusz Wojtycza