Stabrowski Wiktor (1822–1899), architekt, budowniczy. Ur. 17 X, brak jest informacji o rodzicach i losach osobistych, był określany jako Stabrowski z Kcyni, co mogło dotyczyć miejsca urodzenia lub zamieszkania. Znana jest tylko jego działalność zawodowa od początku l. czterdziestych XIX w.

Pierwsze prace S. wykonał dla zamku Adama Tytusa Działyńskiego w Kórniku, gdzie początkowo był zatrudniony jako pomocnik budowniczego Mariana Cybulskiego. W r. 1842 wybudował w parku przy zamku oranżerię (rozebrana w r. 1858), później samodzielnie projektował i realizował pomysły Działyńskiego dotyczące przebudowy zamku. Z końca l. czterdziestych pochodzi projekt S-ego przebudowy południowej elewacji zamku (zrealizowany bez większych zmian), w l. 1851–3 prowadził przebudowę wnętrz parteru, w których zaprojektował neogotyckie sklepienia. Następne jego prace dotyczyły budowy nowych, lub przebudowy istniejących dworów i kościołów na terenie Wielkopolski. Ok. r. 1856, zapewne polecony przez Działyńskiego Karolowi Libeltowi wykonał dla niego projekt eklektycznego, murowanego pałacu w Czeszewie (pow. wągrowiecki) i prowadził jego budowę do ok. r. 1860. W początku l. sześćdziesiątych zaprojektował i nadzorował budowę okazałego, neogotyckiego kościoła w Grylewie (pow. wągrowiecki) z fundacji Antoniny z Nieżychowskich Grabowskiej, ukończonego w r. 1864. Następnie dla Władysława Moszczeńskiego przebudował w l. 1865–70 pałac w Stępuchowie (pow. wągrowiecki), a także z jego fundacji w l. 1869–74 wzniósł murowany, neogotycki kościół w Kozielsku (pow. wągrowiecki). Ok. r. 1876 wykonał projekty i prowadził budowy pałacu w Cerekwicy (pow. żniński) dla Mieczysława Rogalińskiego, a także okazałego murowanego, klasycystycznego dworu w Siernikach (pow. szubiński) dla rodziny Mieczkowskich. W l. 1876–80 prowadził nadzór budowlany dobudowy do kościoła w Smogulcu (pow. wągrowiecki) kaplicy grobowej rodziny Hutten-Czapskich (wg projektu Zygmunta Gorgolewskiego); zachowana księga rachunkowa korzystnie świadczy o umiejętnościach S-ego. Prawdopodobnie przed r. 1880 dla Adolfa Mayera projektował i prowadził budowę murowanego pałacu (z kwadratową wieżą) w Rozpętku (pow. szubiński) w stylu późnego klasycyzmu. Przypisuje się S-emu przebudowę (w l. 1883–4) pałacu w Komierowie (pow. sępoleński), dla Romana Komierowskiego, jednak kolejna (z r. 1929) przebudowa zatarła ewentualne ślady działalności S-ego. Możliwe także, że S. był autorem projektu kościoła w Dąbrówce Nowej.

S. projektował głównie obiekty sakralne w stylu neogotyckim. W projektach pałaców i dworów nawiązywał do «gustu włoskiego», były to więc najczęściej okazałe, murowane budowle w stylu neoklasycyzmu; w projektach pałaców stosował wieże. Wszystkie prace S-ego mieściły się na terenie północnej Wielkopolski (okolice Szubina, Nakła, Wągrowca i Kcyni). Zmarł 30 XII 1899 w Poznaniu.

S. był żonaty z Pelagią w Nawrockich (ślub w r. 1849), z małżeństwa tego miał córkę, zamężną za Walerianem Woydtem (zm. 1916), powstańcem styczniowym, oraz syna Kornela (ok. 1854 – 2 XI 1915), używającego nazwiska von Stabrowski, właściciela fabryki cementu w Nakle, budowniczego, projektanta wielu budynków w tym mieście, m.in. własnego pałacyku przy ul. Dąbrowskiego 56 (być może wspólnie z ojcem), żonatego z Anną z Rosenauów (1858–1925); ich córka, Łucja (Lucyna, 1881–1943), wyszła za mąż za Tadeusza Leitgebera, syna Bolesława (zob.).

Łoza, Architekci; Thieme-Becker, Lexikon d. Kunstler; – Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 27, XI z. 14; Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po województwie pomorskim, W. 1924 s. 370; Słownik krajoznawczy Wielkopolski, P. 1992; – Dereżyński R., Działalność architektoniczna i budowlana Wiktora Stabrowskiego na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego w XIX w. (mszp. pracy magisterskiej w Inst. Hist. Sztuki UAM); Durczykiewicz L., Dwory polskie w Wielkim Księstwie Poznańskiem, P. 1912; Kąsinowska R., Zamek w Kórniku, Kórnik 1998; Leitgeber S., Leitgeberowie. Dzieje rodziny od XVIII do XX wieku (w druku, dot. wnuczki S-ego, Łucji); Marosz J., Pałucki budowniczy – Wiktor Stabrowski z Kcyni, „Pałuki” 1993 nr 27; Rozwój przestrzenny i architektoniczny Nakła nad Notecią, Nakło 1999 s. 213–14, 252 (dot. syna S-ego, Kornela); Skuratowicz J., Dwory i pałace w Wielkim Księstwie Poznańskim, P. 1981; Trybuszewski H., Poprawki do historii, Nakło 1999; – „Dzien. Pozn.” 1916 nr 12 i „Praca” 1916 nr 4 (nekrologi zięcia S-ego, Waleriana Woydta); – AP w P.: zespół USC Poznań-miasto, sygn. 572 poz. 5 (akt zgonu S-ego); USC w Nakle n. Notecią: Akta metrykalne dot. Kornela, Anny i Łucji Stabrowskich; – Informacje Sławomira Leitgebera z P. oraz Marilo Paliwody z Nakła.

Jan Skuratowicz