Aksamitowski Wincenty (1760–1828) h. Gryf, generał brygady. Syn Ignacego i Tekli z Wittów. Urodził się 15 IX 1760 r. w Kamieńcu Podolskim. Służbę rozpoczął w 1774 r., jako kadet w szkole artylerji koronnej, z której 25 VIII 1775 r. przeszedł do służby linjowej artyleryjskiej w stopniu »stükjunkra«. 5 IV 1781 r. awansował na podporucznika, 24 VI 1783 r. na porucznika, 31 VII 1788 r. na kapitana. W tym stopniu odbył kampanję 1792 r. przeciw Rosji, walcząc pod Zieleńcami i Ostrogiem, gdzie został ranny. Po zajęciu Kamieńca Podolskiego przez Rosjan chwilowo wstąpił do wojska rosyjskiego, gdzie zyskuje rangę majora, jednak z chwilą wybuchu insurekcji kościuszkowskiej 1794 r. staje w szeregach narodowych jako kapitan, 13 VIII awansuje na majora i walczy pod Kamienną oraz w obronie Warszawy, w dywizji gen. Dąbrowskiego. Po upadku powstania chroni się do Lwowa, niebawem wszakże podąża do Włoch, gdzie zgłasza się do dyspozycji gen. Dąbrowskiego, ofiarowując swoje usługi. Przedstawił mu projekt utworzenia przy legjonie artylerji polskiej, a 15 V 1797 r. wstąpił do legjonów w stopniu szefa bataljonu. Jako zdolny artylerzysta, położył duże zasługi w dziedzinie organizacji artylerji legjonowej. Odbył kampanję włoskie od 1797 do 1800 r., walcząc przy przejściu Mincio, oraz w oblężonej Mantui, po której kapitulacji 30 VII 1799 r. dostał się do niewoli austrjackiej. Niebawem uwolniony, wraca do służby i 10 III 1801 r. awansuje na szefa brygady, a 10 XI t. r. zostaje pułkownikiem z przydzieleniem do dyrekcji artylerji w Medjolanie. Mianowany 1802 r. dowódcą drugiej półbrygady, wpadł latem na ślad spisku w legjonach, inspirowanego przez rząd włoski, przez co naraził wielu oficerów na przykre śledztwo. Skutkiem tego ściągnął niechęć i liczne zarzuty rodaków, a z drugiej strony przyczynił się do decyzji wysłania owej półbrygady, wtedy już 114-ej linjowej, na San Domingo. Przy końcu stycznia 1803 r. jego półbrygada wypłynęła z Genui na zatraconą placówkę, on sam jednak pozostał w Europie pod pretekstem uformowania zakładów z pozostałych na kontynencie legjonistów. Tragiczne losy Polaków na San Domingo sprawiły, że w nim właśnie upatrywano jednego z głównych sprawców nieszczęsnej ekspedycji. To wpłynęło, iż usunął się od formacyj polskich, będąc czynnym w armji francuskiej. 12 X 1805 r. zostaje mianowany adjutantem-komendantem w sztabie generalnym wojsk francuskich. W tym charakterze bierze udział w bitwie pod Jeną. 4 XI 1806 r. mianowany komendantem miasta Poznania, przechodzi do służby w armji Księstwa Warszawskiego. 13 XI t. r. awansowany na generała brygady, a za wojny dotychczasowe otrzymuje krzyże kawalerskie Legji Honorowej i Virtuti Militari. Od 28 IX 1807 r. organizuje korpus artylerji i inżynierji. W jesieni 1808 r. minister wojny Poniatowski spowodu wykroczeń przeciw dyscyplinie wojskowej i nienadawania się na stanowisko szefa dyrekcji artylerji, oddał go do dyspozycji marszałka Davouta, który go wysłał do Francji. W rok później, dzięki prośbom, zanoszonym do Poniatowskiego, został spowrotem umieszczony w wojsku polskiem. W 1812 r. 4 VI zostaje gubernatorem Poznania, a 13 VI podszefem sztabu generalnego jazdy przy królu neapolitańskim. W tym charakterze odbył kampanję moskiewską, walcząc pod Ostrowem, Smoleńskiem, Możajskiem, gdzie był ranny, Krasnem, Jarosławczykiem i nad Berezyną. W sierpniu t. r. otrzymał krzyż oficerski Legji Honorowej. 2 III 1813 r. mianowany dowódcą jazdy w dywizji gen. Dąbrowskiego, bierze udział w bitwach pod Jüterbogiem, Hanau i Lipskiem, oraz w potyczkach pod Oranienbaum i Dessau. Po upadku Napoleona wraca do kraju, wstępuje do armji Królestwa Polskiego i zostaje komendantem departamentu siedleckiego, a rozkazem 24 VII 1816 r. umieszczony w wojsku à la suite. Poza swoją działalnością wojskową brał wybitny udział w pracach masonerji. Zmarł 13 I 1828 r. w Warszawie.
Stan służby wraz z dokumentami: Akta Komisji Rządowej Wojny 2000, w Archiwum Głownem w Warszawie; Askenazy, Napoleon a Polska, W. 1929, indeks; Skałkowski, O kokardę legjonów, Lw. 1912, 255–6; Korespondencja ks. I. Poniatowskiego z Francją, t. I, 141–3, 169.
Stefan Pomarański