Rzepecki Wit Maciej (1909–1989), chirurg klatki piersiowej, profesor Instytutu Gruźlicy, kierownik kliniki w Zakopanem. Ur. 30 IV w Wolance pod Borysławiem w pow. drohobyckim, był synem Bronisława (zob.) i Olgi z Sereinigów.
R. do gimnazjum uczęszczał w Jaśle i w Rzeszowie, maturę zdał w X Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie. W l. 1927–33 studiował medycynę na Uniw. Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie i tu uzyskał dyplom lekarski. Podczas nauki w gimnazjum i na uniwersytecie utrzymywał się częściowo z korepetycji. W r. 1933/4 odbył służbę wojskową jako podchorąży w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie a następnie w 19. pp we Lwowie. W l. 1934–5 praktykował w Szpitalu Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie. W l. 1935–9 był asystentem Kliniki Chirurgicznej UJK przy Tadeuszu Ostrowskim i pod jego promotorstwem doktoryzował się 26 VI 1937 na podstawie pracy Ostra martwica trzustki („Patologia” 1937 z. 2–3). W r. 1937 zorganizował przy samopomocowej Wzajemnej Pomocy Medyków UJK pierwszą w Polsce stację dawców krwi (76 osób); dla zapobiegania marnotrawienia krwi przy operacjach stosował jej konserwację w lodówce z dodatkiem płynu konserwującego. Artykuł w tej sprawie Spostrzeżenia kliniczne nad wartością przetaczania krwi przechowywanej („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1938 z. 2) przyniósł mu pierwszą nagrodę Tow. Chirurgów Polskich. W l. 1937–9 pracował dodatkowo w chirurgicznym ambulatorium Polskich Kolei Państwowych we Lwowie. Już wtedy jednak zetknął się z problemem gruźlicy w związku z chorobą siostry Marii i brata Bolesława zmarłych w r. 1935, od których, jak się później ujawniło, sam się zaraził.
Dn. 1 IX 1939 zmobilizowano R-ego do wojskowego szpitala ewakuacyjnego, z którym po krótkim pobycie w Złoczowie, przedostał się na Węgry i został internowany w Komarnie. Stąd dwukrotnie usiłował zbiec, ostatecznie w r. 1940 przez Włochy dotarł do Francji; od 10 V 1940 w Coetquidan był chirurgiem w IV Dywizji. Po klęsce Francji został 30 VI t.r. przerzucony do Szkocji; pracował tam jako chirurg i kierownik izby chorych I Brygady Strzelców I Korpusu. W r. 1941 w Edynburgu doskonalił się w chirurgii płuc u J. Frazera, w chirurgii operacyjnej u J. Learmontha, u E. Farquersona w chirurgii ortopedycznej.
W r. 1942 zapadł R. po raz pierwszy na gruźlicę, przeszedł operację, a później leczył się 9 miesięcy w polskim szpitalu w Taymonth Castle oraz szkockim w Southfield. Analiza własnego stanu oraz współpacjentów pozwoliła mu zgłębić teorię i praktykę leczenia gruźlicy. W szpitalu też przełożył (wraz z Tadeuszem Sokołowskim) dla potrzeb polskich studentów medycyny w Edynburgu podręcznik operacji chirurgicznych Wakeleya i Trevesa. W r. 1943 otrzymał w wojsku kategorię E i przydział do jednostki emerytalnej, postanowił wykorzystać jednak pobyt w Anglii dla specjalizacji w leczeniu gruźlicy. Realizację tego zamiaru umożliwiło mu roczne stypendium Funduszu Kultury Narodowej, uzyskane dzięki Janowi Hulewiczowi, oraz przyznany mu na okres wojny dyplom lekarza brytyjskiego, uprawniający również do prywatnej praktyki. Po trzymiesięcznej pracy w szpitalu w Southfield i krótszej w Hairmyres pod Glasgow zachorował po raz drugi w r. 1943 na gruźlicę. Wyleczony po kilku miesiącach, kontynuował poznawanie sposobów leczenia w szpitalach gruźliczych w Ulmerston, Carley, asystował przy operacjach w Chest Centre pod Liverpoolem u torakochirurga M. Daviesa, gdzie zaznajomił się z techniką unieruchomienia chorego odcinka płuc ciałami syntetycznymi, w Cheshire Joint Sanatorium u P. Edwardsa – z prowadzeniem nowoczesnego sanatorium gruźliczego. Dłuższy czas dokształcał się w szpitalach w Londynie u chirurgów płuc: R. H. Robertsa, T. Price, H. Morlocka, H. Sellorsa. Brał też udział w posiedzeniach Królewskiego Tow. Chirurgów, zaakceptowany przez ekskluzywne środowisko angielskich chirurgów płuc. Samodzielne operacje wykonywał potem w Leeds u R. Allesona i w Shothey Bridge. W l. 1944–6 pracował jako chirurg płuc Poole Sanatorium koło Middlesborough, dokonując rzadkich nawet w Anglii operacji płucnych.
Już jednak w r. 1945 zgłosił R. swą kandydaturę na Wydz. Lekarski Uniw. Wrocł., dokąd przenieśli się uczeni lwowscy, ale nie otrzymał odpowiedzi. W grudniu 1945 Min. Zdrowia zaproponowało R-emu ordynariat gruźliczy w sanatorium Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) w Zakopanem oraz stanowisko konsultanta gruźliczego wszystkich innych sanatoriów zakopiańskich. W lipcu 1946 znalazł się w Zakopanem i rozpoczął intensywną pracę organizacyjną, kliniczną i dydaktyczną. Zakopane było wtedy jedynym w Polsce dużym ośrodkiem górskim o znacznej liczbie łóżek w siedmiu sanatoriach, w których stosowano głównie leczenie zachowawcze. W r. 1946 zorganizował R. pierwszy w Polsce oddział chirurgii płuc na 22 łóżka przy sanatorium ZNP, w r. 1948 – większy na 76 łóżek, z dużą salą operacyjną i zapleczem przy sanatorium im. Olgierda Sokołowskiego (dawne «Odrodzenie»). Zorganizował też zaraz stację krwiodawstwa o 1120 dawcach, opracował pierwszą w Polsce kartę konsultacyjną chorego. Już w r. 1946 pierwszy w Zakopanem przepalał zrosty płuc, dokonał pierwszej torakoplastyki, pierwszej odmy zewnątrzpłucnej, w r. 1948 – pierwszej resekcji miąższu płuca, pierwszego w Polsce wycięcia płuca u zagruźliczonego dziecka, pierwszej lobektomii ciężarnej kobiety, poza tym wielu pionierskich i oryginalnych operacji. W chirurgicznym leczeniu zapadowo-uciskowym stosował sztuczne tworzywa (kulki lucytowe, woreczki z politenu, polystenu), chirurgicznie leczył nasilającego się raka płuc, grzybicę, miastenię, zniekształcenia klatki piersiowej. Od razu zgrupował wokół siebie liczne grono uczniów jak: Ada Birecka, Zbigniew Drzewski, przewidziany na następcę młodo zmarły Jan Langer, Stanisław Mlekodaj, Stanisław Frenkiel, Maria Harazda, Marian Łukiański, Danuta Lewandowska, Halina Sroczyńska, anestezjolog Halina Madurowiczowa, Zbigniew Garnuszewski, Jan Nowicki, Jan Rudzik, Ludwik Rzucidło, Andrzej Wojtaszek, którzy objęli wkrótce powstające w wielu szpitalach oddziały chirurgii płuc, w tym oddział chirurgii płuc dla dzieci w Rabce, w sanatoriach w Otwocku, Zakopanem, Bystrej Śląskiej. Już w r. 1946 zapoczątkował R. w Zakopanem miesięczne a potem dwumiesięczne szkolenie lekarzy w chirurgicznym leczeniu płuc; później doprowadził do utworzenia Zakładu Torakochirurgii, przekształconego z kolei w r. 1953 w Klinikę Chirurgii Klatki Piersiowej przy Instytucie Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich (potem Studium Szkolenia Podyplomowego) Akad. Med. w Warszawie, podporządkowaną w r. 1971 resortowemu Instytutowi Gruźlicy w Warszawie. Już w r. 1949 forsował m. in. Kornel Michejda habilitację R-ego na UJ, do czego jednak doszło wobec rozpętanej nagonki na R-ego dopiero w r. 1951. Zaraz po przewodzie Akad. Med. w Łodzi zaproponowała mu oddział chirurgii płuc oraz Akad. Med. w Szczecinie katedrę chirurgii płuc, lecz R. pozostał w Zakopanem. W r. 1953 nastąpił u R-ego trzeci nawrót gruźlicy. Min. Zdrowia ułatwiło mu operację u K. Semba w Oslo, gdzie usunięto R-emu prawe płuco. Po powrocie do zdrowia wrócił R. z całą energią do pracy w Zakopanem, od r. 1954 jako profesor nadzwycz., od r. 1970 jako profesor zwycz. W l. 1946–76 wykonano w Zakopanem 11 500 zabiegów chirurgicznych płuc i 1 tys. wycięć miąższu płuca, przeszkolono w tej dyscyplinie u R-ego 1500 lekarzy (w tym wielu profesorów i docentów, ordynatorów dużych oddziałów, także chirurgów zagranicznych).
Stopniowo jednak przechodził R. w szkoleniu na kursy problemowe dla ftizjopneumologów, dla lekarzy ogólnych z zakresu diagnostyki i terapii chorób narządu oddechowego, z raka płuc i oskrzeli, z ropnych chorób płuc i opłucnej, grzybicy płuc, obrażeń klatki piersiowej, fizjopatologii torakochirurgicznej, oceny ryzyka operacyjnego, guzów nowotworowych i nienowotworowych. Torakoplastyka, która przedtem uratowała życie tysiącom chorych (tylko w jamistej gruźlicy płuc czterem tysiącom), stopniowo stawała się postępowaniem uzupełniającym, potrzebnym tylko w leczeniu ropniaków opłucnej. Natomiast zabiegiem powszechnym szkoły zakopiańskiej była teraz resekcja tkanki płucnej. Wprowadzenie antybiotyków i wielu nowych leków przeciwgruźliczych uczyniło chirurgię płuc wprawdzie bezpieczniejszą, ale mniej konieczną, z czego sobie R. zdawał sprawę; klasycznej torakoplastyce pozostał jednak wierny do śmierci.
Nawiązane w czasie wojny stosunki z medycyną europejską powodowały dalej żywe kontakty dwustronne: do Zakopanego i Polski przyjeżdżali wybitni chirurdzy płuc dla wymiany doświadczeń, współuczestnictwa w operacjach, a R. wyjeżdżał wielokrotnie za granicę. W kraju zorganizował trzy zjazdy ze swej specjalności w Zakopanem (1958, 1963, 1965), ponadto występował z referatami na zjazdach we Wrocławiu (1947), w Krakowie (1948), w Lublinie (1966), w Łodzi (1967). Tej aktywności nie zahamowała ciężka operacja grubego jelita w r. 1965 w klinice Akad. Med. w Poznaniu ani czwarty nawrót gruźlicy w r. 1975, opanowany w Zakopanem.
R. był autorem ponad 200 prac naukowych i dwóch wysoko ocenionych filmów z chirurgii płuc. Do ważniejszych prac należąły: O ile chemoterapia wpłynęła na wskazania w chirurgicznym leczeniu gruźlicy płuc (W. 1964), Chirurgiczne leczenie gruźlicy płuc jako uzupełnienie leczenia przeciwprątkowego (W. 1965), Ropne choroby klatki piersiowej i ich chirurgiczne leczenie (W. 1972, 1975 z J. Langerem), Zdrowie człowieka a papieros (W. 1973), czy Uszkodzenia urazowe klatki piersiowej (W. 1967), pod jego redakcją i przy współautorstwie Chirurgia układu oddechowego (W. 1975, 1979). Z wielu jego artykułów wymienić należy m. in: Chirurgiczne leczenie gruźlicy płuc w Polsce 1946–1963 („Gruźlica i Choroby Płuc” 1964 z. 3–4), Lungenresektion mit mechanischen Nahtfrühergebnisse („Thoraxchirurgie und Vaskuläre Chirurgie” 1964 z. 4), A contribution to the clinical picture of surgically treated pulmonary aspergilloma („Polish Medical Journal” 1965 z. 4, s. 1398–410), Przyczynek do poznania kliniki grzybniaka kropidlakowego leczonego chirurgicznie („Gruźlica i Choroby Płuc” 1964 z. 10), Onkologiczne znaczenie nierozpoznawanych sferycznych tworów w płucach (tamże 1966 z. 10), Próba określenia tzw. ryzyka operacyjnego w resekcji miąższa płuca (tamże 1970 z. 38), Rozpoznanie i leczenie tzw. odmy samoistnej („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1970, nr 42), Cechy warunkujące długoletnie przeżycie chorych operowanych z powodu raka płuc („Pol. Tyg. Lek. 1971 z. 27), Zasady współdziałania lekarskiego zespołu w szpitalu („Szpitalnictwo Pol.” 1971 z. 15), Ocena wartości leczenia miastenii wycięciem grasicy (z M. Łukasiewicz i B. Emeryk „Pol. Przegl. Chirurgiczny” nr 12 1979). W r. 1970 wydał R. swe wspomnienia pt. Skalpel ma dwa ostrza (Wr., Wyd. 4, W. 1986).
R. był honorowym członkiem Czechosłowackiego Tow. Lekarskiego im. J. E. Purkyněgo (1962), Polskiego Tow. Ftizjopneumologicznego (1970), Polskiego Tow. Chirurgicznego (1976), seniorem American College of Chest Physicians (1973), członkiem Chicago International Academy of Chest Physicians and Surgeons, krajowym specjalistą ftizjochirurgii, przewodniczącym Komisji Urazów Klatki Piersiowej PAN. Miał godność honorowego obywatela Nowego Sącza. W r. 1967 dorobił się własnego domu przy ul. Żeromskiego w Zakopanem. Z zamiłowaniem uprawiał myślistwo, rybołówstwo, fotografikę, korzenioplastykę, w Zakopanem miał wystawę karykatur. Zmarł 15 IX 1989 w Zakopanem i został pochowany na cmentarzu komunalnym przy ul. Nowotarskiej, w grobie rodzinnym. Odznaczony był Krzyżami: Kawalerskim, Oficerskim, Komandorskim oraz Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II kl., tytułem zasłużonego lekarza PRL, zasłużonego dla Ziemi Krakowskiej oraz dla Zakopanego.
R. był dwukrotnie żonaty: z Apolonią z Tyszkowskich, następnie z Janiną z Sucheckich; z pierwszego małżeństwa miał córkę Lucynę (ur. 1938), zamężną Raczyńską, chirurga dziecięcego, i syna Krzysztofa, chemika, z drugiego – syna Wojciecha, lekarza onkologa, i córkę Agnieszkę, zamężną Kwaśniewską, psychologa.

Fot. w: Rzepecki w., Skalpel ma dwa ostrza, Wyd. 4, W. 1986; – Kto jest kim w polskiej medycynie, W. 1987; Kto jest kim w Polsce, W. 1984; Spisy wykładów i składy osobowe UJK za l. 1935–9; – Garnuszewski Z., Początki, rozwój i zmierzch torakoplastyki w Polsce, „Arch. Hist. Med.” 1978 z. 1 s. 51–3; Gutt R., Rozwój nauk medycznych w Polsce w latach 1919–1951, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” 1991 nr 1 s. 101, 129; Majewski A., Wojna, ludzie i medycyna, Wyd. 6, L. 1987 I–II; Ośrodek krwiodawców, „Śląska Gaz. Lek.” 1947 nr 11–12; Telewski R., Początki i rozwój zakopiańskiej medycyny, Wr. 1971; Woźniewski Z., Historyczny zarys leczenia gruźlicy płuc w Polsce, W. 1967; tenże, Rozprawy na stopień doktora medycyny polskich wydziałów lekarskich. Okres międzywojenny, W. 1969 s. 62; Zarys dziejów chirurgii polskiej, W. 1989; – „Służba Zdrowia” 1986 nr 42 s. 8; – Nekrologi z r. 1989: „Dzien. Pol.” nr z 20 IX, „Służba Zdrowia” nr 41, 44.
Stanisław Marian Brzozowski