Szpakowski Witalis (1841–1900), powstaniec styczniowy, działacz gospodarczy i społeczny, radny miasta Krakowa.
Ur. 14 II we wsi Łuki (pow. piński) na Polesiu w rodzinie szlacheckiej, był synem Piotra i Izabeli z Kalinkiewiczów.
S. uczył się w gimnazjum w Pińsku; za śpiewanie hymnu „Boże, coś Polskę” został z niego relegowany. W kwietniu 1863 przystąpił do partii powstańczej ppłk. Romualda Traugutta i uczestniczył w jej potyczkach, m.in. 17 V t.r. pod Horkami (pow. kobryński) oraz pod koniec czerwca pod Stolinem (pow. piński). Po rozwiązaniu partii w lipcu walczył w Puszczy Białowieskiej pod komendą płk. Walerego Wróblewskiego. Po upadku powstania na Litwie przedostał się na początku r. 1864 do Wilna, gdzie pod nazwiskiem Zieńkowicz pracował jako urzędnik podatkowy; jego majątek rodowy w Łukach został skonfiskowany. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał do Turcji; w Stambule pracował jako malarz pokojowy. Następnie przeniósł się do Francji, gdzie w Marsylii uczył się farbowania skór i tkanin. Od r. 1866 pracował jako robotnik w Paryżu. Korzystał z zasiłków Komitetu Franko-Polskiego oraz Delegacji Galicyjskiej, dysponującej funduszami zebranymi w zaborze austriackim i pruskim. Uczestniczył w walkach proklamowanej 18 III 1871 Komuny Paryskiej; po jej upadku 28 V t.r. pojmany przez wojska rządowe, został skazany na karę śmierci, jednak udało mu się zbiec z więzienia.
W r. 1872 przybył S. do Galicji i osiadł w Krakowie. Niebawem ożenił się z Erminą z Filippich, pochodzącą z bogatej rodziny mieszczańskiej. Po zakupie z żoną kamienicy przy ul. Karmelickiej 17 otworzył tam w r. 1875 zakład farbiarski; w r. 1883 przeniósł go na ul. Karmelicką 20 (obecnie 18). W kwietniu 1884 został przewodniczącym Stow. Farbiarzy, Garbarzy, Kapeluszników i Rękawiczników. Wybrany w r. 1884 na radnego m. Krakowa, pełnił tę funkcję do r. 1890; był też jednym z trzech kwestorów rady (do r. 1885). W różnych okresach zasiadał w sekcjach rady, prawniczej i ekonomicznej, oraz komisjach przemysłowej i statutowej. Od r. 1886 był członkiem Wydz. Wielkiego (zarządu) Kasy Oszczędności m. Krakowa. W r. 1888 pełnił funkcję zastępcy członka Komitetu Rewizyjnego Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu, od r. 1888 był radcą Wydz. Gospodarczego Tow. Dobroczynności, a w r. 1891 został przewodniczącym tego Wydziału. W r. 1890 wszedł do zarządu Tow. Opieki nad Weteranami WP z l. 1830 i 1831, a w r. 1892 do krakowskiego oddz. Tow. Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego z r. 1863/1864. W l. 1891–2 oraz ponownie od r. 1895 kierował Tow. Dobroczynności; w r. 1893 po raz kolejny został wybrany na radnego. Funkcje pełnione od r. 1888 sprawował do śmierci. W r. 1894 wszedł do Rady Nadzorczej Tow. Kredytowego Rękodzielników i Przemysłowców w Krakowie, a rok później do Krakowskiego Ochotniczego Tow. Ratunkowego. Był jednym z założycieli powołanego w r. 1896 Tow. Właścicieli Realności, a od r. 1899 sprawował godność jego wiceprezesa. W r. 1898 został członkiem Komisji Szkolnej Tow. Dobroczynności; kierował także od r.n. stow. gospodarczym Koło Mieszczańskie. Zmarł na udar mózgu 2 III 1900 w Krakowie, został pochowany 4 III na cmentarzu Rakowickim (kw. 15 rząd płn. grób 1).
W małżeństwie z Erminą z Filippich (1845–1933), córką Pawła Filippiego (zob.), siostrą Parysa Filippiego (zob.) S. nie miał dzieci.
Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog, I–II; – Chołodecki, Księga pamiątkowa, s. 377; Karolczak K., Działalność organizacyjna „kamieniczników” krakowskich przed I wojną światową, „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Kr.” 1998 z. 193, Prace Hist. t. 19 s. 70–1; – Szematyzmy Król. Galicji za l. 1884–1901; Wykaz ulic, placów i właścicieli domów w mieście Krakowie, Kr. 1892 s. 42; – „Czas” R. 53: 1900 nr 55 s. 2, nr 57 s. 1; Kalendarz Czecha za l. 1884–1901; „Ruch Katol.” R. 4: 1900 nr 51; – Arch. Narod. w Kr.: Przytulisko Weteranów 1863/1864 w Kr., sygn. PW 4, PW 24, USC św. Szczepana 1878, sygn. M–88 poz. 65 s. 318–19, sygn. Z–51 poz. 23 s. 795, sygn. MAG II 331–4, 387–9, 390–4, 425, 444, Kr 2246, 1.b 7677, nr katastru 13998, Kr 2252 s. 90, Kr 2253, 1.b 155, Księgi gruntowe m. Kr., sygn. 29/465/453 s. 701–2, Cechy garbarzy i in., sygn. 29/137/69, Spis ludności m. Kr. z r. 1890, sygn. 29/88/15 T. 15; – Informacje Karoliny Gołąb-Malowickiej z Kr. oraz z zarządu cmentarza Rakowickiego.
Anna Brus