Petrykiewicz Władysław (1903–1942), nauczyciel, działacz związkowy. Ur. 24 XI w Jaśle, był synem Edwarda i Marii z Hodorskich. Uczył się w gimnazjum w Jaśle, skąd jako uczeń IV klasy poszedł jesienią 1918 do wojska i od grudnia t. r. brał udział w walkach polsko-ukraińskich. Brak informacji o dalszym wykształceniu P-a. Od r. 1921 pracował jako nauczyciel w pow. garwolińskim: początkowo w Brzóskach, od r. 1926 w siedmioklasowej szkole powszechnej w Rykach, potem był kierownikiem szkoły w Rokitni; w r. 1933 przeniesiono go do Żulina w pow. chełmskim. Równolegle z pracą zawodową P. działał w Związku Polskich Nauczycieli Szkół Powszechnych (ZPNSP), po r. 1930 w Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). W czasie pobytu w Rykach został wybrany do Zarządu Oddziału Powiatowego ZPNSP w Garwolinie. Współpracował z powstałym w r. 1931 Tow. Oświaty Demokratycznej «Nowe Tory», grupującym lewicowych nauczycieli (ludowców, socjalistów i komunistów). Dobry organizator, oczytany w literaturze politycznej i ekonomicznej, zwolennik szkoły świeckiej i sympatyk komunizmu, P. przyczyniał się do radykalizowania nauczycielstwa w pow. garwolińskim. Naraził się klerowi, władzom szkolnym i administracyjnym i w r. 1934 zapowiedziano już jego przeniesienie na Pomorze; dzięki jednak interwencji Zarządu Okręgowego (ZO) ZNP w Lublinie decyzję tę cofnięto, P. pozostał w Lubelskiem, skierowany do Parczewa w pow. włodawskim, gdzie uczył do końca roku szkolnego 1938. Z dn. 1 VIII t. r. otrzymał w drodze konkursu posadę nauczyciela publicznej szkoły powszechnej nr 22 w Lublinie.
Z chwilą przejścia P-a do Parczewa (co nastąpiło już po przeniesieniu przywódców opozycji związkowej z Lubelskiego do innych części kraju) zaczęła się najintensywniejsza działalność P-a w ruchu nauczycielskim. Był już znany w województwie jako działacz związkowy i społeczny. W r. 1935 wszedł do Zarządu Głównego (ZG) ZNP, a w r. 1936 wybrano go (po Ludwiku Pawłowskim) na prezesa ZO ZNP w Lublinie. W l. 1935–9 redagował miesięcznik „Ognisko Nauczycielskie”, wydawany przez ZO ZNP w Lublinie, a który z czasem stał się również organem zarządów okręgowych: poleskiego i wołyńskiego. Zamieszczał w piśmie tym też własne artykuły programowe. Uczestniczył w pracach założonego w r. 1936 Wojewódzkiego Komitetu Popierania Oświaty Powszechnej. W lutym 1937 przyczynił się do wprowadzenia do ZG ZNP przedstawicieli opozycji Czesława Wycecha i Wacława Tułodzieckiego. W czasie zawieszenia czynności ZG ZNP w r. 1937 P. zorganizował w Okręgu Lubelskim Komitet Strajkowy; z jego inicjatywy najwięcej strajków nauczycielskich przeciwko rządom komisarza Pawła Musioła w ZNP odbyło się w województwie lubelskim. Po zakończeniu akcji strajkowej w Polsce P. w dalszym ciągu zajmował się sprawą wychowania związkowego w terenie przez urządzanie odczytów, seminariów, konferencji dla działaczy nauczycielskich, z udziałem m. in. profesorów wyższych uczelni, dziennikarzy, polityków.
W początkach okupacji niemieckiej P. nawiązał kontakt z członkami ZG ZNP i zorganizował Tajną Organizację Nauczycielską (TON) w woj. lubelskim, w której pracach uczestniczył i jednocześnie sam brał udział w tajnym nauczaniu. Aresztowany przez Niemców nocą 12 V 1941, i przez kilka dni więziony na Zamku Lubelskim, został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Zmarł w szpitalu obozowym 8 II 1942. Nie udało się ustalić stosunków rodzinnych P-a.
Brzozowski S., Władysław Petrykiewicz (1903–1942), „Przegl. Hist.-Oświat.” R. 8: 1965 s. 438–45 (fot.); Gołka B., Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939–1945, W. 1975; Marczuk M., Walka Związku Nauczycielstwa Polskiego o postępowy program oświatowy 1919–1939, W. 1970 (fot. zbiorowa); Strajk nauczycielski 1937 r., L. 1971 s. 38, 41, 54, 64–5, 67, 72, 243, 247–9, 259, 264, 270, 274–5; Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919–1939, W. 1957; Wycech Cz., Nauczycielstwo w walce o demokrację, W. 1947; tenże, Towarzystwo Oświaty Demokratycznej, „Nowe Tory” 1931–1939, W. 1966 s. 46, 75, 108, 266, 268; tenże, Z dziejów tajnej oświaty w latach okupacji 1939–1944, W. 1964; – „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego” R. 6: 1933 s. 69, R. 10: 1938 s. 297; Wycech Cz., Wspomnienia 1905–1939, W. 1969; – „Roczn. Ogniska Nauczycielskiego w L.” T. 1: 1959 s. 17, 18, 20, 69, 71, 76, 77 (fot. zbiorowa), 78, 79 (fot. zbiorowa), 86, 88, 90, 114, 119, 131 (fot.); – Parafia Rzymskokatol. w Jaśle: Świadectwo chrztu P-a.
Red.