Sobociński Władysław Stanisław (1913–1995), historyk państwa i prawa, profesor UJ, Uniw. Warsz. i PAN. Ur. 17 I w Bodzechowie (pow. opatowski), był synem Aleksandra, robotnika fabrycznego, i Walerii z Baranowskich.
Do szkoły powszechnej chodził S. do odległego o 5 km Ostrowca Świętokrzyskiego, ukończył następnie szkołę zawodową p.n. Inst. Administracji Gospodarczej w Krakowie. Aby podjąć studia wyższe, zdał w r. 1933 eksternistycznie maturę i wstąpił na Wydz. Prawa UJ. Magisterium uzyskał w r. 1937. Podczas studiów uczestniczył w seminarium Stanisława Kutrzeby, napisał pracę Pakta konwenta. Studium z historii prawa polskiego z takim powodzeniem, że stała się ona podstawą przewodu doktorskiego, zakończonego promocją 11 VI 1938. Studium to wyszło drukiem konspiracyjnie w Krakowie w r. 1940, z datą – 1939; podczas okupacji i w r. 1945 rozprowadzona została po bibliotekach tylko niewielka część nakładu i dlatego książka ta stała się rzadkością bibliograficzną.
Dn. 1 IX 1938 S. podjął pracę w Seminarium Historyczno-Prawnym UJ jako asystent-wolontariusz, odbywał też bezpłatną aplikację sądową. Jedynym jego źródłem utrzymania aż do początku wojny były stypendia i zasiłki, które załatwiał mu S. Kutrzeba. Praca w sądzie, kontynuowana jeszcze przez kilka miesięcy po wybuchu wojny, uchroniła go przed aresztowaniem 6 XI 1939, nie zdążył bowiem na «wykład» SS. Obersturmbannführera B. Müllera na UJ, zakończony uwięzieniem wszystkich obecnych na nim pracowników naukowych. Opuścił potem Kraków i pracował oficjalnie jako nauczyciel w Ostrowcu Świętokrzyskim, konspiracyjnie zaś prowadził z młodzieżą zajęcia w zakresie programu liceum handlowego. Utrzymywał też kontakty z S. Kutrzebą po jego zwolnieniu z Sachsenhausen. Pisał pracę o początkach pełnomocnictwa w dawnym prawie polskim (rkp. zaginął w czasie okupacyjnych przeprowadzek).
Bezpośrednio po wejściu Armii Czerwonej do Krakowa w styczniu 1945 S. stawił się na Uniwersytecie. Pracował od 1 IX 1945 jako starszy asystent, a od 1 XII t.r. jako adiunkt w Seminarium Historyczno-Prawnym UJ pod kierunkiem Adama Vetulaniego, w katedrze prawa kościelnego. Po śmierci Kutrzeby (7 I 1946) przeszedł do katedry historii ustroju Polski, niebawem przemianowanej na katedrę historii państwa i prawa polskiego, objętej przez Vetulaniego. Habilitował się 28 VI 1949 na podstawie pracy Historia rządów opiekuńczych w Polsce („Czas. Prawno-Hist.” T. 2: 1949 i odb). Mimo jednomyślnej uchwały Rady Wydz. Prawa UJ, zatwierdzenie habilitacji otrzymał dopiero po dwóch latach. Od 1 IX 1951 pełnił funkcję zastępcy profesora historii ustroju i prawa polskiego, a od 22 V 1954 – profesora nadzwycz. Zajęć dydaktycznych ze studentami prowadził wówczas niewiele z uwagi na zły stan zdrowia, ale służył zawsze pomocą seminarzystom i asystentom konsultacjami. Jednocześnie w l. 1954–8 był profesorem w Inst. Nauk Prawnych PAN, od r. 1958 – w IH PAN w Warszawie. Z powodu pogłębiających się dolegliwości astmatycznych, przeniósł się do zdrowszej dlań Warszawy. Od początku r. akad. 1958/9 objął tu stanowisko kierownika Katedry Historii Porównawczej Prawodawstw Słowiańskich, a po jej zlikwidowaniu w r. 1968 przeszedł do Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa Uniw. Warsz. Zajmował tam etat badawczy, nie przewidujący zajęć dydaktycznych. Współpracował z Komisją Historii i Komisją Prawniczą PAN, Słownikiem Łaciny Średniowiecznej, gdzie objaśniał terminologię prawniczą oraz Słownikiem Starożytności Słowiańskich PAN. W zjazdach, kongresach i konferencjach naukowych S. nie uczestniczył, gdyż utrudniał mu to zarówno zły stan zdrowia, jak i nieśmiałe usposobienie. W r. 1976 Rada Wydz. Prawa Uniw. Warsz. rozpoczęła starania o nadanie mu stanowiska profesora zwycz., co nastąpiło w r. 1977. W stan spoczynku odszedł 30 IX 1983.
Dorobek naukowy S-ego obejmuje dwieście-kilkadziesiąt prac opublikowanych, nadto wiele tekstów nie przeznaczonych do druku (opinie w przewodach doktorskich, habilitacyjnych i profesorskich, recenzje wewnętrzne), nie dokończonych, a także znaczną ilość materiałów rękopiśmiennych, w rozmaitym stadium opracowania, dotyczących ustroju i prawa I Rzpltej oraz ziem zaboru rosyjskiego w XIX w. Dorobek ten dotyczy czterech dziedzin, a to: historii ustroju, dziejów wymiaru sprawiedliwości łącznie z prawem sądowym, historii źródeł prawa, wreszcie historii myśli prawniczej i nauki prawa. W zakresie historii ustroju I Rzpltej, poza wspomnianym już studium Pakta konwenta…, opublikował rozprawę poświęconą «Artykułom Henrykowskim» pt. O ustawie konstytucyjnej państwa polskiego z 1573 r. („Czas. Prawno-Hist.” T. 1: 1948), wymienioną wyżej dysertację habilitacyjną Historia rządów opiekuńczych w Polsce i studium (wspólnie ze Zdzisławem Kaczmarczykiem) Zagadnienie suwerenności państwowej i wolności sumienia w Polsce XV–XVI w. (w: „Zagadnienia prawne Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały sesji naukowej PAN 4–9 lipca 1953…”, W. 1954), a także obszerne i wnikliwe recenzje „Historii ustroju Śląska” S. Śreniowskiego („Państwo i Prawo” R. 4: 1949 nr 2), podręcznika S. Kutrzeby „Historia ustroju Polski” (tamże R. 5: 1950 nr 2), historii tzw. Dominium Warmińskiego autorstwa B. Leśnodorskiego (tamże), „Sejmiku generalnego Księstwa Mazowieckiego…” J. A. Gierowskiego („Czas. Prawno-Hist.” T. 3: 1951), „Praw kardynalnych w Polsce” Z. Radwańskiego („Państwo i Prawo” R. 8: 1953 nr 12), pracy o badaniach nad miastami prywatnymi J. Mazurkiewicza, J. Redera i J. Markiewicza („Czas. Prawno-Hist.” T. 7: 1955 z. 2). Jego artykuły recenzyjne są głębokimi studiami, sytuującymi badany problem w ogólnej perspektywie dziejów państwa i prawa, na trafnie nakreślonym tle społeczno-ustrojowym, w ramach szczegółowo przedstawionej organizacji instytucji państwowych.
Kiedy w r. 1953 podjęto w PAN pracę zbiorową nad syntezą „Historii państwa i prawa polskiego”, S. kierował do r. 1963 przygotowaniami do t. III, obejmującego 1. poł. XIX w. Uznał jednak, że nim przystąpi się do opracowania syntezy, należy wypełnić szczegółowymi opracowaniami istotne luki w wiedzy o tym okresie. Odpowiedni tom „Historii państwa i prawa polskiego”, którego koncepcję w znacznym stopniu przygotował, ukazał się dopiero w r. 1981. Od kiedy S. przeniósł się do Warszawy, bliżej zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, bogatych w materiały dotyczące Ks. Warsz. i Król. Pol., przesunął również własne zainteresowania naukowe ku czasom porozbiorowym. Pierwszym tego wynikiem była fundamentalna Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego (Tor. 1964). Badania te kontynuował do końca życia, obejmując nimi zarówno ustrój, jak sądownictwo i prawo, z uwzględnieniem wpływów francuskich. Drugie pole jego badań, to dzieje wymiaru sprawiedliwości oraz prawa sądowego. Są to bądź uwagi ogólne (m.in. Sąd i prawo w Polsce pod zaborami, „Państwo i Prawo” R. 22: 1967 nr 2, Ze studiów nad historią przestępczości w Polsce XIX w., „Przegl. Hist.” T. 76: 1985 z. 4), bądź studia bardzo szczegółowe, oparte na materiałach praktyki sądowej. Ujęte razem, złożyłyby się na obszerną monografię poświęconą sądownictwu Ks. Warsz. i – w mniejszej mierze – Król. Pol. Studia z zakresu historii źródeł prawa, stanowiące już znaczną część monografii poświęconej Paktom konwentom, to recenzje edycji źródłowych, jak: „Acta Tomiciana” („Czas. Prawno-Hist.” T. 6: 1954 z. 2), „Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego” („Kwart. Hist.” R. 67: 1960 nr 1), „Diariusz sejmu z 1811 r.” („Państwo i Prawo” R. 38: 1983 nr 6, „Studia Zródłozn.” T. 29: 1985). Był redaktorem naukowym t. 2 „Akt sejmikowych województwa krakowskiego” wyd. przez A. Przybosia (Kr.–W. 1955), współpracował przy edycji „Ustawodawstwa Księstwa Warszawskiego” (W. 1964, W. 1967, W. 1969). Historii myśli prawniczej i nauk prawnych dotyczą studia nad «Memoriałem Ostroroga» na tle początków reformacji w Polsce („Kwart. Hist.” R. 64: 1957 nr 3, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 3: 1958, T. 4: 1959), prace poświęcone Kallimachowi („Państwo i Prawo” R. 8: 1953 z. 12, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.” T. 2: 1954, „Dzien. Pol.” 1954 nr 51 ) i Fryczowi Modrzewskiemu („Czas. Prawno-Hist.” T. 9: 1957 z. 1). Recenzował też publikacje poświęcone Pawłowi Włodkowicowi i Stanisławowi ze Skarbimierza („Czas. Prawno-Hist.” T. 7: 1955 z. 2), zabierał głos w dyskusji nad poglądami Monteskiusza (na sesji naukowej, «Monteskiusz i jego dzieło», druk. W.–Wr. 1956). Do tego kierunku badań należą też uwagi na temat nauki historii prawa (m.in. „Państwo i Prawo” R. 4: 1949 z. 2), wspomnienia – Studia prawnicze i początki pracy w Uniwersytecie Jagiellońskim, lata 1933–1945 („Studia Prawnicze” R. 21: 1988). Dla PSB napisał ok. 40 życiorysów prawników polskich, głównie z XVIII i XIX w.; biogramy te opracowane są z niezwykłą dokładnością informacyjną. S. zmarł 3 VI 1995 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973).
Z małżeństwa, zawartego w r. 1939 z Kazimierą Bujakiewiczówną, S. dzieci nie miał.
Portret (z fot.) w: Katedra Historii Państwa i Prawa Pol. UJ; – Bałtruszajtys G., Bibliografia prac naukowych prof. dr. Władysława Sobocińskiego, „Czas. Prawno-Hist.” T. 38: 1986 z. 1, T. 49: 1997 z. 1–2; – Grodziski S., Działalność naukowa Katedry Historii Państwa i Prawa Polskiego, Zesz. Nauk. UJ, S. Nauk Społ. Prawn. Nr 1: 1955; tenże, Władysław Sobociński (1913–1995), „Czas. Prawno-Hist.” T. 49: 1997 z. 1–2; Izdebski H., Władysław Sobociński – życie i dzieło, tamże T. 38: 1986 z. 1 (fot.); Rosner A., Władysław Sobociński (1913–1955), „Kwart. Hist.” 1996 nr 2 s. 129–31; Sczaniecki M., Wąsicki J., Nauka historii państwa i prawa w dziesięcioleciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1944–1954, „Czas. Prawno-Hist.” T. 6: 1954 z. 2; Senkowska-Gluck M., Bardach J., [Przedmowa do t. III] „Historii Państwa i Prawa Polskiego”, W. 1981; Sójka-Zielińska K., Profesor Władysław Sobociński 1913–1995, „Studia Iuridica” T. 31: 1996; – „Przekrój” 1995 nr 26; „Roczniki Uniw. Warsz.” [R.] 3: 1962 s. 135; – Arch. UJ: S II 619 oraz akta Wydz. Prawa; Arch. Uniw. Warsz.: Spuścizna rękopiśmienna, Dział Spraw Pracowniczych Uniw. Warsz., Akta osobowe S-ego; Katedra Historii Państwa i Prawa Wydz. Prawa i Administracji UJ: Akta Katedry.
Stanisław Grodziski