Szafrański Władysław (1908–1996), ksiądz rzymskokatolicki, kanonista.
Ur. 2 X w Kłobi (pow. włocławski), był najstarszym z czworga dzieci chłopskiej rodziny Władysława i Elżbiety z Urbańskich.
W r. 1921 ukończył S. szkołę powszechną w Kłobi i podjął naukę w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Po trzech latach przeniósł się do tamtejszego Gimnazjum Ziemi Kujawskiej i w r. 1929 otrzymał świadectwo dojrzałości. T.r. wstąpił we Włocławku do Wyższego Seminarium Duchownego. We włocławskiej katedrze otrzymał 17 VI 1934 święcenia kapłańskie z rąk ordynariusza tamtejszej diecezji bp. Karola Radońskiego. Od lipca t.r. pracował jako wikariusz w Chełmicy Wielkiej (pow. lipnowski), skąd 15 XII został przeniesiony do Włocławka. Był nauczycielem religii we włocławskich szkołach powszechnych nr 1 (od 15 I 1935) i nr 2 (od 16 IX t.r.). Od grudnia (immatrykulacja 9 I 1936) studiował prawo kanoniczne na Wydz. Teologii Uniw. Warsz. i uzyskał 30 VI 1938 magisterium na podstawie pracy Prawa i obowiązki chrześcijanina wynikające ze chrztu. T.r. rozpoczął pracę nad doktoratem na Wydz. Teologii Uniw. Warsz., a także został prefektem w szkole powszechnej nr 3 we Włocławku. Opublikował Nauki niedzielne i świąteczne dla dzieci szkół powszechnych (Włocławek 1939, wyd. 2, tamże 1946). Dn. 28 IV 1939 mianowano go kapelanem rezerwy WP.
Po wybuchu drugiej wojny światowej został S. aresztowany przez Niemców we wrześniu 1939, ale ze względu na stan zdrowia, na prośbę zarządzającego diec. włocławską bp. Michała Kozala, wkrótce zwolniony. Dn. 20 X t.r. ponownie go zatrzymano i 28 X wywieziono w grupie nauczycieli i prefektów włocławskich do obozu w Rudau koło Królewca; po dwóch tygodniach przeniesiono grupę do pobliskiego obozu koło Gross Mischen. Wycieńczony przy budowie autostrady, znalazł się w szpitalu obozowym w Sztablaku. Stamtąd we wrześniu 1940 został wysłany do Berlina transportem kolejowym, z którego zbiegł i przedostał się do Nowego Miasta nad Pilicą w Generalnym Gubernatorstwie. Pracował tam fizycznie w miejscowym zakładzie rzemieślniczym. W r. 1943 zamieszkał w Klasztorze Zgromadzenia Córek Maryi Niepokalanej w Grójcu. Wkrótce zdobył podrobione dokumenty i został zatrudniony jako administrator majątków Wola Worowska i Worów (pow. grójecki).
Po wyzwoleniu Włocławka 20 I 1945 spod okupacji niemieckiej wrócił S. do miasta i 6 II t.r. został prefektem w Gimnazjum i Liceum Koedukacyjnym. Od 17 II pełnił obowiązki kanclerza reaktywowanej kurii diecezjalnej (do 1 IX), skarbnika diecezjalnego (do 13 I 1947) i wizytatora nauczania religii na terenie diec. włocławskiej (do 8 III 1949). Jednocześnie pracował w sądzie kościelnym diec. włocławskiej jako obrońca węzła małżeńskiego (do r. 1947). Zapewne dzięki przychylności radzieckiego komendanta Włocławka, którą zdobył sobie za uroczyste pogrzebanie żołnierzy sowieckich poległych przy zdobywaniu miasta, doprowadził do przywrócenia diecezji prawa użytkowania zarekwirowanych budynków kościoła Franciszkanów i katedry włocławskiej. Od 14 III 1945 reprezentował Kurię Diecezjalną w Miejskiej Radzie Narodowej we Włocławku; m.in. na jej posiedzeniu 9 VII t.r. prosił Zarząd Miejski o uporządkowanie (ze względów sanitarnych) zdewastowanego cmentarza ewangelickiego. Od 31 III 1945 do 30 VI 1950 był prefektem we włocławskim Gimnazjum i Liceum im. Marii Konopnickiej. Dn. 29 IV 1945 doktoryzował się na Wydz. Teologii Uniw. Warsz. na podstawie pracy Rezerwaty grzechów w ustawodawstwie kościelnym. Opublikował broszurę Katechizm rzymsko-katolicki (Włocławek 1945) i Zbiór modlitw i pieśni kościelnych (Włocławek 1945, wyd. 2 rozszerzone, tamże 1946). Informacje z życia kościelnego zamieszczał w ukazującym się w r. 1945 dzienniku „Wiadomości Włocławskie”. Jako przedstawiciel władz kościelnych zasiadał w prezydium Pow. Zjazdu Walki Młodych we Włocławku (26–27 V t.r.). Latem w budynkach kościelnych przy ul. Seminaryjskiej 7 zorganizował bursę «Caritas» dla młodzieży żeńskiej i administrował tą instytucją od 1 IX do 3 III 1949. W tym czasie, w większości własnym kosztem, wybudował świetlicę dla dzieci przy ul. Piusa XI (obecnie ul. Gdańska) i przekazał ją na własność Kurii Diecezjalnej. Dn. 10 X 1945 wystąpił z Miejskiej Rady Narodowej na znak protestu przeciw zagarnięciu przez władze miejskie nieruchomości kościelnych.
Od 23 XII 1946 do 30 XI 1948 pełnił S. funkcję delegata biskupa ds. «Caritas». W okresie od 28 II 1947 do listopada 1967 był egzaminatorem prosynodalnym z prawa kanonicznego. Sprawował też funkcję delegata Kurii do Zarządu Pow. Komitetu Opieki Społecznej we Włocławku (3 IX 1947 – 30 IX 1948). Od r. 1947 był cenzorem ksiąg religijnych, a od 15 I 1948 przez krótki czas kapelanem wojskowym w garnizonie włocławskim. Jako wiceoficjał pełnił od 1 VI 1948 obowiązki oficjała biskupiego sądu duchownego (sądu kościelnego); potem, od 8 III 1949 do 30 IX 1988, był oficjałem. W r. 1948 opublikował we Włocławku Stary i Nowy Testament w szkole powszechnej (mszp. powielany), a w r. 1951 opracował Katolickie prawo małżeńskie dla wiernych (mszp.). Artykuły i recenzje z katechetyki i prawa kanonicznego ogłaszał m.in. w periodykach włocławskich „Ateneum Kapłańskie” i „Ład Boży” oraz czasopiśmie krakowskim „Polonia Sacra”. W kazaniach odnosił się krytycznie do wprowadzonego ustroju i w rezultacie ok. r. 1948 Urząd Bezpieczeństwa Publicznego wszczął wobec niego tzw. sprawę ewidencji obserwacyjnej (o krypt. Plantator). Za niepodpisanie Apelu Sztokholmskiego w r. 1950 w sprawie broni jądrowej rozpętano w lokalnej prasie nagonkę przeciw niemu, po czym usunięto go z Liceum. Dn. 27 IX 1952 podjęto nieudaną próbę zwerbowania go do współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego. W r. 1953 nie został S. dopuszczony do złożenia deklaracji lojalności wobec PRL, co było warunkiem zgody władz na sprawowanie urzędów kościelnych. Dn. 29 IX t.r. objął stanowisko wykładowcy prawa kanonicznego w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku.
Od 1 I 1955 był S. zatrudniony jako adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego Wydz. Prawa Kanonicznego ATK. Dn. 7 VI t.r. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego podjął wobec niego dalsze działania obserwacyjne (pod krypt. Sęp). Od 1 X 1956 był S. zastępcą profesora w Katedrze Historii Źródeł i Literatury Prawa ATK. Jego rozprawa Przeszkoda impotencji w prawie kanonicznym (Włocławek 1964) stała się podstawą przeprowadzenia w l. 1956–8 przewodu habilitacyjnego na ATK. W r. 1958 Min. Szkolnictwa Wyższego nie zatwierdziło jednak habilitacji (wg S-ego zatwierdzenie habilitacji uzależniono od podjęcia przez niego współpracy z organami państwa); trzyosobowa komisja profesorów prawa kanonicznego KUL wypowiedziała się o rozprawie habilitacyjnej negatywnie. Dn. 4 X t.r. został S. kanonikiem gremialnym kapit. katedralnej we Włocławku. Od r. 1960 zasiadał we włocławskiej Kurii w komisji egzaminów wikariuszowskich i proboszczowskich. Artykuły z prawa kanonicznego publikował w kwartalniku warszawskim „Prawo Kanoniczne”, m.in. rozprawę Wyrok sądowy w kościelnym procesie małżeńskim (1963 nr 1/4, osobno W. 1963). Po następnej nieudanej próbie habilitacji w r. 1963 (niezaliczone kolokwium habilitacyjne) Rada Wydz. Prawa Kanonicznego ATK rozwiązała w czerwcu t.r. umowę z S-m o zatrudnieniu w charakterze zastępcy profesora; odtąd, do 30 IX 1964, pracował tam jako starszy wykładowca.
S. był chętnie słuchanym kaznodzieją; głosił kazania zarówno w diec. włocławskiej, jak i poza jej granicami. Słynął z ostrego języka, radykalnych ocen ludzi i zdarzeń, nie unikał krytycznych ocen własnego środowiska. Jego praktyka kaznodziejska została w poł. l. sześćdziesiątych wysoko oceniona w wypowiedziach czytelników „Tygodnika Powszechnego”. Od r. 1965 był wizytatorem diecezjalnym. W tym okresie opublikował rozprawę Kompetencja sądu w procesie kanonicznym (kan. 1566–1568) (Włocławek 1967, W. 1968), zrecenzowaną przez ks. Mariana Myrchę w „Rocznikach Teologiczno-Kanonicznych” (1970 z. 5). W r. 1971 ogłosił pracę Rzymskokatolickie prawo małżeńskie po Drugim Soborze Watykańskim (P.). Dn. 1 II 1974 został prałatem kustoszem kapit. katedralnej we Włocławku. Z dn. 1 X 1977 przestał wykładać we włocławskim Wyższym Seminarium Duchownym. Dn. 1 IV 1982 został papieskim prałatem honorowym. Od 20 V 1991 ponownie pełnił funkcję oficjała sądu kościelnego we Włocławku (do 30 VI 1992). Nadal publikował prace, m.in. Schizofrenia w kanonicznym procesie małżeńskim (Włocławek 1980), Szczęście w małżeństwie, rodzinie (Włocławek 1981), Homoseksualizm jako problem pastoralno-sądowy (Włocławek 1983, wyd. 2 rozszerzone, tamże 1987), Narkomania jako problem pastoralny (Włocławek 1987) i Pastoralne przygotowanie wiernych do narzeczeństwa-zaręczyn, małżeństwa-rodziny (Włocławek 1990). Ogółem ogłosił ponad siedemdziesiąt artykułów i książek, przede wszystkim o problemach pastoralno-sądowych i dydaktyczno-katechetycznych. Swoje oszczędności przekazał m.in. na budowę i remonty kościołów we Włocławku, tamtejszą bibliotekę seminaryjną oraz na dwa dzwony do kościoła paraf. w Kłobi, a także na zakup sprzętu liturgicznego dla nowo powstałej parafii w Kozach (woj. włocławskie) i dla kościoła filialnego w Świątnikach (paraf. Kłobia). Złożony chorobą, przebywał od sierpnia 1993 w Domu Księży Emerytów we Włocławku-Michelinie. Tam zmarł 30 VI 1996, został pochowany na cmentarzu paraf. w rodzinnej Kłobi.
Bar J. R., Sobański R., Polska bibliografia teologii i prawa kanonicznego za l. 1949–68, W. 1972; Bibliografia historii Kościoła w Polsce za l. 1944–77, W. 1977 I–II; toż za l. 1980–1, W. 1989 I; Bibliografia małżeństwa i rodziny 1945–89, W. 2005; Cieślak B., Profesorowie prawa kanonicznego, w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, Włocławek 1997 s. 22–4 (bibliogr., fot.); Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa; Książka katolicka w Polsce 1945–1965. Spis bibliograficzny, W. 1966; Polscy kanoniści (wiek XIX i XX), W. 1981 II; Polska bibliografia nauk kościelnych za rok 1971, W. 1973; toż za l. 1977–9, W. 1986 II; Słown. Pol. Teologów Katol., IX; Włocławski słownik biograficzny, Włocławek 2006 IV (fot.); Zimny J., Bibliografia katechetyczna, Przemyśl 1993; – Dudek W., Teologiczno-naukowy dorobek włocławskiego seminarium duchownego, „Ateneum Kapł.” 1969 z. 2 s. 300; Kozłowski R., Czerwony Włocławek. Mity a rzeczywistość, Włocławek 2000; tenże, PPR i PZPR a Kościół katolicki we Włocławku w latach 1945–1959, w: Problemy narodowościowe i wyznaniowe na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach w XX wieku, Tor. 1997; tenże, Z problematyki mniejszości narodowych we Włocławku po drugiej wojnie światowej, w: Polska i jej sąsiedzi w czasach najnowszych. Studia i materiały ofiarowane profesorowi Karolowi Grynbergowi w 70-lecie urodzin, Tor. 1995 s. 224; Szołdrski W., Martyrologia duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965 XI; Świderski H., Armia Krajowa w Obwodzie Grójec – „Głuszec”, W. 1993; Włocławek. Dzieje miasta, Włocławek 2001 II; Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945, Kat. 1992; – Biuletyny dzienne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1949–1950, W. 2004; Boniecki A., Rozmowy niedokończone, Kr. 1974 s. 126; Catalogus ecclesiarum et utriusque cleri tam saecularis quam regularis dioecesis Vladislaviensis pro anno Domini 1930, Vladislaviae [b.r.w.]; Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, W. 2001; Korszyński F., Jasne promienie w Dachau, P.–W. 1985 s. 164; Księga pamiątkowa Koła Wychowańców Gimnazjum Ziemi Kujawskiej, Włocławek 1931 s. 41; Majewska A., Relacja ocalonego, „Życie Włocławka” 1971 nr 10; Rocznik diecezji włocławskiej za l. 1931–9, Włocławek; toż za l. 1949, 1957, 1965–7, 1972, 1978, 1983, 1991, tamże; Wyszyński S., Pro memoria, Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953, W. 2007 s. 113; – „Gaz. Kujawska” 1950 nr 169; „Polonia Sacra” 1953–4 s. 88–90 (rec. P. Bober), 1955 z. 1 s. 85–7 (rec. tenże); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Kron. Diec. Włocławskiej” 1996 nr 6 (W. Frątczak), nr 7 (R. Andrzejewski, B. Dembowski, bibliogr.); – AP w Bydgoszczy: Zespół akt KOSP z l. 1945–50, sygn. 10; AP we Włocławku: MRN i ZM, l. 1945–50, sygn. 250; Arch. ATK: Akta personalne S-ego, sygn. DK–I/791; Arch. Delegatury Kujawsko-Pomor. Kuratorium Oświaty we Włocławku: sygn. 2697 (akta nauczycieli z okresu międzywojennego); Arch. Diec. we Włocławku: Akta personalne S-ego; Arch. Liceum im. Marii Konopnickiej we Włocławku: Akta osobowe S-ego; IPN w Bydgoszczy: sygn. By 080/92 k. 144, sygn. By 069/1273 (teczka obiektowa dot. Kurii Włocławskiej), sygn. T. 2 k. 26, 33, 114, 131, 138, sygn. T. 5 k. 86; – Mater. z b. Arch. Urzędu Ochrony Państwa (sygn. MF–V–14–17B–3 k. 2.) w zbiorach autora; – Informacje z Arch. Uniw. Warsz.
Antoni Poniński