Szawernowski Włodzimierz Kajetan (1872–1944), inżynier.
Ur. 1 II w Rewlu (obecnie Tallin), pochodził z rodziny szlacheckiej h. Leliwa osiadłej na ziemi witebskiej, był najstarszym synem Piotra (1830–1896), inżyniera, budowniczego latarni morskich na Morzu Bałtyckim, Czarnym i Azowskim, gen.-lejtnanta rosyjskiej marynarki wojennej, oraz Stanisławy z domu Mohuczy.
Po ukończeniu siedmioklasowej szkoły realnej w Mikołajewie nad Donem kontynuował S. naukę w Odessie, pracując tam równocześnie przy budowie miejscowego portu. Od r. 1890 studiował w Inst. Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, gdzie w l. 1890–3 kierował miejscowym kołem studentów Polaków i był delegatem do ogólnostudenckiego koła polskiego. Ukończywszy studia w r. 1894, został 1 XII t.r. oddelegowany przez MSW do pracy w Komitecie Techn. Budownictwa. Jako młodszy inżynier budowniczy korpusu budownictwa morskiego wszedł 21 X 1895 do Dep. Budownictwa Morskiego przy Min. Marynarki, który skierował go do budowy portu wojennego w Kronsztadzie. S. przeszedł tam wszystkie szczeble kariery zawodowej, od młodszego kierownika robót do głównego inżyniera budowniczego (1910). W r. 1910 rozważano jego kandydaturę na naczelnika Dep. Budownictwa Morskiego, ale jako inżynier cywilny nie mógł objąć tego stanowiska. W Kronsztadzie zaprojektował przebudowę portu wojennego i basenu wraz z nabrzeżami dla okrętów podwodnych, opracował projekt i w l. 1908–11 wybudował suchy dok, tzw. Aleksiejewski z kompletem urządzeń transportowych, przeznaczony do remontu największych okrętów Floty Bałtyckiej, zrealizował budowę centralnego portu węglowego z kanałem o długości 9,5 km, warsztaty stoczniowe, strategiczną szosę (28 km) na wybrzeżu bazy, przebudowę wejść do trzech doków oraz budowę radiostacji, chłodni i rzeźni portowej. Na potrzeby szkolnictwa marynarki wojennej wzniósł gmachy szkoły wraz z odpowiednim zapleczem w postaci warsztatów ćwiczebnych i stałych dla 1500 uczniów maszynistów i chorążych marynarki wojennej. Był autorem projektu nowoczesnej kanalizacji miasta i portu ze stacją przepompowni (1910), prowadził też rozbudowę wodociągów miejskich. Działał również poza Kronsztadem; w Petersburgu opracował projekt awanportu handlowego koło Oranienbamu i zbudował most zwodzony przez Kanał Samsonowski, w Peterhofie kierował pracami przy rozbudowie portu i wyposażeniu go w niezbędne zabudowania, w Astrachaniu zaprojektował wstępnie pochylnie stoczniowe i magazyny portowe. Wykonywał ekspertyzy portowych katastrof w Petersburgu, Sewastopolu i Władywostoku. Uczestniczył też w projektowaniu i realizacji kronsztadzkich inwestycji o charakterze religijnym i cywilnym, m.in. wspólnie z W. A. Kasanowem zaprojektował kaplicę p. wezw. Objawienia (1903), a w l. 1903–6 budował domy mieszkalne dla pracowników Min. Marynarki (dwa z nich przy ul. Komsomołu 15 i 17 mają obecnie status pomników architektury). Za prace przy budowie Soboru Morskiego p. wezw. Mikołaja Cudotwórcy został 24 VI 1913 wyróżniony podziękowaniem cara. Mianowany 19 XII t.r. inspektorem morskiej służby budowlanej, odszedł z pracy w porcie kronsztadzkim. W czasie pierwszej wojny światowej był w l. 1915–16 prezesem Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Kronsztadzie. Odkomenderowany na pewien czas 23 V 1917 do dyspozycji Wydz. Budownictwa Morskiego, został 18 XII t.r. zastępcą naczelnika Dep. Budownictwa Morskiego oraz członkiem Rady Technicznej Min. Marynarki Rządu Tymczasowego. W r. 1918 odszedł S. z pracy w rosyjskiej marynarce wojennej i do r. 1921 jako naczelny inżynier kierował budową stacji hydroelektrycznych na rzekach Świr i Wołochow. W kierownictwie budowy zatrudnił Polaków, którym pomagał przedostawać się do Polski. Dn. 5 III 1921 został aresztowany jako zakładnik polski przez władze sowieckie i uwięziony w Piotrogrodzie, a następnie przewieziony do Moskwy. Dzięki staraniom Delegacji Polskiej odzyskał wolność po roku i 29 III 1922 wyjechał do Polski.
Od kwietnia 1922 pracował S. w firmie «Tor» jako kierownik jej pomorskiego oddziału. W r. 1923 założył własne biuro techniczno-budowlane «Włodzimierz Szawernowski. Inżynier. Roboty budowlane i dostawy leśne», z centralą w Warszawie przy ul. Chmielnej 36 i filią w Poznaniu przy ul. Szewskiej 9. Brał udział w odbudowie portu rybackiego w Helu, a na zlecenie rządu opracował ekspertyzę w sprawie wybudowania basenu amunicyjnego w porcie gdańskim, przyszłej wojskowej składnicy tranzytowej na półwyspie Westerplatte; przedsięwzięcie to zrealizował w l. 1924–5 we współpracy z firmą «Continentalbau A.G.». Od 1 I 1927 kierował nowo utworzonym Biurem Studiów Dep. Morskiego Min. Przemysłu i Handlu, które w ramach projektu inż. Tadeusza Wendy opracowywało szczegółowe plany urządzeń portu w Gdyni oraz nadzorowało inne budowle na wybrzeżu (m.in. w Wielkiej Wsi). W porcie gdyńskim sprawował ogólne kierownictwo m.in. przy budowie hali rybnej z instalacją chłodniczą, chłodni portowej, montażu dźwigów portowych z urządzeniami transportowymi, rozbudowie oświetlenia elektrycznego oraz sieci wodociągów i kanalizacji. Opracował memoriał o systemie i wymiarach portowego elewatora zbożowego. Uczestniczył w posiedzeniach Stałej Komisji Międzyministerialnej dla Spraw Rozwoju Portu i Miasta Gdyni, na których przedstawił referaty: Przypuszczalny obrót handlowy w porcie Gdyni, Projektowane inwestycje dla przeładunku węgla i Elektryfikacja Gdyni; stały się one punktem wyjścia do dyskusji przy planie eksploatacji gotowych części portu. Przewodniczył też komisjom, które odwiedzały porty zachodnioeuropejskie, by zapoznać się z nowoczesnymi rozwiązaniami możliwymi do zastosowania w porcie gdyńskim. Powoływano go jako superarbitra, m.in. w sporze wynikłym przy budowie budynku Żeglugi Polskiej w Gdyni. Dn. 1 IV 1931 został S. przeniesiony na stanowisko kierownika Oddz. Technicznego Zarządu Portu Gdynia w Urzędzie Morskim. Stanął wówczas na czele Komisji Odbiorczej, powołanej do odbioru pierwszego etapu budowy portu handlowego oraz ukończenia budowy portu rybackiego. Zaprojektował układ falochronów portu wojennego w Gdyni oraz projekt portu wojennego w Helu. Kierował także Komitetem Budowy i Eksploatacji Polskich Dróg Wodnych, powołanym przez powstałe w r. 1931 Tow. Propagandy Budowy Dróg i Budowli Wodnych w Polsce. Ok. r. 1935 przeniósł się do Warszawy, gdzie został przedstawicielem firmy «Ackermans et van Haaren» (Konsorcjum Francusko-Polskie dla Budowy Portu w Gdyni). Zginął 3 IX 1944, podczas powstania warszawskiego, wraz z żoną i córką Marią Luizą pod gruzami domu, w którym mieszkali przy ul. Moniuszki 12. Był odznaczony m.in. orderami: św. Stanisława III kl. (1901), II kl. (1907) i I kl. (1914), św. Anny III kl. (1904), I kl. (1915) oraz św. Włodzimierza IV kl. (1909) i III kl. (1913).
W małżeństwie z Marią Aleksandrą Wirginią Geelen (ur. 1885), Holenderką, miał S. sześcioro dzieci: Aleksandrę Stanisławę Marię (1897–1949), Marię Luizę (1899–1944), Piotra (zob.), Włodzimierza (1903–1976), Helenę (1905–1985) i Andrzeja (1913–1980).
Fot. w zbiorach autora i Muz. M. Gdyni; – Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006; Mazurkiewicz B. K., Encyklopedia inżynierii morskiej, Gd. 2009 s. 447 (fot.); Pol. Enc. Szlach., XI; Słown. techników, VIII; – Drzewiecki A., Adam, Aleksander i Borys Mohuczowie w służbie Polskiej Marynarki Wojennej, Tor. 2005; Gdynia. Sylwetki ludzi. Oświata i nauka. Literatura i kultura, Red. A. Bukowski, Gd. 1979 s. 42; Hueckel S., Zarys hydrotechniki morskiej, Gd. 1976 s. 281; Kiewnarska J., Listy z dalekich lądów, „Morze” 1932 nr 2 s. 23; Księga pamiątkowa inżynierów cywilnych Polaków wychowanków Instytutu Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, W. 1937 s. 32, 42, 46–7, 50; Mielczarek R., Budowa portu handlowego w Gdyni w latach 1924–1939, Gd. 2001; tenże, Pierwsze pokolenie (21), „Morze” 1979 nr 10 s. 25 (błędna data ur., fot.); Muszyński Z., Budowa basenu amunicyjnego na Westerplatte w Gdańsku, tamże 1925 nr 6 s. 11; Piaskowski S. M., Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej 1918–1946, Albany (N.Y.) 1983 I; Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do r. 1939, W. 2005 II; Rummel J., Narodziny żeglugi, Oprac. M. Rdesiński, Gd. 1980; Szawernowski M., Kronika rodziny Szawernowskich, W. 1983 (mszp. w posiadaniu autora); Urbanyi Z., Od „Daru Pomorza” do „Ziemi Bydgoskiej”, Gd. 1973 s. 45–7; Witkowski R., Hel na straży Wybrzeża 1920–1939, W. 1974 s. 83; – Grigorovič I. K., Vospominanija byvšego morskogo ministra, Kronštadt–Moskva 2006; Jaroszewicz A., Libretto finansisty. Wspomnienia 1881–1947, W. 1968 s. 83–5, 199; Parczewski T., Pamiętniki gubernatora Kronsztadu, W. 2006; Spisok ličnago sostava sudov flota, strojevych i administrativnych učreždenij morskogo vedomstva, Pet. 1911; toż, Piotrogrod 1916; – „Gaz. Gdań.” 1928 nr 197; „Pol. Gosp.” 1931 z. 6 s. 237 (Reorganizacje Zarządu Portu w Gdyni); – CAW: Akta personalne S-ego, t. 70, Dep. MSWojsk., t. 219, Kierownictwo Marynarki Wojennej, t. 15365; Rossijskij gosudarstvennyj archiv voenno-morskogo flota w Pet.: F. 406–3–114, 406–12–2158, 417–4–4868; – Mater. Aleksandra Joffee z Pet., córki, Jolanty Rynkowskiej z Gd. i Ewy Kwidzińskiej z Sopotu oraz informacje i mater. od Aleksandra M. Pożarskiego z Pet. (w posiadaniu autora).
Ryszard Mielczarek