Lempke Włodzimierz, pseud. Ludwik, Okularnik (ok. 1838–1864), działacz warszawskiej organizacji miejskiej w powstaniu styczniowym. Ur. w Kijowie, był synem Rosjanina, generała-majora armii carskiej, który w czasie powstania już był w stanie spoczynku, oraz matki Polki. Niektóre źródła podają, że studiował na uniwersytecie w Kijowie. Na początku 1861 r. przybył do Warszawy i podjął pracę jako mechanik w fabryce narzędzi rolniczych K. Kropiwnicki i S-ka z prawdopodobnym celem zdobycia sobie wpływu na klasę robotniczą stolicy. W chwili wybuchu powstania miał już silną pozycję w organizacji miejskiej i cieszył się w środowisku robotniczym ogromną popularnością. S. Bobrowski, też kijowianin, mianowany naczelnikiem miasta, uczynił L-go swym pomocnikiem i zlecił mu zaopatrzenie w broń, odzież i żywność oddziałów wychodzących z Warszawy w lasy kampinoskie i serockie. Od stycznia do kwietnia 1863 r. L. był prawą ręką Bobrowskiego w dziale zaopatrywania oddziałów (z czasem przyznano mu tytuł intendenta). L. uruchomił w mieście warsztaty produkujące mundury, obuwie, rynsztunek i białą broń; zajmował się też produkcją granatów. Przechodziły przez jego ręce znaczne sumy (m. in. 168 200 rubli w czasie od 7 VI do 10 VIII 1863), z których zawsze wyliczał się najskrupulatniej. Po upadku dyktatury Langiewicza Bobrowski powierzył L-mu utworzenie straży bezpieczeństwa, która osłaniać miała przed zamachami Rząd Narodowy (RN). Gdy jednak zginął Bobrowski, L. utracił zaufanie do Rządu i w końcu maja przyczynił się do jego obalenia, stawiając straż bezpieczeństwa na usługi zamachowców. Nie umiał jednak pokierować wypadkami i dał się wymanewrować przez K. Majewskiego, który w połowie czerwca 1863 r. doszedł do władzy z pomocą mierosławczyków. W kołach lewicy wzywano L-go, aby sam wszedł do rządu, on jednakże nie żywił podobnych ambicji. Pamiętnikarskie świadectwa, uznające nieposzlakowany charakter L-go i czystość jego intencji, mówią o niskim wykształceniu i braku wychowania L-go, który ubiorem i sposobem bycia niczym się nie wyróżniał od warszawskich robotników.
Rząd Majewskiego pozostawił na stanowisku popularnego i niezastąpionego «Okularnika» (zdaje się, n. b., że L. wcale okularów nie nosił). L. otrzymał obecnie tytuł organizatora miasta Warszawy i został podporządkowany komendantowi miasta J. Kozielle, choć pozostawał także w służbowych stosunkach z naczelnikiem miasta i naczelnikiem policji narodowej. Stosunki L-go z Koziełłą, zrazu silnie napięte, z czasem się wyrównały. W połowie sierpnia L. wyjeżdżał na czas krótki za granicę w sprawach zakupu broni. Po powrocie interweniował w sprawie aresztowania, z rozkazu RN, 3 członków opozycji «czerwonej» i doprowadził do ich uwolnienia. Miał udział w przygotowaniach do zamachu na F. Berga, dostarczając zamachowcom broni. Nie wiadomo, czym trudnił się w ciągu następnych 2 miesięcy; zapewne ukrywał się. Policja carska poszukiwała go od końca października.
W listopadzie 1863 r. L., przedzierzgnąwszy się znów w inteligenta, wyjechał do Kijowa – jak mówiono – aby przygotować tam powstanie zbrojne. Nie było jednak po temu żadnych warunków i nie wiadomo nawet, czy L. nawiązał w Kijowie konspiracyjne kontakty. Wydaje się, że mieszkał u rodziców pod własnym nazwiskiem; być może liczył, że go tam nie odnajdą. Dopiero w kwietniu 1864 r. warszawskie władze śledcze zwróciły się do Kijowa o aresztowanie L-go. W czasie przeprowadzanej w jego pokoju rewizji L. odebrał sobie życie, zażywając truciznę w obecności oficera żandarmerii.
Fot. w zbiorach Muz. W. P.; – Berg M., Zapiski o polskich spiskach i powstaniach, W. 1906 VIII 83–9, 118, IX 66; Przyborowski, Dzieje 1863 r., II 433–6, IV 49–51, V 80, 134–41, 167–71; tenże, Historia dwóch lat, II 5; Ustimowič M., Zagovory i pokušenija na žizn’ grafa Berga, W. 1870 s. 12–34, 56; – Avejde, Pokazanija; Burzyński T., Wspomnienia z czasów młodości, w: Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863–1864, Lw. 1894 IV 135–6; Cederbaum, Powstanie styczniowe; Daniłowski W., Notatki do pamiętników, Kr. 1908; Dobrowolski F., Dwie chwile z istnienia Rządu Narodowego, „Dzien. Pozn.” 1868 nr 180; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw. 1923–5 I–II; Proces R. Traugutta, I–II; Ruch rewolucyjny na Litwie i Białorusi, 1861–1862, Moskwa 1964; Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego, Wyd. S. Kieniewicz, Wr. 1965; Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, Oprac. S. Kieniewicz, Wr. 1956; – B. PAN w Kr.: rkp. 2329 (fragmenty akt śledczych A. Czarkowskiego, L. Huberta i P. Landowskiego).
Stefan Kieniewicz