Sołowij Włodzimierz Paweł (Wołodymyr Pawło) (1891–1958), ukraiński działacz polityczny. Ur. 26 II we Lwowie, był synem Tadeusza (zob.) i Kamilli z Riegerów, bratankiem Adama (zob.). S. był po ojcu grekokatolikiem.

S. uczęszczał najpierw do ukraińskojęzycznego Gimnazjum Akademickiego, potem do V Gimnazjum we Lwowie (1905, kl. 3), a w r. 1908 do Gimnazjum im. Franciszka Józefa I we Lwowie, potem do szkoły Cecila Ready’ego w Abbotsholm (Wielka Brytania); maturę zdał jako ekstern w IV Gimnazjum Realnym w Krakowie. W r. 1913 odbył jednoroczną służbę wojskową, a następnie podjął studia w zakresie prawa i rolnictwa na uniwersytecie we Wrocławiu. W czasie pierwszej wojny światowej służył w 13. p. ułanów pod dowództwem arcyks. Wilhelma Habsburga. Wzięty do niewoli rosyjskiej, nabawił się gruźlicy, uzyskał zwolnienie w drodze wymiany jeńców i został wywieziony do Danii przez misję duńskiego Czerwonego Krzyża. Do Galicji powrócił w r. 1917 i osiadł w Słobódce Leśnej (pow. kołomyjski). W listopadzie 1918, po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej, zgłosił się do wojska ukraińskiego. W styczniu 1919 został mianowany radcą w misji dyplomatycznej Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) w Kopenhadze; opuścił ją we wrześniu t.r., by uczestniczyć w rokowaniach polsko-ukraińskich w Warszawie. W r. 1921 sprawował funkcję szefa oddziału prawnego Kancelarii Dyrektoriatu URL w Tarnowie.

Po upadku URL, przyjął S. obywatelstwo polskie, odbył ćwiczenia wojskowe w 6. p. ułanów w Stanisławowie, a następnie poświęcił się administrowaniu dóbr rodzinnych Średnia Wieś (pow. sanocki) dotkliwie zniszczonych w czasie pierwszej wojny światowej. Zasiadał też w radzie nadzorczej i przez pewien czas zarządzał fabryką «Superfosfat S.A.» pod Rymanowem, która jednak zbankrutowała. Działał w lwowskiej Izbie Rolniczej. Od schyłku l. dwudziestych próbował powrócić do polityki. Włączył się w ruch prometejski, nawiązał współpracę z konserwatystami krakowskimi, publikował w ich organie „Czas”. Jednocześnie działał w Ukraińskim Zjednoczeniu Narodowo-Demokratycznym (skrót ukraiński: UNDO). Uważany był za najbardziej umiarkowanego i przychylnego porozumieniu z Polską polityka ukraińskiego. W czasie poufnych rozmów, które poprzedziły normalizację stosunków pomiędzy rządem polskim a UNDO w r. 1935, opublikował S. w ukraińskim dzienniku „Diło” serię wspierających ją artykułów. W wyborach w r. 1935 został wysunięty przez UNDO jako kandydat na posła w okręgu nr 77 (Sanok-Krosno-Lisko), lecz wybrany nie został, co prasa ukraińska uznała za niedotrzymanie umowy normalizacyjnej przez stronę polską. W r. 1937 poniósł sporą stratę finansową, gdyż Średnia Wieś została zlicytowana przez Aukcyjny Bank Hipoteczny. W l. 1937–8, po utworzeniu Obozu Zjednoczenia Narodowego, podjął w publikacjach na łamach „Biuletynu Polsko-Ukraińskiego” próbę zainteresowania jego kierownictwa możliwością współpracy polsko-ukraińskiej na płaszczyźnie antysowieckiej oraz apelował o zwalczanie endecji i rusofilów.

W maju 1939 złożył S. gen. Tadeuszowi Malinowskiemu, sekretarzowi Komitetu Obrony Rzeczypospolitej, pisemną propozycję współpracy na wypadek konfliktu polsko-niemieckiego. Po wybuchu drugiej wojny światowej zgłosił się do WP i został przydzielony do komórki politycznej w sztabie Naczelnego Wodza. Opuścił Polskę i przez Rumunię dotarł do Paryża, gdzie wszedł w skład Komitetu Ukraińskiego, skupiającego emigracyjnych działaczy URL, zwolenników orientacji propolskiej. Współsygnował odezwę z 9 XI 1939, wzywającą Ukraińców do udziału w wojnie z Niemcami po stronie aliantów. W styczniu 1940 podjął w imieniu Komitetu, ale w istocie na zlecenie władz polskich, kilka podróży informacyjnych dla nawiązania kontaktów z różnymi frakcjami emigracji ukraińskiej w Rumunii, Londynie, Rzymie, oraz wysondowania szans porozumienia polsko-ukraińskiego; nie doprowadzily one do konkretnych rezultatów. Po zajęciu Francji przez Niemców, otrzymał od władz polskich zadanie przewiezienia z Paryża do Pau współpracującego z Polakami szefa emigracyjnego Dyrektoriatu URL, W. Prokopowycza. Dn. 24 X 1940 był S. już w Lizbonie, skąd przy pomocy polskiej ambasady usiłował przedostać się do Londynu. Przez dłuższy czas nie mógł uzyskać wizy brytyjskiej. Rząd polski w Londynie świadczył S-owi pomoc materialną i planował dokooptowanie go do Rady Narodowej, wstrzymywał się jednak z konkretnymi wobec niego decyzjami, z jednej strony w obawie przed reakcją Wielkiej Brytanii przeciwnej angażowaniu się Polaków w sprawę ukraińską, z drugiej zaś ponieważ nie był do końca pewny lojalności S-a. Ok. r. 1942 dostał się S. wreszcie do Londynu i pełnił tam nieformalną funkcję rzecznika spraw ukraińskich. W marcu 1942 wystąpił na łamach londyńskich „Wiadomości Polskich” (nr 13) z artykułem Wy i my. Głos Ukraińca, w którym proponował podjęcie przygotowań do powojennej unii polsko-ukraińskiej, opartej na zasadach partnerskich. Śmierć Prokopowycza (7 VI 1942) osłabiła i tak niezbyt silną pozycję S-a na ukraińskiej scenie politycznej, a przez to także i jego znaczenie dla strony polskiej. Mimo to, na początku 1943 w kołach polskich znów rozpatrywano jego kandydaturę do Rady Narodowej; w rozmowie sondażowej, jaką przeprowadził z nim Olgierd Górka, uzależniał S. swą zgodę od przyjęcia jego propozycji dotyczącej federacji polsko-ukraińskiej. Do sprawy powrócono po raz kolejny w grudniu 1944, ale i wówczas nie została sfinalizowana. Kilkakrotnie od jesieni 1943 do maja 1944 interweniował S. u władz polskich w sprawie sytuacji żołnierzy pochodzenia ukraińskiego i białoruskiego w WP; złożył też na ręce premiera Stanisława Mikołajczyka memoriał o położeniu emigracji ukraińskiej na Bliskim Wschodzie. W październiku 1943 jako delegat i wiceprzewodniczący Komitetu Ukraińskiego rozpowszechniał w Londynie memorandum On the Justice of the Soviet Claim to the Ukrainian and Byelo-Russian Territories, Constituting in 1939 Eastern Parts of Poland. Krytykował tu przedwojenną politykę polską wobec mniejszości ukraińskiej, ale stanowczo sprzeciwiał się pretensjom terytorialnym ZSRR i postulował federację małych narodów Europy Środkowej. W styczniu 1944 wraz z Nikitą Burą, byłym ukraińskim posłem do Sejmu RP, opublikował kolejny protest przeciw przyłączeniu Wołynia i Galicji Wschodniej do ZSRR. We wrześniu 1944 wizytował za zgodą Min. Obrony Narodowej żołnierzy pochodzenia ukraińskiego w jednostkach WP stacjonujących w Szkocji, zaś w r.n. uczestniczył w tworzeniu przez nich swej organizacji (powstała w styczniu 1946 jako Association of Ukrainians in Great Britain).

Na początku 1946 towarzyszył S. wysłannikowi Ukraińców kanadyjskich, ks. W. Kusznirowi, podczas jego rozmów z emigracyjnym rządem polskim. Starał się również nawiązać stosunki w brytyjskim min. spraw zagranicznych, polecany jako wiarygodny konsultant spraw ukraińskich przez byłego konsula brytyjskiego w Warszawie F. Savery’ego. W r. 1948, po przetasowaniach w obozie emigracji URL-owskiej (powstanie rządu I. Mazepy), S. ostatecznie utracił pozycję łącznika z Polakami. W r. 1952 wyemigrował do Kanady i podjął pracę w administracji Sir George Williams College (obecnie: Concordia University) w Montrealu. Zmarł tamże na raka płuc 15 XI 1958; pochowany został na cmentarzu Saint Sauveur des Monts w Górach Laurentyńskich.

Żoną S-a była od r. 1918 Maria z Ekielskich (1 II 1895 – 23 VIII 1994), córka Józefa Ekielskiego (zob.) i Rozalii z Mirskich, 1.v. Czajkowskiej, bratanica Jadwigi żony Zygmunta Sawczyńskiego (zob.). Z małżeństwa tego S. dzieci nie miał.

Encyclopedia of Ukraine, Toronto 1993 IV; Woreyd. Almanach, W. 1929/30; – Księga pamiątkowa półwiekowego jubileuszu Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, Zestawił J. Białynia-Chołodecki, Lw. 1909 s. 352; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Red. T. Terlecki, Londyn 1965 II; Torzecki R., Kontakty polsko-ukraińskie na tle problemu ukraińskiego w polityce polskiego rządu emigracyjnego i podziemia (1939–1944), „Dzieje Najnowsze” T. 13: 1981 s. 320–1; tenże, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, W. 1993; – Kedryn [Rudnyc’kyj] I., Žyttja – podiï – liudy. Spomyny i komentari, Nju-Jork 1976; Kościałkowska J., Łódź bukowa, Wr. 1992 s. 6–9, 26–8, 57, 79–83; Laskownicki S., Szpada, bagnet, lancet. Moje wspomnienia, Wr. 1970; Sprawozdanie dyrekcji c.k. Gimnazjum V we Lwowie za rok szkolny 1905, Lw. 1905 s. 87; Ukrainians and Poland in Documents, 1918–1922, Ed. T. Hunczak, New York 1983 II; Włoszczewski S., Na przełomie dwóch epok, W. 1974 s. 232; – „Biul. Polsko-Ukraiński” R. 7: 1937 s. 21–2, 36, 112–13, 273–4, 287–8, R. 8: 1938 s. 23; „Sprawy Narodowościowe” 1935 nr 5 s. 446–7; – Archives of the School of Slavonic and East European Studies w Londynie: sygn. SEW; Inst. Pol. i Muz. im. Gen. Sikorskiego w Londynie: sygn. A.9, A.10, A.11, A.V, A.XII, KOL. 30; Public Record Office w Londynie: Foreign Office, sygn. 371; Zbiory T. Niewodniczańskiego w Bitburgu (Niemcy): sygn. 14605, 14606; – „Kronika rodziny Sołowijów/Sołowij Family Chronicle” nr 1 Sierpień/August 1984 (mszp. powielany) oraz kopie dokumentów z arch. rodzinnego Sołowijów w USA (Drzewo genealogiczne rodziny Sołowijów 1842 – sierpień 1984, Sołowijowa M., Wspomnienia z pobytu w Danii w r. 1919) w posiadaniu Alexandry Sołowij Watkins z Bostonu (USA); – Informacje brata, Tadeusza Sołowija z Westmount (Kanada) i bratanicy, Alexandry Sołowij Watkins z Bostonu (USA).

Andrzej A. Zięba