Starnigel (Sterngel, Staryngelowicz, Starynglowicz) Zachariasz (ok. 1582–1641), profesor Uniwersytetu Krakowskiego, teolog, grecysta.
Ur. w Busku (woj. bełskie). Był synem mieszczanina lwowskiego Wacława i nieznanej z imienia mieszkanki Buska, młodszym bratem Wawrzyńca (zob.).
Po śmierci ojca przebywał S. w Tyńcu, a potem w Zamościu pod opieką brata. W r. 1600 rozpoczął studia na Uniw. Krak., gdzie w r. 1603 uzyskał stopień bakałarza sztuk wyzwolonych, a w r. 1608 – magistra filozofii. Jako docent extraneus sprawował kierownictwo szkoły przy kościele Mariackim w Krakowie. Przed r. 1611 wszedł w skład Kolegium Mniejszego, opublikowany bowiem t.r. w Krakowie panegiryk po zgonie profesora teologii Adama Falęckiego Piis manibus Adm. Rndi ac Magnif. Dni Adami Falęcki [...] Threnum podpisał jako collega minor. Od t.r. był kanonikiem kolegiaty św. Floriana na Kleparzu. Związki S-a z uniwersytetem zacieśniły się w r. 1612, gdy został pierwszym profesorem języka i literatury greckiej na nowo ufundowanej przez Andrzeja Schoneusa katedrze greki. Mimo niskiego uposażenia (30 złp.), pozostawał na tym stanowisku do r. 1623/4, zajmując się m.in. wykładaniem „Mów olintyjskich” Demostenesa (1611, 1615, 1616). Uchodził za znakomitego tłumacza, miał przełożyć na język polski m.in. „Filipiki” Demostenesa (niezachowane). Podejmował też własne próby poetyckie w języku greckim; jego wiersz ukazał się w panegiryku poświęconym Falęckiemu, a epigramaty oraz utwór In stemma Martini Szyszkowski – w publikacjach Macieja Blosiusa („Jonas Sarmaticus”, 1617 i „Academica deifica Trias”, 1619). Wiersze greckie dołączał też do swoich późniejszych rozpraw teologicznych.
W r. 1616 był S. dziekanem Wydz. Filozoficznego. W r. 1623 uzyskał bakalaureat teologii i wkrótce potem zamienił ubogą katedrę greki na katedrę teologii. W r. 1629 piastował stanowisko dziekana Wydz. Teologicznego. Ogłosił dwie rozprawy, stanowiące pokłosie dysput akademickich odbytych pod prezydencją profesora teologii Marcina Wadowity; pierwsza (Quaestio de natura legis, 1627) poświęcona była rozbiorowi w pięciu konkluzjach definicji prawa wg św. Tomasza z Akwinu, druga (Quaestio de admirabili incarnationis Christi Domini mysterio, 1634), również nawiązująca do prac św. Tomasza, dotyczyła tajemnicy wcielenia Chrystusa.
S. pełnił również obowiązki prokuratora uniwersytetu i kustosza biblioteki Kolegium Większego (1624–32). W tej ostatniej roli bronił uniwersytetu przed zakonem jezuitów, dążącym do założenia w Krakowie konkurencyjnej uczelni; w tym celu wypożyczył w r. 1632 z biblioteki dyplomy i przywileje uniwersyteckie. Utrzymywał żywe kontakty z przebywającym w Zamościu bratem Wawrzyńcem; odziedziczył po nim wartościową bibliotekę, zadedykował mu Quaestio de natura legis, przyczynił się też zapewne do zmiany jego testamentu. W ostatnich latach życia był S. proboszczem w Nowym Korczynie. Zmarł w Krakowie w r. 1641.
W testamencie legował S. uniwersytetowi swój cenny księgozbiór, który wkrótce po jego śmierci przeniesiono do biblioteki Kolegium Większego, gdzie utworzono, wraz z wcześniejszymi legatami, księgozbiór podręczny katedry greki. Na rzecz uniwersytetu zapisał też 5 tys. złp., ulokowanych na wsiach Niedźwiedź i Dalewice w pow. proszowickim; dochody od tej sumy (350 złp.) przeznaczył dla kolegiaty św. Floriana na muzykę instrumentalną.
Estreicher; Hist. Nauki Pol., VI; – Czerniatowicz J., Z dziejów grecystyki w Polsce w okresie Odrodzenia, Wr. 1956; Dzieje UJ, I; Hist. B. Jag., I; Urban W., Losy wychowanków Akademii Krakowskiej w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku, w: Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu, Kr. 1964 s. 188–9; Wiszniewski, Hist. liter. pol., VI 183–4; – Album stud. Univ. Crac., III 214; Czerniatowicz J., Corpusculum poesis polono-graecae saeculorum XVI–XVII (1531–1648), Wr. 1991 s. 14–15, 164; Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Iagiellonicae in saeculis XV–XVIII, Ed. J. Michalewicz, M. Michalewiczowa, Kr. 1999 I 364–5, 385; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Episcopalia, t. 44 k. 373, 497, Officialia, t. 117 s. 805; Arch. UJ: rkp. 73 k. 21a, 41–3, rkp. 74 k. 2; B. Jag.: rkp. 220 k. 122, 127, rkp. 5359 t. XII s. 1–3, 43–4, t. XIII k. 3, 47.
Henryk Gmiterek