Brodzki Zbigniew (1877–1911), krytyk literacki i powieściopisarz, syn Bolesława, uczestnika powstania 1863 r., i Tekli z Brochockich; urodził się w Warszawie. Po ukończeniu szkoły średniej w czwartem gimnazjum wstąpił na wydział prawny Uniw. Warsz. Więziony dwukrotnie za udział w manifestacjach, wysiedlony został do Wilna. Zapisał się następnie na słuchacza w Uniwersytecie Dorpackim, ale i stamtąd wydalono go z pozbawieniem prawa studjów w uniwersytetach rosyjskich. Zapisał się na wydział filozoficzny w Lipsku, a potem studjował historję sztuki w Monachjum. Tam zbliżył się do Stanisława Przybyszewskiego, który wywarł na niego znaczny wpływ. Wydalony z granic Rzeszy, udał się do Paryża, gdzie się poświęcił badaniom literatury francuskiej i sztuki. Po powrocie do kraju wykładał w tajnym »uniwersytecie latającym«, pomieszczając jednocześnie swe prace w czasopismach: »Ogniwo«, »Prawda«, »Nowa Gazeta« i »Sfinks«. Uwięziony ponownie w r. 1907 i wysiedlony z granic Królestwa, wykładał po powrocie do Warszawy w prywatnych zakładach naukowych. Zmarł 10 VI 1911. Ożywiona działalność polityczna nie szkodziła B-mu w pracach literackich. Ogłosił osobno: Zarys historji literatury francuskiej 5 części (1907–1908); powieść z życia polskiej cyganerji w Paryżu pt. Chwile (1910); studjum literackie Poezja smutku (1911). Z teki pośmiertnej B-go wydano: powieść Oni (1912), rodzaj pamiętnika dwojga osób, wypełnionego dyskusjami o sztuce i pięknemi opisami, oraz zbiór rozpraw i artykułów pt. Szkice społeczne i literackie (1913). W opowieściach swych był B. przedewszystkiem lirykiem, ulegającym urokowi prozy poetyckiej Przybyszewskiego. Krytykę uważał za osobny gatunek twórczości, co już przed nim uzasadniał O. Wilde. Metoda krytyki nie może być, według B-ego, naukowa, gdyż zadaniem krytyki jest »tworzenie odrębne, w horyzontach własnych, obejmujących sferę tworzenia innych i z nich biorących swój kontur«. Tylko wówczas, gdy artysta mówi o sztuce, krytyka stać się może odrębnym przejawem piękna. Nagła śmierć, która zabrała B-go w młodym wieku, nie pozwoliła mu rozwinąć talentu powieściowego, ani ugruntować własnej estetyki.

Lam St., Poezja smutku (»Literatura i Sztuka«, dod. do »Dziennika Pozn.« 1911); Lorentowicz J., Szkice społeczne i krytyczne, »Książka«, nr 8–12, 1914.

Jan Lorentowicz