Sowiński Zdzisław Antoni (1872–1934), lekarz dermatolog, profesor uniwersytetu w Saratowie, zastępca profesora USB w Wilnie, generał w armii rosyjskiej, pułkownik WP. Ur. 15 IV w Warszawie, był synem Władysława i Rozalii z Zaleskich.
Po ukończeniu w r. 1892 gimnazjum męskiego przy Inst. Historyczno-Filologicznym (Imperatorskij sanktpeterburżskij istoriko-filologiczeskij institut) w Petersburgu, S. rozpoczął t.r. studia w tamtejszej Wojskowej Akad. Lekarskiej (Imperatorskaja vojenno-medicinskaja akademia). W r. 1897 uzyskał dyplom lekarza z odznaczeniem i został awansowany na stopień kapitana. Po studiach pozostał w Akademii i r.n. objął funkcję ordynatora w kierowanej przez T. P. Pawłowa Klinice Chorób Skórnych i Wenerycznych. Doktoryzował się 3 III 1901 na podstawie rozprawy O gonokoku i gonotoksine… (Pet. 1901), dotyczącej niektórych aspektów patogenezy schorzeń rzeżączkowych, którą wykonał w laboratorium bakteriologicznym przy Klinice Chorób Zakaźnych, kierowanej przez N. J. Czistowicza. T.r. otrzymał stopień majora i godność asesora kolegialnego. W l. 1902–4 pracował w ramach specjalizacji podyplomowej w klinikach skórno-wenerologicznych w Wiedniu, Rzymie i Paryżu, m.in. w Inst. Pasteura u I. Miecznikowa. Po powrocie zorganizował w r. 1904 przykliniczny oddział urologiczny i w r.n. awansował na podpułkownika oraz radcę dworu. Dn. 30 I 1907 został mianowany docentem i prowadził zlecone wykłady z zakresu dermatologii, syfilidologii i wenerologii, a także uczestniczył w pracach komisji opracowującej walkę z chorobami zakaźnymi w wojsku. W armii rosyjskiej otrzymał w r. 1909 rangę pułkownika. W tym czasie S. ogłosił 20 prac naukowych, poświęconych głównie zmianom anatomopatologicznym w kile i rzeżączce oraz terapii i leczeniu ich szczepionkami. Publikował najczęściej w specjalistycznych czasopismach: „Russkij žurnal kožnych i veneričeskich bolezn”, „Russkij vrač” „Vračebnaja gazeta” i po polsku na łamach „Przeglądu Lekarskiego” oraz „Przeglądu Chorób Skórnych i Wenerycznych”. Był członkiem Rosyjskiego Tow. Syfilidologicznego im. Tarnowskiego, Rosyjskiego Tow. Balneologicznego w Piatigorsku i Wszechrosyjskiego Tow. Dermatologicznego i Syfilidologicznego. S. działał także w środowisku polskim Petersburga, m.in. był członkiem zarządu powołanego w r. 1889 Koła Lekarzy Polskich (oficjalnie funkcjonującego od r. 1901 jako filia Rzymskokatolickiego Tow. Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny pod nazwą «Opieka Lekarska»). Po jego przekształceniu w r. 1907 w Związek Polskich Lekarzy i Przyrodników (ZPLiP) został w r.n. sekretarzem generalnym, a jednocześnie – sekretarzem naukowym Wydz. Lekarskiego, któremu następnie przewodniczył w l. 1914–15. W r. 1914 został radcą stanu.
W czasie pierwszej wojny światowej S. przebywał w Piotrogrodzie jako konsultant z zakresu chorób skórnych i wenerycznych w Wojennym Szpitalu Klinicznym. Ponadto z ramienia ZPLiP był współorganizatorem i komendantem (1 XI 1914 – 15 IX 1917) Szpitala Polskiego w Piotrogrodzie dla rannych żołnierzy Polaków. W styczniu 1917 został mianowany generałem i rzeczywistym radcą stanu. Po rewolucji lutowej t.r. działał w Sekcji Sanitarnej przy Zarządzie Głównym polskiego Tow. Wiedzy Wojskowej. Dn. 12 XII 1917 w wyniku konkursu został profesorem Wydz. Lekarskiego oraz kierownikiem Kliniki Chorób Skórnych i Wenerycznych na uniwersytecie (Imperatorskij nikołajewskij uniwersitet) w Saratowie. Dn. 25 I 1919 wstąpił S. do WP w Noworosyjsku (5. Dyw. Syberyjska?) w stopniu lekarza-podpułkownika.
W lipcu 1919 powrócił S. do kraju. W Warszawie zorganizował Oddział Skórno-Weneryczny Wojskowego Szpitala Mokotowskiego przy ul. Zakroczymskiej i został jego starszym ordynatorem (do r. 1921). Równocześnie w l. 1920–1 był członkiem Wojskowej Rady Sanitarnej, doradczego organu Dep. Sanitarnego w Min. Spraw Wojskowych i kierownikiem Oddziału Klinicznego Skórno-Wenerycznego Głównego Szpitala Wojskowego w Ujazdowie. Ponadto na zlecenie Min. WRiOP wykładał w l. 1920–4 dermatologię i syfilidologię w Państwowym Inst. Dentystycznym w Warszawie. W l. 1921–3 był ordynatorem Oddziału Skórno-Wenerycznego Szpitala Okręgowego nr 1 (Ujazdowskiego). W r. 1923 przeniósł się S. do Wilna, gdzie już 20 VI 1922 Rada Wydz. Lekarskiego USB w Wilnie powołała go na profesora zwycz. dermatologii i syfilidologii. Funkcji tej jednak nie objął, gdyż nie chciał zrezygnować z czynnej służby wojskowej: od 4 XI 1923 był ordynatorem i p.o. pomocnikiem komendanta Szpitala Okręgowego nr 3 w Wilnie w stopniu lekarza-pułkownika. Na uniwersytecie został więc tylko zastępcą profesora i 10 III 1923 wygłosił wykład inauguracyjny pt. Rozwój historyczny nauki o chorobach wenerycznych i ostatnie zdobycze naukowe w tej dziedzinie. Był organizatorem uniwersyteckiej Kliniki Dermatologicznej, w której uruchomił 60-łóżkowy oddział z przychodnią przykliniczną, gabinety: urologiczny, rentgenologii i światłoleczniczy oraz pracownię bakteriologiczno-chemiczną. Klinika otwarta 17 II 1924 w zespole budynków szpitala wojskowego na Antokolu, sąsiadowała ze 100-łóżkowym oddziałem skórno-wenerycznym Szpitala Okręgowego, który S. wykorzystywał do celów dydaktyczno-demonstracyjnych.
W okresie wileńskim S., zajęty dydaktyką (wykładał dermatologię i wenerologię dla studentów IV roku medycyny) oraz pracami organizacyjnymi, publikował niewiele, m.in. artykuły Gruźlica jako czynnik etiologiczny łuszczycy („Przegl. Dermatologiczny” 1928 nr 2) i Rzut historyczny na powstanie i działalność Związku Polskiego Lekarzy i Przyrodników (przedtem w Petersburgu) („Arch. Hist. Med.” 1931 z. 1–2). Był też współautorem (z Mieczysławem J. Matuszkiewiczem) rozdziału Choroby skórne w pracy zbiorowej „Podręcznik diagnostyki i terapii. Poradnik dla lekarzy i studentów-medyków” (W. 1931) pod redakcją S-ego i Mieczysława Millera. Kontynuował też działalność w towarzystwach naukowych, m.in. od r. 1921 był prezesem ZPLiP w Warszawie, aż do jego likwidacji w r. 1931, ponadto należał do Polskiego Tow. Dermatologicznego (PTD) i jako prezes jego Oddziału Wileńskiego (1923–8) zorganizował tam V Zjazd PTD w r. 1927. Był również członkiem (od r. 1923) i prezesem Oddziału Wileńskiego (1923–8) Polskiego Tow. Eugenicznego (PTE) oraz członkiem Polskiego Tow. Biologicznego, Związku Lekarzy Słowiańskich w Polsce i Wileńskiego Tow. Lekarskiego. Wchodził też w skład komitetów redakcyjnych „Przeglądu Dermatologicznego” (1922–9), „Lekarza Wojskowego” (1920–9) i organu PTE „Zagadnienia Rasy”. Dn. 30 IV 1927 zakończył pracę w szpitalu i przeszedł w stan spoczynku, w grudniu t.r. zrezygnował także z działalności uniwersyteckiej, do czego przyczyniła się tragiczna śmierć jednego z jego synów w nurtach Niemna. W lutym 1928 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako lekarz dermatolog w Kasie Chorych oraz pełnił funkcję wiceprezesa Związku Oficerów w stanie spoczynku przy Federacji Obrońców Ojczyzny. Zmarł 28 X 1934 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczony był rosyjskimi orderami: św. Stanisława III i II kl., św. Anny III i II kl. oraz św. Włodzimierza IV kl.
W małżeństwie z Natalią Jemwłampiew-Broszko miał S. czworo dzieci: Wacława (ur. 1905), Leona Zygmunta (ur. 1906), Natalię (ur. 1911), i córkę (ur. 1920), której imienia nie udało się ustalić.
Kijas A., Polacy w Rosji od XVIII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, W.–P. 2000; – Woźniewski Z., Rozprawy na stopień doktora medycyny polskich wydziałów lekarskich. Okres międzywojenny, W. 1969 s. 51, 99; – Brożek K., Wydział Lekarski Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, „Annales Academiae Medicae Silesiensis” Vol. 38–9: 1999 s. 132; Felchner A., Służba zdrowia Wojska Polskiego (od jesieni 1918 r. do mobilizacji w 1939 r.), Ł.–W. 1990 I–II; Jesionowski M., Historia stomatologii polskiej, W. 1971; Krysa-Leszczyńska D., Polska myśl dermatologii klinicznej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, „Arch. Hist. Med.” T. 56: 1993 z. 2 s. 143–7 (fot.); Księga pamiątkowa Uniw. Wil., II (bibliogr.); Mienicki M., Pierwsze dziesięciolecie istnienia Kliniki Dermatologicznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (od 17 II 1924 do 17 II 1934), „Pam. Wil. Tow. Lek. i Wydz. Lek. Uniw. Stefana Batorego” R. 10: 1934 z. 1–2 s. 176, 179, 186; Nauka polska. Jej potrzeby, organizacja i rozwój, W. 1919 II; Orłowski W. E., Koło Lekarzy Polaków w Petersburgu (1901–1907), „Arch. Hist. Med.” R. 27: 1964 z. 4 s. 386, 388; Róziewicz J., Polsko-rosyjskie powiązania naukowe (1725–1918), Wr. 1984; Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, W. 1977; Wojtkowiak S., Lancet i karabin. Dzieje szkolnictwa medycznego w Wojsku Polskim, W. 1973; – Roczn. lek. RP 1933/4; Roczn. oficerski, W. 1923, 1924, 1928; Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1924/5 s. 320; – Sprawozdania Oddziału Wileńskiego Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego z l. 1925–7, „Przegl. Dermatologiczny” 1926 nr 4 s. 284, 1927 nr 4 s. 554; – Nekrologi z r. 1934: „Kur. Warsz.” nr 299, wyd. wieczorne, „Przegl. Dermatologiczny” T. 29 nr 4 (M. Mienicki, bibliogr.); – CAW: sygn. ap 18287 (akta personalne S-ego); Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne, kartoteka biogr.; – Mater. Piotra Szarejki z W.
Krzysztof Brożek