Nowakowski Zdzisław (1908–1969), inżynier mechanik, organizator polskiego przemysłu okrętowego, wiceminister przemysłu ciężkiego. Ur. 12 V w Warszawie, był synem Jana, majstra w fabryce mechanicznej «Gerlacha», i Bronisławy z Pawłowskich. Ukończył w r. 1926 Gimnazjum im. T. Rejtana w Warszawie i uzyskał z końcem 1933 r. dyplom inżyniera mechanika na Politechnice Warszawskiej, gdzie w l. 1934–7 był starszym asystentem Zakładu Maszyn i Turbin Parowych. Pracę zawodową rozpoczął jako konstruktor narzędzi w Zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu, następnie od r. 1934 pracował jako konstruktor, a później szef narzędziowni w Fabryce Samochodów w Ursusie, należącej do Państwowych Zakładów Inżynierii. Podczas okupacji niemieckiej był w tej fabryce pracownikiem narzędziowni i planistą, a jednocześnie współdziałał z ruchem oporu wspomagając konspiracyjną produkcję broni. W l. 1942 i 1943 był dwukrotnie więziony na Pawiaku. Po wyzwoleniu N. pracował jako kierownik wydziału w Południowym Zjednoczeniu Przemysłu Metalowego w Bytomiu. Od r. 1946 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jako kierownik Śląskiej Delegatury Zjednoczenia Przemysłu Obrabiarkowego pracował od r. 1946 w Katowicach. W r. 1947 objął stanowisko dyrektora naczelnego Fabryki Obrabiarek «Poręba» pod Zawierciem, a w r. 1948 dyrektora naczelnego Centralnego Zarządu Budowy Maszyn Górniczych w Bytomiu. W dn. 18 IV 1951 N. został powołany na dyrektora naczelnego Centralnego Zarządu Przemysłu Okrętowego, a po jego przemianowaniu w r. 1958 na Zjednoczenie Przemysłu Okrętowego był tam dyrektorem generalnym. Pracował na tym stanowisku przez jedenaście lat, przyczyniając się w dużym stopniu do rozwoju nowoczesnego polskiego przemysłu okrętowego, tj. do budowy stoczni i całej serii nowych typów statków, zarówno dla potrzeb kraju, jak też na eksport, zwłaszcza do Związku Radzieckiego, dzięki czemu przemysł ten stał się jedną z ważnych gałęzi gospodarki narodowej i jednym z większych producentów statków transportowych i rybackich na świecie; z inicjatywy N-ego podjęte były m. in. uchwały Rady Ministrów: z 1 XII 1951 w sprawie dalszego rozwoju tego przemysłu (w uchwale była też zawarta tzw. karta stoczniowca) i z 2 II 1961 o priorytecie budowy suchego doku i jego zaplecza w Stoczni Gdyńskiej. N. nakreślił też pierwszą perspektywiczną koncepcję rozwoju polskiego przemysłu okrętowego. Był też pierwszym przewodniczącym Sekcji Budowy Okrętów w Stałej Komisji Maszynowej Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Wchodził w skład Komitetu Nadzoru Polskiego Rejestru Statków. Od 1 XI 1962 do 31 I 1968 był podsekretarzem stanu w Min. Przemysłu Ciężkiego, nadzorując m. in. pracę departamentów: Planowania i Produkcji. W l. 1965–8 sprawował również funkcję przewodniczącego Komisji Głównej Morskiej Komitetu Nauki i Techniki. Od 1 II 1968 do śmierci był prezesem Urzędu Patentowego. Był też od r. 1965 członkiem Rady Naukowej Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej.
Czynny w pracach społecznych Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP), pełnił w nim N. funkcje: sekretarza generalnego (1939), członka pierwszego zarządu po wojnie (marzec-kwiecień 1946) oraz przewodniczącego Zarządu Głównego (1965–9). Był również członkiem Rady Głównej i Zarządu Głównego Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT). Od powstania czasopisma (1956) „Budownictwo Okrętowe” (organu Sekcji Okrętowców SIMP) ściśle współpracował z jego redakcją jako autor oraz przewodniczący, a potem członek Rady Programowej. W piśmie tym oraz wielu innych, np. „Przegląd Mechaniczny”, „Technika i Gospodarka Morska”, „Morze”, „Głos Stoczniowca”, „Polish Maritime News”, „Przegląd Zachodnio-Pomorski” opublikował liczne artykuły, poświęcone rozwojowi technicznemu, produkcyjnemu i organizacyjnemu polskiego przemysłu okrętowego, które miały stanowić materiał do zaplanowanej obszernej książki. N. był współautorem książki Polski przemysł okrętowy (W. 1959), opracował też referat Przemysł okrętowy w Polsce Ludowej (powielony w 1963). W r. 1965 był N. członkiem Komitetu Honorowego Zjazdu Absolwentów Szkoły Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Zmarł na raka płuc 6 IV 1969 w Warszawie; został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Był odznaczony m. in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II kl., radzieckim Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy.
Z małżeństwa zawartego w r. 1940 z Zofią Łopaczewską pozostawił córkę Krystynę (ur. 1944), zamężną Famery, magistra filologii romańskiej, oraz synów: Romana (ur. 1946) i Bogdana (ur. 1953).
Fot. w gmachu NOT w W. (galeria prezesów SIMP w sali S) i w posiadaniu rodziny; – Bibliografia Pomorza Gdańskiego za rok 1961, Wr.–W. 1975; toż za rok 1962; Bibliografia retrospektywna polskiego piśmiennictwa technicznego za lata 1945–1949, W. 1954; Bibliografia zawartości czasopism, W. 1957, 1958, 1961, 1962, 1964–8; – Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, Gd. 1972 s. 783, 784; Księga inżynierów mechaników polskich, W. 1965; Księga SIMP. Pół wieku działalności mechaników polskich w przemyśle, W. 1963 s. 107, 180, 213; 50 lat Urzędu Patentowego w Polsce, W. 1969 s. 13 (fot.); – Politechnika Warszawska. Skład osobowy i plan studiów na l. 1934/5–1937/8; Sprawozdanie z IV Zjazdu Wawelberczyków w dn. 11 i 12 XII 1965, W. 1965; „Wiadomości Urzędu Patentowego” 1968 s. 241, 242, 331, 405; – „Biul. Inform. SIMP” 1968 nr 183–5 s. 1 (życiorys), 1974 nr 3 s. 5 (fot.); „Budownictwo Okrętowe” 1969 nr 6 s. 183 (życiorys, fot.); „Głos Stoczniowca” 1961 nr 26 s. 1–2, 1962 nr 26 s. 1–2, 1969 nr 18 s. 2 (życiorys, fot.); „Mechanik” 1966 nr 3 s. 168; „Przegl. Mechan.” 1969 nr 8 s. 255 (życiorys, fot.); „Przegl. Techn.” 1967 nr 14 s. 7, 1969 nr 16; „Tryb. Ludu” 1962 nr 306 (życiorys), 1969 nr 96, 97, 98 (życiorys), 99, 104 (nekrolog); „Życie Warsz.” 1969 nr 84, 86, 87, 89, 91, 96 (nekrolog); – Arch. Min. Przem. Ciężkiego: Akta osobowe nr 1829; Arch. Muz. Więzienia Pawiak w W.: Kartoteka więźniów; Arch. Politechn. Warsz.: Akta studenckie; Arch. Urzędu Rady Ministrów: Akta osobowe ministrów; – Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, Cz. IV, (mszp.) s. 735–6; – Informacje żony Zofii Nowakowskiej i Zbigniewa Morelewskiego.
Jerzy Kubiatowski