Ośniałowska (Woyna-Ośniałowska) Zofia Anna (1870–1947), kanoniczka warszawska, działaczka społeczna. Ur. w Sobótce (pow. opatowski), była wnuczką Andrzeja (zob.), córką Mariana (zm. 1874), właściciela ziemskiego, i Marii z Jasieńskich. Od wczesnej młodości zajmowała się leczeniem i pielęgnowaniem chorych. Wraz z siostrą Heleną uczyła również wiejskie dzieci w nielegalnie prowadzonej przez siebie szkole. Po przeniesieniu się do Warszawy należała do Tow. Tajnego Nauczania Cecylii Śniegockiej i kształciła się na «Uniwersytecie Latającym». Dn. 9 III 1901 O. wstąpiła do Zgromadzenia Panien Kanoniczek w Warszawie, równocześnie kontynuując swą działalność społeczną. Była współzałożycielką Domu p. wezw. Św. Jadwigi dla biednych, pracujących kobiet, przy ul. Wiejskiej 16 (później Zakład Św. Jadwigi, w którym przez pewien czas była sekretarzem). W okresie rewolucji 1905 r. opiekowała się, wraz z kanoniczkami Teofilą Certowiczówną (rzeźbiarką) i Jadwigą Stroynowską (późniejszą żoną prof. Antoniego Górskiego), strajkującymi robotnikami i ich rodzinami. Była współzałożycielką razem z Kazimierą Proczkówną kursów naukowych dla kobiet oraz towarzystw ogrodów robotniczych (1907). Wspólnie z T. Certowiczówną prowadziła od r. 1910 internat dla chłopców przy ul. Sewerynów 5b, w którym pobierano opłaty za internat od zamożnych rodziców chłopców, zwalniając z nich chłopców biednych. W czasie pierwszej wojny światowej organizatorki założyły w pomieszczeniach internatu szpital dla rannych żołnierzy. Przez przeszło 25 lat O. była wiceprzewodniczącą warszawskiego Chrześcijańskiego Tow. Ochrony Kobiet (utworzonego w grudniu 1901), o którym napisała artykuł pt. Towarzystwo Ochrony Kobiet („Przebudzenie” 1909 nr 10). Wyjeżdżała kilkakrotnie za granicę w sprawach związanych z jej działalnością społeczną (Wiedeń, Fryburg, Rzym). W okresie pierwszej wojny światowej brała żywy udział w pracy Komitetu Obywatelskiego (KO) m. st. Warszawy, należała do Sekcji do Spraw Stowarzyszeń, była wiceprzewodniczącą Sekcji Kobiecej KO, a po jej rozwiązaniu – wiceprzewodniczącą Komisji Pracy Kobiet KO. Działała też w Sekcji Pomocy dla Szkolnictwa KO. W r. 1915 była współorganizatorką «poczty» na Pradze, wykorzystując harcerzy do roznoszenia listów zaopatrywanych w specjalnie drukowane znaczki w okresie wycofywania się wojsk rosyjskich i zbliżania niemieckich. Była też wiceprzewodniczącą «Matek chrzestnych żołnierzy» i jeździła z paczkami na front oraz pracowała jako starsza siostra w szpitalu w Resursie Obywatelskiej.

Po wojnie O. należała do organizatorek seminarium dla nauczycielek ludowych w pomieszczeniach dawnego internatu. W r. 1924 została skarbniczką zarządu Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi, przyczyniając się do zakładania Powiatowych Komitetów na prowincji oraz Misji Dworcowych. Była główną organizatorką VIII Międzynarodowego Kongresu Walki z Handlem Żywym Towarem, który odbył się w październiku 1930 w Warszawie. Jako członek Zarządu Kół Szkolnych, opiekowała się biednymi a zdolnymi uczniami. Założyła Tow. «Promień» mające na celu niesienie pomocy niezamożnym studentom w Warszawie. Działała też w zarządzie «Schronienia dla Nauczycielek» w Zielonce koło Warszawy. Od r. 1927 organizowano, z jej inicjatywy, rekolekcje dla artystów scen warszawskich. W okresie drugiej wojny światowej najcięższe chwile przeżywała O. w czasie powstania warszawskiego po opuszczeniu zniszczonego w sierpniu 1944 domu kanoniczek. Po zdobyciu Starego Miasta przez Niemców O. została wyprowadzona do obozu w Pruszkowie. Ostatnie lata życia spędziła w Domu Opieki w Częstochowie, gdzie zmarła 28 X 1947. Była odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

Bibliografia Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18; – Anders H., Mieczysław Karłowicz w listach i wspomnieniach, Kr. 1960; – Konarski Sz., Kanoniczki warszawskie, Paryż 1952; – Baliński I., Wspomnienia o Warszawie, Edinburgh 1946 s. 136; Grabski W. J., Blizny dzieciństwa, W. 1971 s. 113, 121–2, 130, 139; Kalendarzyk Polityczno-Historyczny m. st. Warszawy na 1916 r.; Komitet Obywatelski Miasta Warszawy. Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego, sierpień–grudzień 1914, W. 1915 s. 51, 53, 56, 152, 174; Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi w latach 1923, 1924, 1925, W. 1927 s. 6, 10; – B. PAN w.Kr.: rkp. 3547 (listy O-iej); Materiały Red. PSB: Życiorys O-iej napisany po drugiej wojnie światowej; – Informacje ksieni kanoniczek warszawskich Elżbiety Szymanowskiej z listopada 1947 oraz Zofii Jabłonowskiej-Pstrokońskiej z Warszawy.

Henryk Korczyk