Posnerowa (Poznerowa) z Wortmanów Zofia, pseud. i krypt.: Anna, An-Na, An-Sha, An-sha, An-ska, Prosta (1877–1924), działaczka socjalistyczna, publicystka. Ur. 21 VI w Warszawie w zamożnej rodzinie kupieckiej, była córką Mojżesza Wortmana i Henrietty z Gosfeldtów. Rodzina była najpewniej zasymilowana, gdyż ojciec przybrał imię Ludwik. Zofia kształciła się od r. 1886 w pensji Jadwigi Sikorskiej, którą ukończyła w r. 1893 z bardzo dobrymi wynikami. Wyszła za mąż 16 VII 1903 za Szymona Posnera (zob.). Od r. 1899 pracowała w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) w technice i jako agitatorka w kółkach robotniczych, gdzie zdobyła popularność pod pseud. Prosta. «Energiczna i wymowna» (J. Dąbrowski-Grabiec), a przy tym «bardzo utalentowana organizatorka» (W. Trzciński), już po roku znalazła się w czołówce warszawskich działaczy. W r. 1901 została wprowadzona do Warszawskiego Komitetu Robotniczego (WKR), przydzielono jej dzielnicę Powązkowską, ponadto przejęła całą pracę organizacyjną wśród kobiet i, jak stwierdził Grabiec, «zaznaczyła się tam bardzo dodatnie». Latem 1901 wespół z Andrzejem Strugiem (Tadeusz Gałecki) i Walerym Sławkiem objęła po Bolesławie Czarkowskim kierownictwo całą działalnością PPS w Warszawie i bywały potem okresy, «kiedy cały ogrom pracy organizacyjnej i agitacyjnej spoczywał na jej barkach».
Od pierwszych chwil zarysowującego się w PPS kryzysu na tle rozbieżności programowych i taktycznych P. należała do czołowych działaczy lewicowej grupy tzw. młodych, niechętnych emigracyjnym przywódcom. Prowadząc tzw. Biuro Centralne w Warszawie, wespół z innymi członkami WKR inicjowała zwołanie i przeprowadzenie – bez porozumienia z Komisją Wykonawczą – VII Zjazdu PPS (5–7 III 1905 w Warszawie), w którego rezultacie kierownictwo partią w poważnym stopniu przejęła lewica. W kwietniu Centralny Komitet Robotniczy (CKR) oddelegował P-ą w charakterze swojego męża zaufania, a zarazem łącznika między organizacją agitacyjną a bojową do powołanego przez Zjazd Wydziału Spiskowo-Bojowego. Jako pełnoprawny członek tego Wydziału na majowej konferencji Organizacji Spiskowo-Bojowej w Milanówku zdecydowanie broniła taktyki lewicowego kierownictwa partii, przenoszącego punkt ciężkości na pogłębianie masowej walki robotniczej i traktującego Organizację Bojową jako organ pomocniczy, a nie decydujący. Pod naciskiem prawicy została wówczas zmuszona do ustąpienia ze składu Wydziału.
P. była delegatką z Warszawy na tzw. Radzie Czerwcowej (15–18 VI 1905 w Józefowie pod Warszawą) i głosowała za lewicową rezolucją «młodych». Zgłoszona w wyborach do CKR, wycofała swoją kandydaturę przed głosowaniem. Po sierpniowej «wsypie» na Mokotowskiej i aresztowaniu kilku członków CKR, uczestniczących w wykrytej nielegalnej naradzie partyjnej, została powołana na zastępcę członka CKR. Przez cały czas pracowała w Centralnym Wydziale Agitacyjnym. W drugiej poł. 1905 r. reprezentowała PPS na wspólnej z rewolucjonistami rosyjskimi konferencji w Helsingforsie (Helsinki). Była także uczestniczką VIII Zjazdu partii (12–23 II 1906 we Lwowie). Przebywając tam ponad 2 tygodnie, zajęła się zorganizowaniem punktu pośredniczącego w zakupie za granicą i przerzucaniu do Król. Pol. broni dla bojówek, pozostających w bezpośredniej dyspozycji Okręgowych Komitetów Robotniczych. P. odegrała pierwszoplanową rolę w przygotowaniu i przeprowadzeniu 24 IV 1906 głośnej akcji uprowadzenia z Pawiaka dziesięciu więźniów zagrożonych karą śmierci. W czerwcu wyjechała z mężem do Paryża, ale jesienią powróciła. Objęła kierownictwo Żydowskiej Organizacji PPS w Łodzi, a po dokonanym na IX Zjeździe PPS rozłamie działała tam jako emisariuszka PPS-Lewicy. Następnie wróciła do Warszawy i pracowała w Wydziale Wiejskim PPS-Lewicy. W wyniku wykrycia biura tego Wydziału i zorganizowania przez policję zasadzki w mieszkaniu Stefanii Chodorskiej przy ul Koszykowej 28, gdzie miała się odbyć narada partyjna, P. została 13 I 1907 aresztowana. Na podstawie znalezionych przy niej licznych materiałów, m. in. odezwy Łódzkiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-Lewicy, spisu osób aresztowanych 16 XII 1906 w Warszawie przy ul. Przemysłowej, korespondencji od Komitetu Wykonawczego Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, oskarżono ją o działalność w PPS-Lewicy. Osadzona w warszawskim więzieniu kobiecym «Serbia», została 28 V t. r. zwolniona za kaucją 500 rb. Ponieważ zbiegła za granicę, we wrześniu śledztwo w jej sprawie przerwano.
P. osiadła w Paryżu, gdzie obok Estery i Jana Stróżeckich należała do aktywu sekcji PPS-Lewicy. Podjęła studia filozoficzne na Sorbonie i w czerwcu 1910 uzyskała dyplom ich ukończenia. Zapoczątkowaną jeszcze w Warszawie pracę publicystyczną w „Głosie” Jana Władysława Dawida, kontynuowała od r. 1908 w wydawanych w Wilnie legalnych tygodnikach PPS-Lewicy: „Wiedza”, „Nowe Życie”, „Światło”, „Kuźnia”. Pisała głównie artykuły sprawozdawcze o ruchu robotniczym w krajach Europy Zachodniej. W r. 1912 PPS-Lewica delegowała ją w charakterze swojego przedstawiciela na Nadzwyczajny Międzynarodowy Kongres Socjalistyczny w Bazylei. Podczas pierwszej wojny światowej przebywała w Bordeaux i przez pewien czas pracowała jako pielęgniarka. Po r. 1918 kilkakrotnie przyjeżdżała do Polski. Zgłosiła akces do powstałej w grudniu 1918 Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), w 1921 r. została na krótko uwięziona na Pawiaku pod zarzutem działalności komunistycznej. Miała zamiar pozostać na stałe w kraju i wraz z mężem podjąć pracę jako funkcjonariusz KPRP, ale wobec braku decyzji kierownictwa partii w tej sprawie wróciła do Francji. Należała do Francuskiej Partii Komunistycznej, jednak choroba (rak) uniemożliwiła jej aktywną działalność. Zmarła 5 VII 1924 w Paryżu i została pochowana na cmentarzu Père-Lachaise.
W małżeństwie z Szymonem Posnerem P. miała córkę Annę. Siostra P-ej Regina, zamężna Laternerowa, pseud. Sympatyczna (ur. 9 IV 1875 w Warszawie), brała od r. 1904 udział w PPS. Wprowadzona przez P-ową, pracowała w «finansówce», a później w biurze paszportowym. Była członkiem komisji organizacyjnej IX (rozłamowego) Zjazdu PPS w Wiedniu. Po powrocie do Warszawy została aresztowana na zebraniu organizacji warszawskiej 16 XII 1906 przy ul. Przemysłowej i ponad trzy miesiące przebywała w areszcie. Zwolniona za kaucją, a następnie wydalona administracyjnie z granic Rosji, przebywała do r. 1919 za granicą. Okres międzywojenny, a także lata okupacji niemieckiej spędziła w Warszawie, gdzie ukrywała się pod przybranym nazwiskiem. Zmarła ok. r. 1950 w Warszawie. Odznaczona była Medalem Niepodległości (1938).
Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; Wiedza-Nowe Życie-Światło-Kuźnia 1906–1914. Bibliografia zawartości, Oprac. J. Czachowska i A. Czachowski, Wr. 1956; – Kasprzakowa J., Ideologia i polityka PPS w latach 1907–1914, W. 1965; Pawłowski I., Geneza i działalność organizacji spiskowo-bojowej PPS 1904–1905, Wr. 1976; Piasecki H., Żydowska Organizacja PPS 1893–1907, Wr. 1978 (tu liczne mylne informacje); Pobóg-Malinowski W., Józef Piłsudski 1901–1908, W. 1935; Próchnik A., Kobieta w polskim ruchu socjalistycznym, W. 1948 s. 29, 32; tenże, Kobieta w walce o niepodległość i socjalizm w Polsce, W. 1938 s. 15, 17; Radek S. A., Rewolucja w Warszawie 1904–1909, W. 1938 s. 114, 115; Żarnowska A., Geneza rozłamu w Polskiej Partii Socjalistycznej 1904–1906, W. 1965; – Archiwum Ruchu Robotniczego, W. 1973 I; Dąbrowski, Czerwona Warszawa; Trzciński W., Z minionych dni Polski podziemnej 1905–1918, W. 1937; Wspomnienie o towarzyszce Z. Posnerowej, „Życie Związkowe” (Przemyśl) 1925 nr 5 s. 8–9 (fot.); – „Głos Niezależnych Socjalistów” 1922 nr 5 s. 5; „Katorga i Ssylka” 1928 nr 44 s. 121–47; „Niepodległość” T. 7: 1933, T. 11: 1935, T. 12: 1935, T. 13: 1936; „Robotnik” 1924 nr 249, 250, 251; – AG AD: KGGW 104505 k. 2 (dotyczy Reginy Laternerowej), Prokurator WIS 7804 k. 62; Arch. Państw. w W.: WGZŻ 1751 k. 568v. (dotyczy Reginy Laternerowej), 2596 k. 695v., 2610 k. 5, 2634 k. 3, 5, 15, 25, 2635 k. 4, 79, 88; CAW: Akta Medalu Niepodległości t. 520 (dotyczy Reginy Laternerowej); Centr. Arch. KC PZPR: Arch. PPS 305/II-27 vol. 14, teczka osobowa Z. Posnerowej nr 15407.
Alicja Pacholczykowa