Okołów-Podhorski Zygmunt, pseud. Konstanty (1902–1962), inżynier mechanik, konstruktor, pionier przemysłu motoryzacyjnego w Polsce. Ur. 10 V w majątku Mieciawicze (pow. Słuck na Białorusi), był synem właściciela ziemskiego Adama i Konstancji z Krupskich, córki powstańca 1863 r. i zesłańca syberyjskiego Bonifacego. Maturę uzyskał w polskim Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Mińsku w r. 1920, a dyplom inżyniera mechanika w r. 1928 na Wydziale Mechanicznym (grupa samochodowa) Politechniki Warszawskiej. Podczas studiów pracował zarobkowo i odbył praktykę w Paryżu w zakładach samochodowych Renault i Lorraine-Dietrich. W l. 1928–31 był O. starszym asystentem przy katedrze maszynoznawstwa ogólnego i chemicznego Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej oraz wykładowcą w I Miejskiej Szkole Zawodowej im. M. Konarskiego w Warszawie. Od 1 X 1928 pracował w Państwowych Zakładach Inżynierii (PZInż) w Warszawie kolejno jako konstruktor, kierownik Biura Technicznego oraz organizator i szef Biura Studiów i Zakładu Doświadczalnego (od r. 1931 do r. 1939), pełniąc również funkcję prokurenta PZInż. Opracował tam kilka konstrukcji sprzętu motoryzacyjnego, m.in. pierwszy polski motocykl «Sokół 1000» (M-111) i kierował opracowaniem różnego rodzaju sprzętu motoryzacyjnego dla potrzeb cywilnych i wojskowych. Jako szef Biura Studiów PZInż przyczynił się do znacznej jego rozbudowy (w końcowym okresie zatrudniało ok. 130 inżynierów i techników). Ogłosił też w „Technice Samochodowej” (1938 nr 1) artykuł o zadaniach motoryzacji. Działał w Stowarzyszeniu Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP), gdzie w r. 1936 zorganizował Koło Inżynierów Samochodowych i w r. 1939 został jego prezesem. W l. 1933–9 był sekretarzem Koła Samochodowego przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie. W r. 1937 był delegatem do Naczelnej Organizacji Inżynierów RP, a w l. 1937–8 członkiem jej Rady Głównej. W r. 1937 wygłosił referat na I Polskim Kongresie Inżynierów we Lwowie.
Z chwilą wybuchu wojny we wrześniu 1939 O. ewakuował się z całą załogą Biura Studiów PZInż. do Pińska w celu uruchomienia tam warsztatów samochodowych. Po powrocie do Warszawy wykładał (1939–44) mechanikę i inne przedmioty w Miejskiej Szkole Zawodowej. W połowie 1940 r. włączył się do pracy konspiracyjnej, obejmując ważne działy przygotowań do akcji powstańczej w ramach Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) – od lutego 1942 Armii Krajowej (AK). W ZWZ/AK kierował wydziałem motoryzacji, będącym jedną z komórek Szefostwa Biur Wojskowych Komendy Głównej ZWZ/AK. Jednocześnie O. prowadził działalność sabotażową w kilku zakładach przemysłowych Warszawy, kierując tam zespołami sabotażowo-dywersyjnymi Związku «Odwetu», organu walki bieżącej ZWZ, a następnie AK. Najbardziej znanym z jego pseudonimów jest Konstanty, obok którego używał i innych. W l. 1943–4 współdziałał również w tajnej produkcji pistoletów automatycznych «Sten». Podczas powstania warszawskiego O. zorganizował warsztat w dzielnicy Śródmieście (ul. Marszałkowska 81) i prowadził produkcję granatów. Po upadku powstania O. został zagarnięty przez Niemców do obozu w Pruszkowie, skąd zbiegł razem z żoną do Brwinowa.
Po wyzwoleniu O. pracował na stanowiskach kierowniczych w komórkach techniczno-konstrukcyjnych przemysłu motoryzacyjnego i silnikowego, rozwijając szczególną aktywność w projektowaniu i budowie wysokoprężnych silników spalinowych. Od 1 V 1945 był naczelnikiem Wydziału Technicznego w Centralnym Zarządzie Przemysłu Metalowego, a później w Centralnym Zarządzie Motoryzacji (1947) i kierownikiem Centralnego Biura Konstrukcyjnego Przemysłu Motoryzacyjnego. Był współtwórcą pierwszego w Polsce Ludowej samochodu ciężarowego «Star 20» (o ładowności 3,5 ton), którego pierwsza partia (20 sztuk) była prezentowana podczas I Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w grudniu 1948 w Warszawie. W r.n. zespół, do którego O. należał, otrzymał za tę konstrukcję nagrodę państwową II stopnia. W r. 1948 O. został wicedyrektorem Centralnego Biura Technicznego Motoryzacji, a w r.n. po przekształceniu tego Biura w Centralne Biuro Konstrukcyjne nr 5 – dyrektorem technicznym. W obu biurach pełnił obowiązki dyrektora naczelnego. Otrzymawszy w listopadzie 1951 zadanie podjęcia prac nad konstrukcją silników okrętowych, zorganizował Centralne Biuro Konstrukcyjne Silników Spalinowych (CBKSS) w Warszawie, do którego zaangażował – obok doświadczonych konstruktorów – wielu młodych inżynierów. Kierując pracami jako główny inżynier i dyrektor naczelny, przyczynił się do powstania wielu nowych rozwiązań konstrukcyjnych silników wysokoprężnych małych i dużych mocy. W szczególności w l. 1953–4 sam opracował koncepcję konstrukcyjną i założenia do produkcji silników okrętowych typu D55, a następnie – z grupą współpracowników (Cyprian Suchocki, Lech Burzyński, Zbigniew Luty, Romuald Markowski, Jan Mazurek) – konstrukcję pierwszego polskiego silnika okrętowego 9D55 o mocy 5 000 KM, przeznaczonego do napędu głównego statków. Silnik ten wykonany pod nadzorem projektantów i konsultantów (profesorowie: Zdzisław Rytel i Kazimierz Szawłowski) w Zakładach Przemysłu Metalowego «H. Cegielski» w Poznaniu, zainstalowano na statku towarowym m/s «Jan Żiżka» o nośności 6 000 ton, gdzie przeszedł pomyślnie eksploatację w warunkach morskich, wykazując duże zalety w dalekim rejsie. Założenia konstrukcyjne tego silnika stały się punktem wyjścia do innych projektów silników wysokoprężnych dużych mocy zarówno dla statków, jak i dla lokomotyw spalinowych. Za projekt, opracowanie i przeprowadzenie prób silników D55 i 9D55 otrzymał O. nagrodę indywidualną ministra przemysłu ciężkiego, a wraz z zespołem w konkursie dziennika «Życie Warszawy» i Oddziału Warszawskiego Naczelnej Organizacji Technicznej I nagrodę i tytuł «Mistrza Techniki 1961».
O. nadal uczestniczył w pracach SIMP jako przewodniczący Sekcji Silników Spalinowych Oddziału Warszawskiego SIMP. W SIMP oraz na zebraniach i konferencjach naukowo-technicznych wygłaszał referaty i odczyty (m. in. na temat silników spalinowych wysokoprężnych kolejowo-morskich i okrętowych). Na I Kongresie Techników Polskich w Katowicach w r. 1946 miał referat Motoryzacja w trzyletnim planie odbudowy. W l. 1947–50 był O. członkiem Państwowej Rady Komunikacyjnej, a po jej rozwiązaniu stałym doradcą i delegatem do Komisji Motoryzacyjnej przy Centralnym Urzędzie Planowania. Uczestniczył w I Kongresie Nauki Polskiej (1951). W r. 1956 przewodniczył komisji do spraw zagadnień silników wysokoprężnych przy Min. Przemysłu Maszynowego. W r. 1960 został członkiem Sekcji Maszyn i Urządzeń Komunikacyjnych w Komitecie Budowy Maszyn PAN, a w r. 1961 – członkiem Sekcji IV Nauk Technicznych Komisji Kwalifikacyjnej Pracowników Nauki. Był redaktorem pierwszego „Słownika mechanicznego rosyjsko-polskiego” (W. 1965). O. zmarł 27 VI 1962 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Komunalnym (dawnym Wojskowym) na Powązkach (kwatera A29-8-16). Był odznaczony m. in. dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem AK. Po jego śmierci powstały Brygady Pracy Socjalistycznej im. Okołowa w Zakładach Przemysłu Metalowego «H. Cegielskiego» i w zakładach Metalurgicznych «Pomet» w Poznaniu.
W małżeństwie, zawartym w r. 1933 z Martą Zboromirską, polonistką, redaktorem i tłumaczem, miał O. córkę Marię Okołów-Podhorską (ur. 1939), artystę grafika.
Bibliografia retrospektywna polskiego piśmiennictwa technicznego za l. 1945–1949, W. 1954; Bernhardt M. i in., Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Samochody, W. 1977; Mała Encyklopedia Techniki, W. 1973 s. 828, 1610; Enc. Powsz. (PWN), (motocykl, Okołów, samochód); W. Enc. Powsz. (PWN); Górnicki W., Trzy skandale, W. 1956 s. 91; Groniowski K., Technika motoryzacyjna w Polsce w okresie międzywojennym, Wr. 1965 s. 88 (fot.); Księga SIMP. Pół wieku działalności mechaników polskich w przemyśle, W. 1963 s. 74, 177, 493; Rychter W., Dzieje samochodu, W. 1978; SIMP Sekcja Okrętowa: III Sesja naukowa okrętowców, Gd. 8–9 X 1960; Strzembosz T., Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944, W. 1978; tenże, Piony walki bieżącej warszawskich organizacji konspiracyjnych w latach 1939–1942, w: Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1971 I 150; Zagała B., Samochód jedzie, W. 1951 s. 15; – Milewski W., Na morzu i lądzie, W. 1976 s. 244; Politechnika Warszawska. Programy na lata akademickie 1928/9–1930/1, W. 1928–30; – „Biul. Inform. CBKSS” 1963 nr 6 s. 1 (życiorys, fot.); „Biul. Informacji Techn. i Ekon. Przem. Motor.” 1971 nr 3 s. 2, 7 (fot.); „Biul. Naczelnej Organizacji Inżynierów RP” 1937 nr 8–9 s. 1, 1938 nr 10 s. 8; „Biul. Techn. SIMP i KTiR przy Zakładach H. Cegielski w Poznaniu” 1958 nr 10, 1959 nr 2, 1960 nr 10–11 s. 136, 1962 nr 3–4, 5–6 s. 48 (życiorys, fot.), 1965 nr 1; „Budownictwo Okrętowe” 1962 nr 8 (nekrolog); „Horyzonty Techn.” 1964 nr 6 s. 6; „Kron. Warszawy” 1973 nr 1 s. 33–4, 45; „Kulisy” 1974 nr 33; „Morze” 1962 nr 3 s. 6, 1964 nr 3; „Motor” 1971 nr 51–2; „Nowe Drogi” 1959 nr 3; „Przegl. Mechan.” 1962 nr 16 s. 505; „Przegl. Techn.” 1962 nr 28 (życiorys); „Stolica” 1962 nr 24 (fot.), 28 (życiorys, fot.); „Techn. Motor.” 1962 nr 9 (życiorys); Wiadomości kongresowe. Jednodniówka wyd. z okazji Kongresu Techników Polskich, Kat. 3 XII 1946 s. 2; „Wojsk. Przegl. Techn.” 1968 nr 1 s. 54; „Wynalazczość i Racjonalizacja” 1962 nr 7–8 s. 4 (fot.), 6 (fot. zbiorowa); „Życie Warsz.” 1962 nr 102, 152, 153 (życiorys, fot.), 154 (nekrolog), 1972 nr 152 (wspomnienie); – Arch. Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Silników Wysokoprężnych Okrętowych i Kolejowych w W. (dawniej CBKSS): Akta personalne; Arch. Pol. Radia w W.: Kalendarz Roku Nauki Polskiej z dn. 10 V 1973; Arch. Telewizji Pol. w W.: Audycja „Eureka” z czerwca 1962; Centr. Arch. Filmowe w W.: Kronika Filmowa z dn. 21 VI 1958; – Daniszewski W., Jak produkowaliśmy pistolety maszynowe w okupowanej Warszawie, w: Wspomnienia o fabryce i ludziach (Zakładów H. Cegielskiego w Poznaniu) z l. 1937–1944 (mszp. z r. 1974 w posiadaniu żony autora); Dąbrowski S., Wspomnienia z okupacji, (mszp. z r. 1953, poprawiony w r. 1971, w posiadaniu żony autora); – Informacje żony Marty Okołów-Podhorskiej, Edwarda Habicha, Romualda Markowskiego, Włodzimierza Jodki-Narkiewicza i Zdzisława Rytla.
Jerzy Kubiatowski