Skórzewski Zygmunt Włodzimierz (1894–1974), IV ordynat na Czerniejewie-Radomicach i II ordynat na Łabiszynie-Lubostroniu w pow. szubińskim. Ur. 3 V w Czerniejewie, był wnukiem Zygmunta Michała (zob.), synem Witolda Stefana i Marii Radziwiłłówny z Towian (1872–1944), siostry Konstantego (zob.). Miał siostrę Marię (1893–1972), zamężną za Adolfem Rafałem Bnińskim (1884–1942), wojewodą poznańskim w l. 1922–8, i brata, Karola Janusza Skórzewskiego-Ogińskiego (1897–1977).
S. posiadał dziedziczny tytuł hrabiego pruskiego na zasadzie primogenitury po swoim pradziadku Rajmundzie Józefie i ordynację odziedziczoną po bezdzietnym stryju III ordynacie Włodzimierzu Aleksym (zob.). Po dziadku, II ordynacie Zygmuncie Michale, przysługiwało mu prawo zasiadania w pruskiej Izbie Panów.
S. do dwunastego roku życia uczył się w domu rodzinnym, m. in. języków: angielskiego, francuskiego i niemieckiego. W l. 1906–14 kształcił się w gimnazjum w Monachium. W międzyczasie, jako 18-letni młodzieniec, w ciągu roku stał się jedynym spadkobiercą ogromnych dóbr ziemskich dwóch ordynacji po ojcu i stryju. Do pełnoletności jego prawnym opiekunem był Bogdan Hutten-Czapski. Po ukończeniu ośmiu klas gimnazjum (wyższej prymy), bez zdawania matury, wstąpił 4 VIII 1914 do 1. p. gwardyjskiego kirasjerów w Berlinie jako podchorąży. Z powodu wątłego zdrowia został zwolniony już 15 VIII t. r. z czynnej służby do dyspozycji pułku i wszystkie zimy w okresie pierwszej wojny światowej spędzał w domu. W tym też czasie wyjeżdżał do Szwajcarii, gdzie kształcił się na rolniczych kursach uniwersyteckich.
Z chwilą wybuchu powstania wielkopolskiego S. zgłosił się 27 XII 1918 do dyspozycji płk. Kazimierza Grudzielskiego i został mianowany oficerem wywiadowczym. W końcu grudnia t. r. w straży przybocznej odwoził Ignacego J. Paderewskiego z Poznania do Kalisza. Po powrocie wyruszył 8 I 1919 z K. Grudzielskim pod Szubin i Kcynię na front północny powstania, będąc do 5 V 1920 w jego sztabie drugim osobistym adiutantem. Od samego początku S. brał udział w formowaniu oddziałów powstańczych 2. Dyw. Strzelców Wielkopolskich. Podczas pobytu na froncie polecił swojemu administratorowi i pełnomocnikowi Franciszkowi Górskiemu stworzyć kompanię w Czerniejewie, skoszarować ją i uzbroić w broń odebraną niemieckim kolonistom, która była złożona w jego pałacu. Oddział ten następnie oddał do dyspozycji Grudzielskiego. Gen. Józefowi Dowbór-Muśnickiemu wręczył kilkadziesiąt tys. marek na cele wojskowe. Utrzymywał na własny koszt oddziały wojskowe w obrębie swoich posiadłości i szpital dla rannych, założony przez jego matkę w Łabiszynie. Na zagrożonym odcinku frontu łabiszyńskiego rozkazał zalać 2 500 ha swoich łąk nadnoteckich, uniemożliwiając w ten sposób przejście niemieckiemu wojsku. W odwecie Niemcy zbombardowali i spalili jego folwarki leżące poza polskim frontem, a za jego głowę wyznaczyli nagrodę.
W służbie w WP S. był: od 7 II 1919 kapralem, od 2 IV t. r. sierżantem liniowym, a od 27 VII t. r. podporucznikiem. W czerwcu 1919 został mianowany komendantem kwatery sztabu 2. Dyw. Strzelców Wielkopolskich. Od 5 V 1920 aż do przeniesienia do rezerwy 20 VI 1921 był adiutantem Dep. IV Min. Spraw Wojskowych i towarzyszył dowódcy 15. Dyw. Piechoty Wielkopolskiej płk. Albinowi Jasińskiemu na froncie wschodnim polsko-sowieckim. W czerwcu 1922 został przydzielony do rezerwy 27. P. Ułanów, a 15 IV 1924 do 16. P. Ułanów Wielkopolskich. Był członkiem Związku Powstańców Wielkopolskich.
S. był właścicielem największego majątku ziemskiego (18 870 ha) w Poznańskiem (w wykazie największych właścicieli ziemskich w Polsce r. 1922 Wojciech Roszkowski umieścił go na 33 miejscu). Obu kluczami w l. 1913–39 administrował F. Górski, poprzednio (od r. 1903) nadleśniczy lasów łabiszyńskich. W związku z trudną sytuacją ekonomiczną S. sprzedał w r. 1937 folwarki Golimowo i Nidon (część ich obszarów nabyła gmina w Czerniejewie), mimo to jednak stale narastało zadłużenie podatkowe ordynacji.
Podobnie jak ojciec S. wykazywał szczególne zainteresowanie i dbałość o gospodarkę leśną. Dużą część gruntów rolnych wydzierżawiono. Lasy w ich majątkach zajmowały znaczne obszary: w łabiszyńskim nadleśnictwie Kąpie – ok. 4 tys. ha, a w czerniejewskim nadleśnictwie Głożyna – ponad 2,5 tys. ha. Nadleśnictwa te miały własne tartaki, wyłuszczarnie nasion i wielkie stałe rozsadniki (szkółki) do produkcji sadzonek, które przynosiły znaczne dochody. Szczególne znaczenie miały lasy czerniejewskie, od r. 1930 prowadzone wzorowo przez nadleśniczego Juliana Kaczmarczyka. Były one miejscem częstych wycieczek szkoleniowych studentów leśnictwa i biologii Uniw. Pozn., a absolwenci studium leśnego odbywali w nich swoje praktyki zawodowe. Stąd S. został honorowym prezesem Akademickiego Koła Leśników Uniw. Pozn. Współpracował blisko z prof. Adamem Wodziczką i jego asystentem Tadeuszem Dominikiem w sprawach ochrony starych drzew i utworzenia w pierwotnych partiach leśnych Czerniejewa i Łabiszyna rezerwatów przyrody. W r. 1938 wybrali wspólnie pięć takich rewirów w nadleśnictwie czerniejewskim. Po wojnie w r. 1954 utworzono z nich trzy rezerwaty leśne istniejące do dzisiaj («Modrzew Polski w Noskowie», «Wiązy w Nowym Lesie» i «Bielawy»).
S. wraz z żoną Leontyną z Radziwiłłów uczestniczył w rozmaitych uroczystościach i akcjach społecznych. W r. 1935 w 200-lecie urodzin Onufrego Kopczyńskiego, S. przewodniczył społecznemu komitetowi obchodów tych uroczystości, które odbyły się 1 XII; nastąpiło wówczas przeniesienie obelisku ku czci Kopczyńskiego z parku pałacowego na plac przed kościół. W lipcu 1936 S. był współzałożycielem i przez rok pierwszym prezesem Zarządu Katolickiego Stow. Mężów w Czerniejewie, a jego żona przez pięć lat kierowała pracą czerniejewskiego Koła Polskiego Czerwonego Krzyża. W l. 1935–9 był delegatem Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody w Poznaniu na pow. gnieźnieński. Podobnie jak jego antenaci, S. sprawował mecenat nad kościołami w Łabiszynie, Czerniejewie i Rynarzewie, łożąc na ich uposażenie. Wspomagał również Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk i dzięki temu był jego dożywotnim członkiem.
Podobnie jak ojciec, S. był zapalonym myśliwym, członkiem Wielkopolskiego Związku Myśliwych. W czerwcu 1923 wystawiał z sukcesem trofea na wystawie łowieckiej w czasie trwania I Wystawy Rolniczo-Przemysłowej w Poznaniu. Na Światowej Wystawie Łowieckiej w Berlinie w listopadzie 1937 za trofea wieńców jelenia z lasów łabiszyńskich otrzymał trzecią lokatę światową i pierwszą krajową. W l. 1926–8 S. dobudował do pałacu w Czerniejewie wschodnie skrzydło, mieszczące następnie galerię, zbudował także nową okazałą bramę wjazdową na teren pałacowy oraz odnowił stajnie i wozownie. Prace remontowe wewnątrz pałacu trwały do r. 1939 i nie zostały zakończone. Biblioteka, galeria obrazów i rozmaite kolekcje ordynacji czerniejewskiej należały do najbogatszych i najcenniejszych w Wielkopolsce. W przededniu wojny 1939 r. najcenniejszą część zbiorów S. wywiózł z Czerniejewa, a część umieścił w miejscowym kościele (zostały rozgrabione przez Niemców).
S. skoligacony z wielkimi rodami arystokratycznymi nie utrzymywał bliskich kontaktów z wielkopolskim ziemiaństwem. W r. 1927 gościł i nocował w Lubostroniu prezydenta Ignacego Mościckiego, gdy ten odwiedzał rezydencje ziemiańskie w Wielkopolsce.
S. w dniu wybuchu wojny 1939 opuścił Czerniejewo wraz z żoną i dziećmi; udali się na wschód do stryja żony Janusza Radziwiłła (zob.) w Ołyce, gdzie przebywali do czasu agresji sowieckiej 17 IX. Stąd udało się im przedostać do Lwowa, a następnie przez Rumunię do Szwajcarii. Z końcem r. 1939 S. zamieszkał w Rzymie. W l. 1940–3 pracował oficjalnie w bibliotece watykańskiej, a równocześnie, wg informacji B. Górskiej-Kozłowskiej, brał udział w tajnej działalności politycznej z ramienia rządu premiera Władysława Sikorskiego. W kwietniu 1940 został członkiem Związku Polskich Kawalerów Maltańskich. Z chwilą wkroczenia Niemców do Rzymu we wrześniu 1943, S. wraz z żoną zostali aresztowani w związku z działalnością ich szwagra A. Bnińskiego, delegata rządu RP na polskie ziemie zachodnie, i przewiezieni do więzienia w Berlinie. Po wojnie Skórzewscy powrócili do Rzymu, gdzie mieszkały ich dzieci. S. w l. 1945–7 pracował w Rzymie jako przedstawiciel bliżej nieznanej firmy, często przebywał w Paryżu. W r. 1948 zakupił kawałek ziemi w Cardoselle na Korsyce i założył tam plantację oliwek, którą wspólnie z żoną z dużym trudem uprawiał do śmierci. Zmarł 10 V 1974 i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był odznaczony Medalem Niepodległości (1938).
W małżeństwie zawartym 15 VI 1927 w Paryżu z Leontyną Radziwiłłówną (1904–1995), córką Michała z Przygodzic i Marii Bernadakay, miał dwie córki: Marię Pelagię (ur. 1928), zamężną za Paulem Morettim, właścicielem farmy rolnej, zamieszkałą w Cardoselle, i Jadwigę Marię (ur. 1930), zamężną za Jeanem Rousselem, zamieszkałą w Paryżu, oraz syna Leona Witolda (ur. 1933), dyplomowanego hotelarza, mieszkającego w Sydney.
Żychliński, XV 305 (dot. ojca); Leitgeber S., Nowy almanach błękitny, P.–W. 1993; Lenczewski T., Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, W. 1996 I ; Mater. do biogr., geneal. i heraldyki pol., II 270–1, VII–VIII 552; Epsztein T., Górzyński S., Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930, województwo poznańskie, [b.m. i r.w.]; Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, P. 1926; Spis członków Polskiego Związku Kawalerów Sgo Jana Jerozolimskiego czyli Maltańskich w roku 1956, [b.m.r.w.] s. 23; Chwalewik, Zbiory polskie, I 56; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 3 s. 3–8; – Czerwiński P., Zakon maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, Londyn [1962] s. 173; Lewandowski W., Bój o Szubin, P. 1937; Łukomski G., Polak B., Powstanie wielkopolskie 1918–1919, Koszalin–W. 1995; Roszkowski W., Gospodarcza rola większej prywatnej własności ziemskiej w Polsce 1918–1939, W. 1986 s. 358, 378; Studia z dziejów Czerniejewa i okolic, Czerniejewo 1982 s. 9, 12, 60, 136, 158, 161, 164, 167–9, 176–8, 180, 190–2, 199–200; Tomaszewski J., Walki o Noteć, P. 1930 s. 36, 61–2, 71, 75, 93; Veritate et Scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, W.–P. 1982 s. 227; – Jedlina-Jacobson W., Z ludem wielkopolskim przeciw zaborcom. Wspomnienia, Tor. 1936 s. 95–7; Rocznik Oficerów Rezerwy RP, W. 1922, 1934; – „Brzask” R. 7: 1921 nr 2–3 s. 55; „Kur. Pozn.” 1923 nr 145, 1938 nr 532; „Kwartalny Biul. Inform. do spraw Ochrony Przyrody” R. 6: 1936 nr 1/2 s. 21, R. 7: 1937 nr 4 s. 17, R. 8: 1938 nr 4 s. 10–11, 18, R. 9: 1939 nr 2 s. 59; „Myśliwy” R. 1: 1937 nr 3 s. 38, R. 2: 1938 nr 3 s. 44; „Żnińskie Zesz. Hist.” 1997 z. 21 s. 57–69; – CAW: Akta personalne S-ego; – Informacje Barbary Górskiej-Kozłowskiej z W., Sławomira Górzyńskiego z W., Witolda Hake z P. (korespondencja z rodziną S-ego), Tomasza Lenczewskiego z W.
Andrzej Dzięczkowski