Lohrmann (Lormann, de Lorman) Friedrich Anton August (ok. 1735 – ok. 1800), malarz i rysownik, z pochodzenia Niemiec. Ur. w Berlinie ok. r. 1735; studiował w tamtejszej akademii pod kierunkiem B. N. Le Sueura i B. Rodego. Z tego czasu znamy tylko rysunek alegorycznej winiety książkowej. L. 1759–73 spędził w Gdańsku, początkowo przyjmując posadę urzędniczą (u rezydenta pruskiego I. A. von Junka), ale przede wszystkim rysując widoki miasta. Najgłośniejsza ich seria 50 prospektów Gdańska, zapowiadana w r. 1761, ukazywała się do r. 1765 sztychowana przez M. Deischa (37 rysunków L-a do niej, datowanych: 1763–4, znajduje się w Muz. Pomorskim w Gdańsku). W r. 1770 rysował żeglugę na Wiśle i Motławie (ryt. J. F. Schuster). Przypisano mu też serię «Wywoływaczy» («Ausrufer»), typów obserwowanych na ulicach miasta (ryt. M. Deisch). Z tego czasu pochodzi też exlibris G. J. Weickhmanna (zapewne też przez L-a rytowany) oraz olejna kopia portretu M. Kopernika (od r. 1776 w Royal Society w Londynie). Także zapewne w Gdańsku powstały nie odszukane portrety Gabriela i Józefa Podoskich. W czerwcu 1773 r. L. zetknął się z D. Chodowieckim, który go narysował w swym raptularzu podróży do Gdańska i parokrotnie pisał o nim w dzienniku i listach. L. był wówczas chory, narzekał na brak zamówień i tradycjonalizm środowiska.
Wkrótce po tej dacie L. przeniósł się na stałe do Warszawy. Tu w stopniu kapitana pozostawał w l. 1774–6 w służbie rosyjskiego generała A. Romaniusa. Działał w jego i F. Ryxa imieniu, używany do poufnych poruczeń w sprawach związanych z teatrem. Pośredniczył przy przejęciu przez Ryxa przywileju teatralnego od Sułkowskich. Następnie wrócił do pracy artystycznej. W r. 1778 rysował w Lesznie (zapewne pod Warszawą, u Szymanowskich). Od r. 1779 pozostawał w służbie króla; wypłaty dlań notowano od r. 1782, od 1787 figurował na listach płac z pensją 10 dukatów miesięcznie. Rysował i malował gwaszem Łazienki (1779–83), iluminację Warszawy (1781), pożar Pragi (1782), zjawiska astronomiczne (1782 i 1785), charakterystyczne postacie stolicy (Poppona, 1780, aktorkę Brämer, 1782, karła Borusławskiego z żoną, 1780), portrety Kościuszki (1794), Teresy i Marianny Czartoryskich, Cagliostra i in. Malował też miniatury (np. Lubomirskiej, 1780) oraz niewielkie portrety olejne: Anny Szaniawskiej (Muz. Narod. w W.), Ludwiki Zamoyskiej (1784), Wincentego Aleksandra Sadowskiego (1781). Znamy też jego ręki olejne kopie obrazów Bacciarellego: „Posłuchania młynarza” (1788, Muz. Narod. w W.) i portretu koronacyjnego Stanisława Augusta (1788, Muz. Narod. w P.). W l. 1793–4 pracował dla W. Bogusławskiego, malując gwasze przedstawiające aktorów w operze A. Salieriego „Axur król Ormus” (8 plansz w Gab. Rycin B. Uniw. Warsz.), scenę z „Krakowiaków i górali” (zapewne i te sceny, które posłużyły M. Stachowiczowi do wykonania ilustracji do „Dzieł” Bogusławskiego). Z l. 1794–6 pochodzą rysunki przedstawiające T. Kościuszkę, A. W. Suworowa na manewrach w Warszawie, kopie francuskich rewolucyjnych mundurów cywilnych i wojskowych oraz mundurów pruskiej artylerii koronnej. Po wyjeździe Stanisława Augusta L-em opiekował się ks. Józef Poniatowski; dla niego L. rysował m. in. w r. 1800 bal w pałacu «Pod Blachą» (Muz. Narod. w W.), ostatnią znaną pracę.
L. był przede wszystkim rysownikiem, raczej zręcznym, wprawnym i sumiennym, niż oryginalnym. Toteż używany był na ogół do celów dokumentacyjnych i jako kopista. Jego zachowane prace (przede wszystkim w Gab. Rycin B. Uniw. Warsz.) mają niezastąpione wartości ikonograficzne. W malowanych olejno portretach, w których modele występują z reguły na tle pejzażowym, nawiązuje L. do dawnej tradycji gdańskiej, częściej zaś do wzorów angielsko-wiedeńskich. W rozwoju polskiej sztuki większej roli nie odegrał. Zmarł ok. r. 1800.
Rys. D. Chodowieckiego z r. 1773 (reprod. w: W. v. Oettingen, Von Berlin nach Danzig. Eine Künstlerfahrt im Jahr 1773 von Daniel Chodowiecki, Leipzig 1923 tabl. 28); – W. Enc. Ilustr.; Altpreuss. Biogr., (P. Schwarz); PSB, (Deisch Mateusz); Rastawiecki, Słownik malarzów, I, III; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, (G. Cuny); Malarstwo Polskie od XVI do początku XX wieku. Katalog Muz. Narod. w W., W. 1962; Pamiętnik wystawy miniatur oraz tkanin i haftów, W. 1912 s. 49; [Sienkiewicz J.], Galeria malarstwa polskiego, Muz. Narod. w W., W. 1938; Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX w. Katalog wystawy jubileuszowej (Muz. Narod. w W.), W. 1962; [Tomkowicz W.], Katalog obrazów, II: Malarstwo polskie, W. 1951 s. 20; – Batowski Z., Wizerunki Kopernika, Tor. 1933 s. 73–4; tenże, Zbiór graficzny w Uniw. Warsz., W. 1928; Bock E., Die deutschen Meister, Berlin 1921 s. 220; Król A., Zamek królewski w Warszawie, W. 1968; Król B., Antoni Smuglewicz malarz teatralny, „Pam. Teatr.” 1956 z. 2/3 s. 337; Mańkowski T., Galeria Stanisława Augusta, Lw. 1932; Michałowski J. M., Warszawskie portrety Suworowa w nowym opracowaniu jego ikonografii, „Biul. Hist. Sztuki” 1968 nr 4 s. 496–7; Nicolai F., Nachricht von den Baumeistern… welche… in und um Berlin sich aufgehalten haben, Berlin 1786 s. 149; Pomarnackij A. W., Portrety A. W. Suworowa, Leningrad 1963; Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu, W. 1963; Reychman K., Exlibrisy gdańskie, W. 1928 s. 89–91; Sawicka S., Sulerzyska T., Straty w rysunkach z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej 1939–45, W. 1960; Schwarz F., Danzig im Bilde, Danzig 1913; Tatarkiewicz W., Łazienki warszawskie, W. 1957; Wołoszyńska Z., Wokół antrepryzy teatralnej Sułkowskich, 1960 s. 154, Arch. Literackie, V; – Warszawski teatr Sułkowskich. Dokumenty z lat 1774–85, Przygotował M. Rulikowski, Oprac. B. Król, Wr. 1957; – AGAD: Arch. Kameralne 1145, 1397, 1574, Arch. Popielów 388 z. 2, Warsz. Ekonomiczne 15, Arch. Jabłonny, zbiory prymasa M. Poniatowskiego 25, Korespondencja Stanisława Augusta 5 b.
Andrzej Ryszkiewicz