INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Prądzyński     

Józef Prądzyński  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Prądzyński Józef (1877–1942), ksiądz, działacz społeczny i polityczny, senator RP. Ur. 2 III w Żołędowie w pow. bydgoskim, pochodził z wielkopolskiej rodziny ziemiańskiej, był wnukiem Andrzeja (zm. 1872), kapitana w armii Ks. Warsz. i uczestnika powstania listopadowego, stryjecznego brata gen. Ignacego (zob.), synem Maksymiliana, dzierżawcy, i Władysławy z Beneszkiewiczów.

Nauki pobierał P. w gimnazjum chełmińskim na Pomorzu, które ukończył w marcu 1898. W czasie pobytu w gimnazjum P. działał w tajnej organizacji samokształceniowej Tow. Filomatów. Za działalność tę został później skazany przez sąd niemiecki w procesie toruńskim w r. 1901 na karę sześciu tygodni więzienia, którą odbył w czerwcu i lipcu 1902 w więzieniu bydgoskim. Od kwietnia 1898 kształcił się w Seminarium Duchownym w Poznaniu, które ukończył w marcu 1901. Święcenia kapłańskie otrzymał 15 XII 1901 w Gnieźnie. Pracę kapłańską rozpoczął w Potulicach koło Nakła. Od września 1902 do grudnia 1911 był wikariuszem w Strzelnie. Na terenie Strzelna P. pełnił funkcję patrona m. in. Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej im. Stanisława Kostki, prezesa Tow. Czeladzi Katolickiej, Tow. Przemysłowego, Kółka Rolniczego; był członkiem zarządu Spółdzielni «Rolnik». Brał udział w pracach Tow. Czytelni Ludowych, Tow. Pomocy Naukowej im. K. Marcinkowskiego i powiatowego komitetu wyborczego. Od 1 III 1912 do 15 XI 1917 był proboszczem parafii Św. Michała w Gnieźnie. Pełnił również funkcję egzaminatora prosynodalnego i kuratora konwiktu arcybiskupiego. Wchodził do rady nadzorczej «Rolnika» i do redakcji pisma „Lech”, był prezesem Tow. Samopomocy Oświatowej, patronem Stowarzyszenia Kobiet Pracujących w Handlu i Konfekcji, należał do patronatu Katolickiego Tow. Robotników Polskich oraz działał w nowo utworzonym harcerstwie. Redagował także tygodnik „Wiadomości Parafialne”. W r. 1917 P. przeniesiony został do kapituły kolegiaty Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.

Przed r. 1914 P. został przyjęty do Ligi Narodowej. Brał czynny udział w pracach Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Poznaniu. Podczas powstania wielkopolskiego Komisariat Naczelnej Rady Ludowej (NRL) powierzył mu kierownictwo II Wydziału Organizacji i Propagandy, któremu podlegały sekcje: organizacyjna, oświatowa, rolnicza i prasowa. W połowie 1919 r. objął stanowisko kierownika Wydziału Sprawiedliwości NRL. P. wykładał na Uniwersytecie Powszechnym, zorganizowanym przez Tadeusza Grabowskiego, a także był jednym z organizatorów (razem ze Stanisławem Adamskim, Józefem Kłosem i Janem Suchowiakiem) Powszechnego Tow. Pedagogicznego, powołanego do repolonizacji szkolnictwa wielkopolskiego. Piastował też stanowisko dziekana generalnego wojska wielkopolskiego. Był jednym z organizatorów Ligi Katolickiej, powstałej w r. 1920, i jej sekretarzem generalnym do chwili rozwiązania Ligi w r. 1934. W l. 1917–25 pełnił funkcję sekretarza generalnego Związku Kapłanów «Unitas», a w. l. 1925–34 – prezesa. W r. 1920 wystąpił z inicjatywą zorganizowania samopomocy kapłańskiej, która przybrała formę spółki «Opieka». W r. 1923 został wiceprezesem Zarządu Głównego Tow. Obrony Społecznej w Poznaniu. Był przez wiele lat (do r. 1934) duszpasterzem akademickim w Poznaniu, wywierając wpływ na oblicze polityczne studentów w kierunku reprezentowanym przez Narodową Demokrację.

W r. 1922 P. kandydował w wyborach do Senatu z listy państwowej nr 8 Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i został wybrany na zastępcę senatora. Od 17 III 1926 zasiadał, po rezygnacji Stefana Smulskiego, w Senacie, gdzie był członkiem Komisji Oświatowej. Przemawiał w dyskusji nad dodatkowym prowizorium budżetowym za IV kwartał 1926 r. i prowizorium na I kwartał 1927 r., przedstawionym przez rząd w dn. 18 XII 1926. W okresie wydarzeń majowych 1926 wszedł w skład Komitetu Wojewódzkiego Organizacji Obrony Państwa w Poznaniu, przeciwstawiającego się zamachowi Józefa Piłsudskiego. W czerwcu 1926 wybrany został do Zarządu Głównego Związku Ludowo-Narodowego, w którym objął funkcję wiceprezesa. Był następnie działaczem Stronnictwa Narodowego (SN) i Obozu Wielkiej Polski (kapelan). W r. 1930 powołano go do Wydziału Propagandy Katolicyzmu, utworzonego przy Zarządzie Głównym SN. Współpracował z redakcją „Kuriera Poznańskiego”. Zasiadał we władzach Poznańskiego Komitetu Wojewódzkiego do Spraw Pomocy Polskiej Młodzieży Akademickiej (wiceprzewodniczący), w zarządzie okręgowym Związku Harcerstwa Polskiego (członek sądu harcerskiego) i Związku Obrony Kresów Zachodnich. Był także kapelanem Tow. Gimnastycznego «Sokół» w Dzielnicy Wielkopolskiej i członkiem dyrekcji Księgarni i Drukarni Św. Wojciecha, w której kierował ponadto Wydziałem Wydawniczym. P-emu powierzono pieczę nad ideową stroną wydawnictwa. Redagował również miesięcznik Ligi Katolickiej „Pochodnia”, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, miesięcznik homiletyczny „Nowa Biblioteka Kaznodziejska”. Pod jego patronatem ukazywały się czasopisma „Orlątko” i „Orlęta” dla młodszej i starszej młodzieży. P. był autorem artykułów świątecznych na łamach „Kuriera Poznańskiego” i innych pism. Napisał także przedmowę pt. Król czynu do pracy Władysława Berkana („Ks. Patron Wawrzyniak w moich wspomnieniach”, P. 1932) i broszurę Królowa zwycięska. Kazanie na uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (P. 1932). Należał do Komitetu Reemigracyjnego. Z jego inicjatywy postawiono pomnik Chrystusa Króla, dłuta Marcina Rożka, który odsłonięto w r. 1932 w Poznaniu. W l. 1938–9 P. odszedł od działalności w kierownictwie SN i zbliżył się do grupy skupionej wokół Mariana Seydy reprezentującej demokratyczno-burżuazyjne skrzydło w łonie SN. Był radnym m. Poznania (1929–38) i wiceprezesem Klubu Narodowego w Radzie Miejskiej. P. miał godność prałata kustosza kapituły kolegialnej Św. Marii Magdaleny (od r. 1920), członka rady Consilium a vigilantia, papieskiego prałata domowego (1932) i infułata (1938). Był członkiem Kapituły Metropolitalnej. Należał do wybitnych kaznodziejów. Przewodniczył Sodalicji Kupieckiej, Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej w Poznaniu oraz Sodalicji Mariańskiej w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. Był od r. 1917 członkiem Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk.

Podczas okupacji niemieckiej P. pozostał w Poznaniu. Niemcy początkowo wysiedlili go do obozu na Głównej w Poznaniu, skąd później wrócił do swego mieszkania na Ostrowie Tumskim. Był inicjatorem, ideowym przywódcą i organizatorem tajnej organizacji «Ojczyzna» (krypt. konspiracyjny Omega), której zadaniem było m. in. nawiązanie łączności z rządem polskim na emigracji, informowanie państw zachodnich o sytuacji na terenie ziem zachodnich Polski, prowadzenie akcji opieki społecznej, organizowanie tajnego nauczania. Na początku 1940 r. P. został wyznaczony przez Stanisława Kota, występującego z ramienia Komitetu do Spraw Kraju przy rządzie polskim w Angers we Francji, na męża zaufania rządu z mandatem upoważniającym do wysunięcia kandydata na delegata rządu dla ziem zachodnich. Należał do organizatorów pierwszej Delegatury Rządu na Kraj. W jego mieszkaniu na Ostrowie Tumskim odbyło się zebranie organizacyjne, na którym wybrano Adolfa Bnińskiego na delegata rządu, a P-ego na zastępcę delegata. Dn. 3 V 1941 P. został aresztowany i osadzony w siedzibie gestapo w Poznaniu, a następnie na terenie obozu więziennego w Forcie VII. W dn. 26 IX 1941 wywieziono go do obozu w Dachau. Dokładna data śmierci nie jest znana. P. wywieziony został z Dachau transportem inwalidzkim 20 V 1942. Komendant obozu w Dachau powiadomił rodzinę, że P. zmarł w szpitalu więziennym 27 VI 1942. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl. przez Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego.

 

W. Enc. Powsz. (PWN), VIII 182; Mościcki – Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 460; Słown. Pracowników Książki Pol.; Straty kultury pol.; Wpol. Słown. Biogr.; – Banaszak M., Wpatrzony w wiekopomne czyny (Józef Prądzyński 1877–1942), w: Byli wśród nas, Pod red. F. Lenorta, P. 1978 s. 111–34; Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie 1918–1919, P. 1978; Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau, W. 1957 s. 196; Duraczyński E., Kontrowersje i konflikty 1939–1941, W. 1979; Filomaci Pomorscy, Oprac. J. Szews, Gd. 1975 s. 29, 89–91; Jacewicz W., Woś J., Martyrologia polskiego duchowieństwa rzymsko-katolickiego pod okupacją hitlerowską w l. 1939–1945, W. 1977–8 z. 1–4; Kaczmarek Z., Obóz Wielkiej Polski. Geneza i działalność społeczno-polityczna w latach 1926–1933, P. 1980 s. 77; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Kurowski B., Wielki kapłan i Polak, „Myśl Pol.” 1977 nr 778 s. 5; Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939, W. 1966; Powstanie Wielkopolskie 1918–1919, Pod red. Z. Grota, P. 1968; Serwański E., Wielkopolska w cieniu swastyki, W. 1970; Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza, P. 1960 V z. 2 s. 216; Śmigiel K., Kościół katolicki w tzw. Okręgu Warty 1939–1945, L. 1979 s. 118–19; Terej J., Rzeczywistość i polityka, W. 1979; Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939, Wr. 1980; Zakrzewski Z., Przechadzki po Poznaniu lat międzywojennych, W.–P. 1974 s. 43; – Korboński S., Polskie państwo podziemne, Paryż 1975; Korszyński F., Jasne promienie w Dachau, P. 1957; Malak H. M., Klechy w obozach śmierci, Londyn 1961 I–II; – „Kur. Pozn.” 1931 nr 576; „Myśl Pol.” 1946 nr 101; „Orędownik” 1938 nr 298; – Arch. Kurii Arcybiskupiej w P.: Akta osobowe P-ego sygn. 63; – Informacje Zbigniewa Zacharewicza (dot. Andrzeja P-ego).

Zygmunt Kaczmarek

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tomasz Zbigniew Zaliwski

1929-12-15 - 2006-07-13
aktor teatralny
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Adolf Strzelecki

1869 - 1911-08-07
literat
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.