INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Wacław Sierakowski h. Ogończyk     

Wacław Sierakowski h. Ogończyk  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sierakowski Wacław h. Ogończyk (1741–1806), kanonik krakowski, filantrop, animator życia muzycznego, pisarz, tłumacz, wydawca. Ur. w Bogusławicach koło Koła, był synem Romana, chorążego i sędziego grodzkiego krakowskiego, i Teresy z Sierakowskich h. Dołęga, córki strażnika w. kor. Józefa (zob.), bratankiem arcybpa lwowskiego Wacława Hieronima (zob.), bratem Sebastiana (zob.) i Kajetana (zob.).

W dzieciństwie przeznaczony do stanu duchownego został S. w r. 1749 oddany pod opiekę stryja Wacława Hieronima, wówczas bpa przemyskiego, który zobowiązał się też pokryć koszty jego wykształcenia. Po rocznym pobycie przy stryju S. podjął naukę w kolegium jezuickim w Krośnie, gdzie pozostawał do r. 1755. W l. 1755–9 S. kształcił się w kolegium jezuickim w Przemyślu, po czym studiował filozofię i teologię u misjonarzy w Warszawie i w seminarium w Jarosławiu (1762/63). Kontynuował studia teologiczne w Rzymie (1763–7), gdzie przyjął święcenia kapłańskie i w Boże Narodzenie 1764 odprawił prymicję. Był od r. 1762 kanonikiem warszawskim i katedralnym krakowskim. Z Rzymu wyjechał 9 XII 1767, następnie jakiś czas spędził we Francji; podobno w Paryżu zaskarbił sobie łaski marszałkowej kor. Elżbiety Lubomirskiej. Po powrocie do kraju na początku 1769 został koadiutorem prepozyta w kapitule katedralnej krakowskiej i (od r. 1771) kanonikiem i koadiutorem prepozyta w kapitule kolegiackiej sandomierskiej. W r. 1776 był delegatem kapituły krakowskiej na Trybunał Kor.

S. interesował się muzyką, od r. 1780 pełnił obowiązki prefekta krakowskiej kapeli katedralnej, a w r. 1781 założył i utrzymywał do r. 1787 własnym sumptem (w swym domu przy ul. Grodzkiej 116) prywatną szkołę muzyki, zwaną potocznie szkołą śpiewu. W tym celu sprowadził do Krakowa muzyków: z Niemiec – Franciszka Ksawerego Kratzera, z Czech – Feliksa Michała Langa i ze Śląska – Jakuba Gołąbka (Gollumbka). W tym też czasie, z udziałem uczniów i nauczycieli, organizował w audytorium szkoły – po raz pierwszy w Krakowie – publiczne koncerty wokalno-instrumentalne dla zapraszanej publiczności, wzorowane na modnych ówcześnie we Francji «concerts spirituels». Wykonywano tam głównie kantaty, a nawet opery włoskich kompozytorów i autorów, których libretta przekładał sam S. Były to m.in. teksty (nie wymienionego z nazwiska) P. Metastasia (np. „Śmierć Abla”, „Izaak, Męka Pańska”, „Św. Helena”, „Józef od braci swych uznany”) i P. Terribiliniego („Narodzenie Odkupiciela”). Pewną część repertuaru stanowiły także kantaty poświęcone polskim i słowiańskim świętym (np. „Bł. Bronisława”, „Bł. Michał Giedroyć”, „Na honor św. Stanisława”, „Na honor św. Wacława”); libretta do nich pisał S., a muzykę – nauczyciele jego szkoły. Kantaty ukazywały się w osobnych drukach z nadtytułem „Kantata w muzyce” (b.m. i r.w.) i rozdawane były podczas spektakli publiczności. Nie wszystkie jednak druki z zarejestrowanych przez S-ego 53 tytułów są dziś znane (niektóre przechowały się w rękopisach Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej). W r. 1784 sprowadził S. do Krakowa włoską trupę operową. Organizowane przez S-ego koncerty przyczyniły się znacznie do ożywienia życia muzycznego Krakowa, uczniowie jego szkoły zasilili działający w mieście od r. 1787 teatr Jacka Kluszewskiego, a także warszawski teatr Bogusławskiego (Jan Nepomucen Szczurowski, Dominik Kaczkowski, Walenty Kratzer). Ostatnimi występami kapeli S-ego było wykonanie dwóch kantat na powitanie i pożegnanie Stanisława Augusta w czasie jego bytności w Krakowie w czerwcu 1787. Ich teksty (libretto S-ego, muzyka F.M. Langa) pomieścił Filip Lichocki w „Diariuszu przyjazdu […] Stanisława Augusta […] do m. st. Krakowa…” (Kr. 1787).

W czasie pobytu króla w Krakowie powstało Tow. Filantropów, którego aktywnym członkiem został S., prowadzący już wcześniej szeroko zakrojoną działalność filantropijną. W celu zatrudnienia ubogich założył na Kazimierzu drukarnię płócien kolorowych i magiel, a następnie na Stradomiu fabrykę sukien, działającą w l. 1786–91. Fabrykę płócien i sukna oraz aptekę dla ubogich (1787) ufundował również w Sandomierzu, gdzie był już prepozytem. Po uruchomieniu przekazywał założone przez siebie zakłady w ręce zaufanych osób, które jednak nie potrafiły zapewnić im dłuższej egzystencji. Napisał też i wydał kilka pism o tematyce filantropijnej: Uwiadomienie o funduszu dla żebraków i fabryce sukiennej (Kr. 1789), Rękodzieło fabryki sukiennej, które w Krakowie 1786 dla wielu pożytków i zatrudnienia ubogich jest ustanowione (Kr. 1797 cz. 1–3), Silnie, czyli oszczędzenie zdrowia pracujących około ciężarów (Kr. 1799, przeróbka z dzieła włoskiego N. Zabaglia). W r. 1794, w czasie powstania kościuszkowskiego zorganizował na Wawelu fabrykę amunicji na potrzeby wojsk insurekcyjnych.

S. interesował się nadal kształceniem muzycznym. Uzasadniał potrzebę tworzenia polskich oper. W r. 1792 złożył w sejmie memoriał postulujący wprowadzenie do szkół publicznych wychowania muzycznego i tworzenie zawodowego szkolnictwa muzycznego. W wydanej w l. 1795–6 Sztuce muzyki dla młodzieży krajowej (t. 1–3), opracował szczegółowy projekt utworzenia ośmioletniego Alumnati Vocalistarum, ogólnokrajowej szkoły muzycznej z siedzibą w Krakowie (w t. 1), tam też (w t. 3) zamieścił spis kantat wykonanych na organizowanych przez niego koncertach. Sztuka muzyki była pierwszym obszernym podręcznikiem muzycznym w języku polskim. Napisana przez amatora, zawierała już w momencie ogłoszenia wiele poglądów przestarzałych, formułowanych «nieraz dziwacznie, a nawet błędnie», wyjaśniała wszakże podstawowe pojęcia muzyczne i wprowadzała do dziś stosowaną, wzorowaną na włoskiej, terminologię. S. wydał ponadto podręcznik gry na fortepianie (Krótko zebrana szkoła fortepianu dla zaczynających się uczyć, z najlepszych autorów muzyki wyjęta, [b.m. i r.w.]). Zgromadził dużą bibliotekę muzyczną.

S opracował też i wydał kilka innych podręczników: Architekturę cywilną dla młodzieży narodowej (Kr. 1796–7 cz. 1–2), gdzie, obok rozważań historyczno-teoretycznych (czerpanych obficie z prac J. F. Blondela), zawarł «potrzebne wiadomości względem materiałów na budowle»; przekład (gdyż sam «agrikultury nie doświaczył») z dzieła S.Ph. de La Selle de l’Etang „Rolnictwo dla włościan, dziedziców i władzy rządowej” (Kr. 1798 cz. 1–2), informującego o rodzajach gruntów i sposobie uprawy roli i pielęgnacji łąk, oraz Postać ogrodów, która do dwóch zmysłów, smaku w owocach i powonienia w kwiatach szczególniej ściąga się (Kr. 1798 cz. 1–2). Odrzucając styl francuski i chwaląc naturalność angielskiego, propagował narodowe tradycje dawnego ogrodu sarmackiego, zwanego włoskim, jak też liczenie się z istniejącym krajobrazem przy zakładaniu ogrodów. Za swojego rodzaju podręcznik składania wierszy «dowcipnie rozumnych» uznać też można wydane w r. 1800 «dla zabawienia szkolnej młodzi» Igraszki uczonego dowcipu, czyli rozmaitość gustu tworzenia wierszów, zawierające, obok teoretycznych wskazówek, zbiór urywków z poetów łacińskich (z przekładami S-ego) oraz barokowych gadek, akrostychów, fraszek i epitafiów.

Osobną grupę stanowią publikacje S-ego mające na celu religijno-moralną edukację społeczeństwa. Należą tu: Upominek przy spadku XVIII wieku rodzicom ofiarowany (Kr. 1801) i Prospekt powodowania młodziana narodowego przez chrześcijańsko-katolicką edukacją (b.m. i r.w., z autorskim spisem dzieł S-ego), a także wiele różnych przekładów, przy czym S. parokrotnie przypisał sobie – po drobnej modyfikacji stylistycznej – wcześniej wydane tłumaczenia. Należą tu: Tomasza à Kempis „O naśladowaniu Chrystusa Pana” (Kr. 1798, właściwie przekład Jana Wielewieckiego z r. 1608), „Hymny brewiarza rzymskiego” (Kr. 1799, z tekstami także innych tłumaczy), L. Scopoli „Potyczka duchowna” (Kr. 1799), C. I. Massiniego „Historia kościelna czyli zbiór żywotów świętych pańskich” (Kr. 1799–1800 I–XIII, właściwie przekład Porfirego Skarbka Ważyńskiego z r. 1786), B. Haeftena „Królewska droga krzyża” (Kr. 1800), J. Heumego „Józef we śnie” (Kr. 1801), L. Guiglarisa „Szkoła prawdy otwarta dla książąt i władców” (Kr. 1802 I–II), „Baltazar Gracjana doskonalący dworskiego człowieka” (Kr. 1802), M. de Bouviersa „Adwokat czyścowy” (Kr. 1803). Jedynie przy przedruku „Uwag chrześcijańskich” J. Crasseta (Kr. 1801 cz. 1–4), w przekładzie J. N. Bąkowskiego z r. 1708, poinformował S., że jest to tekst «dawniej na język polski» przetłumaczony, ale w spisie autorskim odnotował go jako własny. Tam też znalazło się kilka tytułów nieznanych z druku. Nie zrealizowana pozostała inicjatywa wydania „Biblii” Wujka, na którą S. wyłożył 50 tys. złp. Wszystkie wymienione prace wydawał własnym kosztem i znaczną część nakładu rozdawał wśród znajomych i ubogich, powodowany oświeceniową wiarą w moc dokształcenia i umoralnienia współziomków. Nie zawsze wszakże, zwłaszcza wśród ubogich, służyły one do zamierzonego przezeń celu, często bowiem – jak to zaobserwował Ambroży Grabowski – używano ich do pakowania towarów i tapetowania mieszkań. W pozostawionej przez S-ego bibliotece znalazły się nadto dość znaczne remanenty ośmiu nie rozprowadzonych jego dzieł. Mimo wielkich ambicji nie był S., zwłaszcza w twórczości poetyckiej, pisarzem utalentowanym, a wielostronne zainteresowania wykraczały poza granice jego wiedzy, co zadecydowało o kompilatorskim charakterze większości publikowanych przezeń dzieł. S. zmarł 24 II 1806 w Krakowie. Brat ufundował mu tablicę nagrobną w katedrze wawelskiej przy wejściu do kaplicy Matki Boskiej Śnieżnej (zw. kaplicą Maciejowskiego).

Bibliotekę przekazał S. w testamencie przyjacielowi, również kanonikowi i literatowi krakowskiemu, Mateuszowi Dubieckiemu, po którego śmierci uległa rozproszeniu.

 

Estreicher; Nowy Korbut, VI cz. 1 (tu szczegółowa bibliogr.); Filoz. w Pol. Słown.; Słown. Muzyków Pol., II (bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol.; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; Ciołek G., Ogrody polskie, Wyd. 2, W. 1978; Grabowski A., Rzecz o zasługach obywatelskich i naukowych W. Sierakowskiego, „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” R. 19: 1849 i odb.; Opałek K., Myśl Oświecenia w Krakowie, Kr. 1955; Pachoński J., Drukarze, księgarze i bibliopole krakowscy, 1750–1815, Kr. 1962; Prus J., Muzyka na Wawelu, Kr. 1975 s. 102–5; Przybylski T., Z dziejów krakowskiej muzyki w czasach Oświecenia i początkach XIX w., „Roczn. Krak.” R. 44: 1973; tenże, Z dziejów nauczania muzyki w Krakowie od średniowiecza do czasów współczesnych, Kr. 1994; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1750–1914, Kr. 1939 I–II; Snopek J., Prowincja oświecona. Kultura literacka ziemi krakowskiej w dobie Oświecenia 1750–1815, W. 1992 (z błędami); Z dziej. pol. kultury muzycz., II; – AP w Gd.: Arch. Sierakowskich z Waplewa, rkp. 1000/11; L’vivs’ka Deržavna Naukova Biblioteka im. V. Stefanyka w Lw.: Zb. Baworowskich, rkp. 324/III (Pamiętniki Krazera, kantora katedry krak.).

Elżbieta Aleksandrowska

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Franciszek Bohomolec

1720-01-29 - 1784-04-24
jezuita
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.