Ratuld (Ratułd) Władysław Marian, pseud. Bronisław (1862–1912), lekarz okulista, działacz socjalistyczny. Ur. 15 III (wedle notki w pracy doktorskiej ur. 15 XI) w Piotrkowie Trybunalskim w rodzinie szlacheckiej, był synem Aleksandra i Julii z Madalińskich, prawdopodobnie bratankiem Kazimierza (zob.). Ojciec R-a, używający pseud. Lubomir Kula (ur. 1811), studiował medycynę na UJ, był członkiem Stowarzyszenia Ludu Polskiego, z ramienia którego znalazł się w r. 1835 w Warszawie, czynny był jako lekarz w czasie epidemii cholery w Król. Pol.; w r. 1839 zesłany na Sybir bez pozbawienia praw stanu i bez konfiskaty majątku, skazany w rekruty do korpusu kaukaskiego, wkrótce został ułaskawiony; był następnie lekarzem powiatowym w Piotrkowie. Z rodzeństwa R-a znacznie starszy brat Kazimierz (1844–1911) przerwał w r. 1863 studia w paryskiej Szkole Centralnej, walczył w powstaniu i był ciężko ranny. Po powrocie do Paryża ukończył studia inżynierskie. W r. 1870 w V batalionie Legii Zagranicznej Armii Loary odbył kampanię pruską. Ranny w bitwie o Orlean, został przeniesiony do korpusu inżynierów, dosłużył się stopnia porucznika. W r. 1875 zaangażował się w wystąpienia karlistów w Hiszpanii. Od r. 1872 zatrudniony we francuskim Tow. Kolei Północnej, aż do przejścia na emeryturę w roku 1892 zajmował stanowisko inspektora oświetlenia i opału.
Zapewne ideowemu oddziaływaniu brata Kazimierza przypisywać należy postawę radykalno-patriotyczną, którą R. ujawnił już w piotrkowskim gimnazjum. Na skutek denuncjacji dyrektora szkoły zamknięto mu drogę do wyższych uczelni w cesarstwie. Studia medyczne odbywał więc w paryskiej Sorbonie między 1883 a 1889 r., doktoryzował się tam w r. 1889 na podstawie pracy De la myopie. Quelques considérations sur son étiologie et sa prophylaxie (Paris 1899). Należał do grupy radykalnych studentów, zamieszkujących oficynę domu przy ul. de la Glacière 20; pod koniec studiów częściowo utrzymywał kolegów ze swych zarobków pomocnika w aptece. Radykalno-patriotyczne przekonania zbliżyły R-a do Stanisława Barańskiego, uchodzącego w grupie «glasjerskiej» niemal za proroka. Został członkiem zarządu założonej przezeń w r. 1888 polskiej Gminy Narodowo-Socjalistycznej i współpracownikiem organu „Pobudka”; zdaje się, że pisywał pod krypt. R. i WiR, m. in. ogłosił artykuł Sine ira (1889 nr 4 s. 17–21), gwałtownie atakujący serwilizm i lojalizm petersburskiego „Kraju”. W r. 1892 Antoni Złotnicki proponował go z ramienia Gminy do zarządu Związku Narodowego Polskiego we Francji, ale wybory wygrała wówczas Liga Polska. R. związany od czasów studenckich z rodziną znanego działacza emigracyjnego, doktora Henryka Gierszyńskiego z Ouarville, najpierw jako podopieczny a potem przyjaciel i bliski towarzysz jego ideowych i społecznych poczynań, wszedł również w r. 1893 do zawiązanego w Paryżu z inspiracji Gierszyńskiego komitetu, który miał zorganizować obchód stulecia insurekcji Kościuszki. Przez lata – już jako dobrze zarabiający lekarz – wydatnie pomagał R. w opiece nad weteranami powstania styczniowego, przebywającymi w Zakładzie św. Kazimierza w Paryżu.
W imieniu Gminy Narodowo-Socjalistycznej i redakcji „Pobudki” w r. 1892 uczestniczył R. w przygotowaniu zjazdu paryskiego polskich socjalistów. Z powodu późnego powiadomienia, przybył dopiero na 5 posiedzenie (21 XI). W dyskusji programowej optował za wyraźnym określeniem jako celu politycznego – walki o republikę socjalistyczną a nie demokratyczną, natomiast za uznaniem współpracy z rewolucyjnymi stronnictwami rosyjskimi za możliwą, ale nie konieczną. Wysunięty do Centralizacji powołanego na Zjeździe Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP), uzyskał 9 głosów, lecz w wyborach ściślejszych tylko 6. O jego dalszym udziale w ZZSP brak danych, ale obracał się nadal w kręgach lewicy emigracyjnej. W r. 1893 na prośbę Bolesława Limanowskiego pomógł w skompletowaniu sądu, który miał rozpatrzyć konflikt między byłym zesłańcem Ludwikiem Sawickim a oskarżonym przezeń o współpracę z carską policją Wacławem Handelsmanem. Poparł swoim autorytetem publiczne potępienie Handelsmana, który doprowadził swego oskarżyciela do samobójstwa oraz wziął udział w proteście przeciwko decyzji paryskiej izby apelacyjnej o przekazaniu papierów po zmarłym Sawickim konsultantowi rosyjskiemu. Dom R-a gromadził kolonię polską, z adresu jego przez dłuższy czas korzystał w celach korespondencyjnych Kazimierz Kelles-Krauz.
Po uzyskaniu doktoratu, R. podjął praktykę lekarza ogólnego, zarazem specjalizował się jako asystent Ksawerego Gałęzowskiego w jego prywatnej klinice okulistycznej; uchodził potem za jego najzdolniejszego współpracownika. W r. 1894 Gałęzowski rekomendował go szachowi perskiemu i R-owi powierzono wyszkolenie w Teheranie specjalistycznych służb lekarskich do walki z epidemią zapalenia oczu. Po dwu latach powrócił do Francji, gdyż jego żona źle znosiła pobyt w kraju «zabitym deskami przesądów religijnych…». W r. 1897 jeszcze raz wyjechał do Persji, ale nie wiadomo jak długo tam przebywał. W nekrologach czytamy, że nostalgia skłoniła go w r. 1912 do powrotu do kraju. Zmarł (w trakcie przygotowań do nostryfikacji dyplomu) między 21 a 24 V 1912 w Petersburgu.
Ożeniony przed końcem 1891 r. z Marią Rakowską (zob.), R. pozostawał od r. 1899 w separacji z żoną; miał z nią dwoje dzieci: Wandę (ur. 1898 w Paryżu), zamężną Causse, lekarza, i Andrzeja (ur. ok. 1897 w Paryżu), który zginął podczas pierwszej wojny światowej.
R. był pierwowzorem postaci Radlickiego w powieści G. Zapolskiej „Zaszumi las” (1899).
Konopka, Pol. bibliogr. lek., IX; Enc. Org. (dotyczy Kazimierza); Uruski (dotyczy Aleksandra); Lista Lekarzy, Aptekarzy… 1854 s. 5 (dotyczy ojca R-a); – Bieńkowski W., Kazimierz Kelles-Krauz, Wr. 1969; Jaroszyński T., [Wstęp do:] Ratuld-Rakowska M., Podróż Polki do Persji, W. 1904 Cz. 1 I–II; Stowarzyszenie Ludu Polskiego w Królestwie Polskim. Gustaw Ehrenberg i „Świętokrzyżcy”, Wr. 1978 (dotyczy Aleksandra); Śladkowski W., Emigracja polska we Francji 1871–1918, L. 1980; Wasilewski L., Dzieje zjazdu paryskiego 1892 roku (…), W. 1934; – Bogdański H., Pamiętnik, Kr. 1971; Kelles-Krauz K., Listy, Wr. 1984 I; Limanowski B., Pamiętniki 1870–1907, W. 1958; Lorentowicz J., Spojrzenie wstecz, Kr. 1957; Zapolska G., Listy, W. 1970 I; – „Kur. Lit.” 1912 nr 107 s. 3 (notatka o śmierci); „Med. i Kron. Lek.” 1912 s. 492 (j. w.); „Pobudka” (Paryż) 1893 nr 4 s. 4; „Z Pola Walki” 1962 nr 4 s. 18, 19, 23, 1974 nr 4 s. 274; – Arch. Państw. w Piotrkowie Trybunalskim: Księga ludności stałej m. Piotrkowa nr 141; B. Narod.: rkp. 5358 T. III (Listy Marii Ratuld w korespondencji T. Jaroszyńskiego), rkp. 5724 T. IV k. 27–28 (List Kazimierza Ratulda do A. Bielowskiego z 1873 r.), T. VI (dotyczy Kazimierza), rkp. 10738/LI k. 6–21 (Listy Marii Ratuld w korespondencji S. P. Koczorowskiego); – Odpisy listów Marii i R-a do Gierszyńskich z Arch. Henryka Gierszyńskiego (Tow. Historyczno-Literackie w Paryżu), udostępnione przez Irenę Koberdową.
Alicja Pacholczykowa