Skalmowski Włodzimierz (1899–1980), inżynier chemik, profesor Politechn. Warsz. Ur. 30 VII w Osiakowie (pow. wieluński), był synem Stanisława, maszynisty kolejowego, i Stanisławy z Majnertów, starszym bratem Tadeusza (zob.).
S. uczęszczał do szkół w Kielcach, ale maturę zdał w II Szkole Realnej w Krakowie w r. 1919. Następnie rozpoczął studia na Wydz. Chemicznym Politechn. Warsz., lecz wkrótce je przerwał, wstępując do WP. W r. 1921, po przejściu do rezerwy w stopniu porucznika, dokończył studia i uzyskał w r. 1925 dyplom inżyniera chemika. T.r. został asystentem, potem starszym asystentem w katedrze mineralogii i petrografii u Tadeusza Wojno. Po utworzeniu w marcu 1929 w Politechn. Warsz. pierwszego w Polsce Drogowego Instytutu Badawczego (DIB) S. został tam adiunktem i zastępcą kierownika Instytutu Melchiora Nestorowicza. Pod jego kierunkiem napisał dysertację doktorską Zjawiska emulgacji jako jeden z czynników destrukcyjnych w nawierzchniach bitumicznych (W. 1934, toż w: „Biuletyn. Drogowy Instytut Badawczy” 1935 nr 5); doktorat uzyskał w r. 1936. Habilitował się w r. 1938 na podstawie rozprawy Zastosowanie kamienia w budownictwie drogowym, z której powstała publikacja książkowa Naturalne materiały kamienne w budownictwie drogowym ze szczególnym uwzględnieniem materiałów krajowych (W. 1937). Ponadto prowadził prace badawcze nad polskim wapnem, smołami drogowymi i asfaltami produkcji krajowej, ich ulepszaniem i dostosowaniem do potrzeb drogownictwa. Opublikował Normy własności i znormalizowane metody badań polskich smół drogowych („Wiad. Drogowe” R. 5: 1931, odb. W. 1931) oraz w l. 1928–39 wiele innych nowatorskich prac na łamach „Wiadomości Stowarzyszenia Członków Polskich Kongresów Drogowych” (od r. 1931 „Wiadomości Drogowe”). Przez cały czas (1930–8) prowadził redakcję wydawanego przez DIB „Biuletynu” oraz przyczynił się do wydania pod auspicjami DIB ponad 100 książek, broszur i skryptów wybitnych specjalistów z dziedziny drogownictwa. W znacznym stopniu dzięki S-emu Instytut stał się przodującym ośrodkiem w dziedzinie metodyki badań różnych materiałów drogowych i technologii oraz ich zastosowania w drogownictwie. Po śmierci M. Nestorowicza w sierpniu 1939 S. objął kierownictwo DIB.
Po wybuchu wojny S. wraz z rodziną we wrześniu 1939 znalazł się w Janowej Dolinie na Wołyniu; po wkroczeniu wojsk radzieckich został wywieziony do Pietropawłowska w północnym Kazachstanie, gdzie skierowano go do pracy w zakładach chemicznych. W lutym 1942 udało mu się dostać do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa, z którą ewakuował się do Persji. Tam brytyjskie dowództwo wojskowe zatrudniło go jako doradcę technicznego i kierownika robót przy budowie dróg i lotnisk. W r. 1944 przeniesiono go do Egiptu, a następnie do Anglii i oddelegowano do pracy naukowej. Od r. 1945 był delegatem docentów w Radzie Akademickich Szkół Technicznych w Londynie. Na prowadzonych przez nią studiach politechnicznych zorganizował Wydz. Chemiczny, kierował nim oraz prowadził wykłady specjalistyczne na innych wydziałach. Równocześnie współpracował z tamtejszymi: instytutem drogowym, fabryką smół drogowych oraz laboratoriami materiałów drogowych i budowlanych uczelni angielskich. Opublikował wówczas Nawierzchnie smołowe dla warunków polskich (Londyn 1945), Polskie normy smołowe (Londyn 1945) i Fragmenty z geologii inżynieryjnej (Londyn 1947).
W lipcu 1947 S. powrócił do kraju. Na Politechn. Warsz. jako docent Wydz. Inżynierii prowadził wykłady z chemii i technologii materiałów budowlanych i drogowych dla studentów wydziałów inżynierskich. W marcu 1949 zorganizował Katedrę Chemii i Technologii Materiałów Budowlanych na Wydz. Komunikacji (w r. 1953 przeniesioną do Wydz. Budownictwa Przemysłowego, od r. 1960 Wydz. Inżynierii Budowlanej) i kierował nią aż do przejścia na emeryturę 1 X 1969. Tytuł profesora nadzwycz. otrzymał 25 II 1950, a profesora zwycz. 27 II 1958. S. był dziekanem Wydz. Ruchu Kolejowego (1949/50), następnie organizatorem i pierwszym dziekanem Wydz. Inżynierii Sanitarnej (1950/51–1952/53). Katedra S-ego była po wojnie pierwszą w polskich uczelniach placówką dydaktyczno-badawczą technologii materiałów budowlanych i nawierzchni drogowych, kierował w niej licznymi pracami, m.in. nad spoiwami gipsowymi i krzemionkowymi, wykorzystaniem odpadów przemysłowych i przetwórstwem tworzyw sztucznych do celów budownictwa, a także nad kamieniami i kruszywami oraz ich przydatnością i stosowaniem w różnych dziedzinach budownictwa i drogownictwa.
Sam S. powrócił do przedwojennej tematyki związanej z materiałami kamiennymi, m.in. w pierwszym tomie opracowania Technologia materiałów budowlanych (W. 1964–8 I–III), wyróżnionego nagrodą I stopnia ministra oświaty i szkolnictwa wyższego i w podręczniku akademickim Chemia materiałów budowlanych (W. 1971). Jego prace Smoły drogowe i nawierzchnie smołowe (W. 1948) i Asfalty drogowe i nawierzchnie asfaltowe (W. 1953) przyczyniły się do rozpoczęcia w kraju produkcji i stosowania w drogownictwie wysokiej jakości asfaltów i smół drogowych. Ponadto zajął się technologią różnego rodzaju spoiw (np. Spoiwa i lepiszcza. Technologia produkcji i zastosowanie w budownictwie, W. 1958) oraz zastosowaniem krajowych zasobów skalnych, zwłaszcza gipsu naturalnego i anhydrytu do produkcji materiałów budowlanych (np. Gipsy i anhydryty w Polsce. Możliwości i kierunki ich zastosowania, W. 1959). Ogółem po wojnie ogłosił kilkanaście książek, skryptów oraz publikacji fachowych zamieszczanych najczęściej na łamach czasopism: „Drogownictwo”, „Budownictwo Przemysłowe”, „Budownictwo Wiejskie”, „Inżynieria i Budownictwo”, „Archiwum Inżynierii Lądowej”, „Cement, wapno, gips” i „Nafta”.
S. był dwukrotnie laureatem Nagrody Państwowej zespołowej II stopnia: w r. 1955 w zakresie budownictwa za opracowanie metody stosowania nowych materiałów z surowca krajowego dla nowoczesnego budownictwa drogowego (miały odpadowe z kamieniołomów bazaltu jako wypełniacz drogowych nawierzchni) oraz w r. 1966 w zakresie komunikacji i łączności za prace nad wykorzystaniem asfaltów parafinowych w budownictwie drogowym. Opiekował się 6 rozprawami habilitacyjnymi i kierował 36 doktorskimi, w tym rozprawami doktorantów ze Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Chin. Stworzył szkołę naukową w zakresie materiałów drogowych i budowlanych; wśród jego uczniów byli późniejsi profesorowie Helena Badowska, Lech Czarnecki, Maria Kalabińska, Antoni Paprocki, Barbara Pękala i Edward Szymański.
S. był inicjatorem i współorganizatorem warszawskich konferencji poświęconych materiałom budowlanym: krajowej (1954) i międzynarodowej (1967). Brał udział w pracach Wydz. IV Nauk Technicznych PAN, a także współpracował z Dep. Dróg Kołowych Min. Komunikacji oraz Instytutem Techniki Drogowo-Lotniskowej (1954–65) i Instytutem Techniki Budowlanej, w którym był członkiem prezydium jego Rady Naukowej. Ponadto przewodniczył Radom Naukowym Instytutu Badawczego Dróg i Mostów oraz Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Betonów «CEBET», a także wchodził w skład Rad Naukowych Instytutu Lotnictwa i Instytutu Szkła i Ceramiki. W Stowarzyszeniu Naukowo-Technicznym Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego i Materiałów Budowlanych zainicjował w r. 1957 powstanie branżowej Sekcji Ceramicznej, której przewodniczył po przekształceniu w samodzielną Sekcję Przemysłu Mineralnego. Był członkiem-założycielem wyodrębnionego z tegoż Stowarzyszenia w lutym 1968 Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych (SITPMB), później jego członkiem honorowym i przewodniczącym Głównego Sądu Koleżeńskiego. S. zmarł 8 III 1980 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Komunalnym Północnym (kwatera W VI–2–XIII–10). Odznaczony był m.in. Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi oraz Złotymi Honorowymi Odznakami Naczelnej Organizacji Technicznej i SITPMB. Jego imieniem nazwano jedną z ulic Warszawy, w dzielnicy Wawer.
W małżeństwie z Anną z Wawszczaków (1906–1981), nauczycielką, miał S. troje dzieci: Krzysztofa (ur. 1932), inżyniera chemika, Danutę (ur. 1936), inżyniera budownictwa lądowego, i Magdalenę (ur. 1950), psychologa.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej, 1915–1965, W. 1972; toż za l. 1944–74, W. 1977; Bibliografia retrospektywna polskiego piśmiennictwa technicznego za lata 1945–1949, W. 1954; Polska bibliografia budownictwa (1945–1965), W. 1967–70 I–III; Słownik biograficzny techników polskich, W. 1992 z. 2; Adamowiczowa J., Nagrody państwowe w latach 1948–1980. Informator, Wr. 1983; – Doktorowicz Z., Szkoła profesora Skalmowskiego, „Mater. Budowlane” 1976 nr 10–11 (fot.); Hist. Nauki Pol., V cz. 1; Politechnika Warszawska 1915–1965, W. 1965; 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, W. 1979; Życie naukowe w Polsce w drugiej połowie XIX i XX wieku. Organizacje i instytucje, Wr. 1987; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1980: „Mater. Budowlane” nr 11 (fot.), „Przegl. Geolog.” nr 7 (fot.), „Szkło i Ceramika” nr 5 (fot.), „Tyg. Powsz.” nr 25, „Życie Warszawy” nr 60–64, 66.
Stanisław Tadeusz Sroka