Mondry Wojciech, pseud. i krypt. ks. Redaktor, Ks. W. M., W. M. (1887–1969), ksiądz, działacz plebiscytowy na Warmii. Ur. 3 XII we wsi Botowo (pow. Szczytno) na Warmii, był synem Franciszka i Marii z domu Mikat. We wczesnym dzieciństwie M-ego rodzice opuścili Warmię i zamieszkali w Poznaniu, gdzie ojciec pracował w spółce melioracyjnej. Po ukończeniu szkoły elementarnej uczęszczał M. do Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, które ukończył w r. 1907 i t. r. rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne w Akademii Teologicznej w Braniewie. Święcenia kapłańskie otrzymał 2 II 1911 w katedrze fromborskiej. Jako wikariusz pracował najpierw w parafii Barczewko, w której większość stanowili wierni narodowości polskiej. W kazaniach, a także w innych wystąpieniach opowiadał się za polskością Warmii, zachęcając do wierności Polsce. Oskarżony przez administracyjną władzę pruską o wrogą działalność, został przeniesiony przez bpa Augustyna Bludaua do Królewca (luty 1912). Ale i w Królewcu przez ponad 7 lat sprawował opiekę duszpasterską nad polskimi robotnikami, podtrzymując zarazem w nich ducha narodowego. W okresie plebiscytu na Warmii w r. 1919 z powodu patriotycznych wystąpień policja pruska zażądała wydalenia go z Królewca. Na nowej placówce jako proboszcz w Pasymie, a potem w Kraszewie w pobliżu Lidzbarku (od czerwca 1919), gdzie było dużo ludności niemieckiej, nie pracował długo i na własną prośbę został przeniesiony w październiku t. r. do rodzinnej parafii w Biskupcu Reszelskim, gdzie wkrótce stał się faktycznym przywódcą ludności polskiej. W okresie plebiscytu na Warmii został członkiem Polskiej Rady Ludowej i opiekunem ekspozytury okręgu plebiscytowego na Warmii w Biskupcu Reszelskim. Już w marcu 1920 musiał opuścić tę parafię, a bp Bludau mianował go proboszczem w Kunzendorf (Konczewice) koło Gdańska, na co jednakże nie wyraziły zgody władze gdańskie. To było przyczyną rezygnacji M-ego z pracy w diecezji warmińskiej. Bp polowy Stanisław Gall przyjął go na kapelana w Wojsku Polskim, ale na objęcie takiego stanowiska nie zgodził się bp Bludau i nie udzielił mu ekskardynacji. M. powrócił do Gdańska i podjął pracę w redakcji „Dziennika Gdańskiego” jako redaktor działu religijnego. Pełnił równocześnie funkcję pomocniczego kapelana w polskiej Marynarce Wojennej.
W r. 1921 bp włocławski Stanisław Ździtowiecki inkardynował go do diecezji włocławskiej, a w grudniu 1922 M. opuścił Gdańsk i otrzymał stanowisko prefekta w szkołach średnich w Częstochowie. Po utworzeniu diecezji częstochowskiej (1925) M. pozostał w jej granicach, a bp Teodor Kubina powierzył mu nadto stanowisko redaktora tygodnika diecezjalnego „Niedziela”, który M. organizował od początku. W tym czasopiśmie publikował swoje artykuły o tematyce religijnej oraz relacje z podróży zagranicznych (do Ziemi Świętej). Jako dodatek do „Niedzieli” wydawał w formie książkowej w l. 1929–37 „Kalendarz Jasnogórski”. Redaktorem był do r. 1937, kiedy to przeszedł do pracy duszpasterskiej, jako proboszcz parafii św. Jakuba w Częstochowie. W diecezji był dyrektorem organizacji misyjnych. Na początku drugiej wojny światowej został wybrany wiceprzewodniczącym Społecznego Komitetu Pomocy dla wysiedlonych w Częstochowie, ale Niemcy usunęli go z tego stanowiska 15 IX 1940. Odtąd jedynie nieoficjalnie organizował pomoc dla potrzebujących Polaków, w tym także dla więźniów. Po upadku powstania warszawskiego, kiedy do Częstochowy przybyło wielu mieszkańców stolicy, bp Kubina zlecił mu zorganizowanie pomocy materialnej ze strony Kościoła dla bezdomnych. Po zakończeniu drugiej wojny światowej został mianowany dziekanem częstochowskim, a następnie w r. 1951 kanonikiem kapituły częstochowskiej. Zmarł 20 XII 1969 w Częstochowie, pochowany został na miejscowym cmentarzu. Odznaczony był papieskim Orderem «Pro Ecclesia et Pontifice» (1931) i Medalem Niepodległości (1938).
M. pozostawił w maszynopisie pracę pt. Srebrne gody parafii św. Jakuba w Częstochowie 1937–1962 (Częstochowa 1962; przechowywana w Archiwum Diecezjalnym w Częstochowie).
Portret na plebanii paraf. Św. Jakuba w Częstochowie; – Gałązka S., Po dwunastu latach!, „Niedziela” 1937 s. 466 (fot.); S. G., Czternaście lat w Częstochowie, tamże 1936 s. 79; Szczepańska B., Wspomnienia z życia kapłana-Polaka, tamże s. 73–6 (fot.); Zabawski W., Ks. W. Mondry w Gdańsku, tamże s. 80; Związek J., Ks. W. Mondry 1887–1969, „Częstochowskie Wiad. Dec.” R. 45: 1971 s. 136–41; – Baczewski J., Wspomnienia Warmiaka, W. 1961 s. 44–5; Rybicki S., Pod znakiem lwa i kruka, W. 1965, s. 110, 113–15; Schematyzmy diec. częstochowskiej 1926–68; – „Gaz. Olsztyńska” 1911 nr 177, 1912 nr 24; „Niedziela” R. 1: 1926 – R. 12: 1937; „Pastoralblatt für die Diözese Ermland” 1911 nr 3 s. 38, 1912 nr 3 s. 33, 1919 nr 8 s. 134, nr 11 s. 158; – Arch. Diec. w Częstochowie: Akta personalne ks. W. Mondrego.
Jan Związek