Raszewski Aleksander (1810–1884), powstaniec 1830/1 r., emigrant, uczestnik wojny secesyjnej. Ur. we wsi Ożadówka w pow. żytomierskim.
R. zaciągnął się na ochotnika do służby w armii Król. Pol. i w stopniu kadeta wstąpił 30 X 1827 do pułku strzelców konnych gwardii. Skierowany do Szkoły Podchorążych Jazdy, otrzymał już po wybuchu powstania stopień podporucznika (10 XII 1830) z umieszczeniem w swoim macierzystym pułku, z którego jednak 16 XII t. r. przeniesiony został do 3 p. strzelców konnych. Z pułkiem tym R. przeszedł cały jego szlak bojowy. Uczestniczył w bitwie pod Grochowem (25 II), odznaczył się 4 IV pod Różanem w czasie starcia z nieprzyjacielem po jego przeprawie przez Narew. Wymieniony został w raporcie dowódcy korpusu gen. Jana N. Umińskiego przesłanym Naczelnemu Wodzowi i przedstawiony w nim do nagrody. Już 6 IV otrzymał Krzyż Złoty Virtuti Militari.
Po przeprawie przez Liwiec R. wziął udział 11 IV w wyparciu nieprzyjaciela z Węgrowa, a następnie, nadal w składzie brygady gen. Dezyderego Chłapowskiego, w potyczkach pod Stanisławowem (27 IV) i Zimnowodą (28 IV). Należał nadal ze swym pułkiem do korpusu gen. Umińskiego, działającego wzdłuż szosy brzeskiej; 13 V uczestniczył w bitwie pod Jędrzejowem. Dn. 15 VI awansował na stopień porucznika. W lipcu 1831 R. wchodził z pułkiem w skład korpusu gen. Wojciecha Chrzanowskiego, działającego przeciwko oddziałowi gen. Ewgienija Gołowina. Uczestniczył w bitwie pod Mińskiem (14 VII), w potyczkach pod Kałuszynem (14 VII) i Siedlcami (20 VII). W czasie odwrotu armii polskiej spod Bolimowa w kierunku Warszawy R. 15 VIII znalazł się w starciu pod Szymanowem. W obronie Warszawy otrzymał cięcie pałaszem w głowę (6 IX). Opuścił wraz z pułkiem stolicę i w składzie brygady płk. Franciszka Kosko w korpusie gen. Macieja Rybińskiego pociągnął przez Modlin-Płock w kierunku granicy pruskiej. Jednakże 29 IX w Szpetalu Górnym R. podpisał z korpusem oficerskim pułku oświadczenie wyrażające chęć pozostania w kraju i powrotu pod panowanie Mikołaja I. Mimo tej deklaracji R. z całym pułkiem przeszedł 5 X do Prus i wraz z nim skierowany został do wsi Gross Mausdorf (dzisiejsze Myszewo w woj. elbląskim) jako miejsca stacjonowania.
Niebawem wyruszył na emigrację do Francji, 29 I 1832 przybył przez Alzację z 3 kolumną emigrantów do Strasburga i skierowany został do zakładu w Le Puy w dep. Haute-Loire. Dn. 1 VI 1833 R. opuścił Le Puy udając się do Paryża, gdzie osiadł na szereg lat. Dn. 11 VII 1839 prosił Adama Czartoryskiego o poparcie podania do władz francuskich o przyznanie zapomogi. Mieszkał przy ul. Beaurepaire 3 (1839), a następnie przy ul. Charlot 4 (1846). Szerszą działalność polityczną podjął R. dopiero w r. 1846 podpisując 3 V t. r. w Paryżu akces do Tow. Demokratycznego Polskiego. Na wiosnę 1848 wszedł w skład legionu polskiego dowodzonego przez płk. Józefa Borzęckiego, który na wiadomość o wybuchu rewolucji w Wiedniu i Berlinie wyruszył z Paryża przez Strasburg i Niemcy w kierunku kraju. R. z legionem zatrzymany został przez władze pruskie w okolicach Magdeburga, internowany i osadzony w jednym z obozów między Łabą a Wezerą. Uwolniony z końcem 1848 r. powrócił do Paryża.
W r. 1851 R. wyjechał do USA i zamieszkał w Nowym Jorku. Szybko włączył się do działalności politycznej miejscowego ośrodka emigracyjnego. Na zebraniu założycielskim Tow. Demokratycznego Wygnańców Polskich w Ameryce (TDWP) 15 VIII 1852 wszedł do 5-osobowej komisji powołanej dla opracowania programu działania. W pierwszych wyborach do Komitetu Towarzystwa R. nie otrzymał wprawdzie wystarczającej ilości głosów, niemniej od początku należał do aktywniejszych jego członków i w następnych wyborach, we wrześniu 1852, wszedł w skład Komitetu. Był w Komitecie przez cały nieomal okres istnienia Towarzystwa. Przewodniczył zebraniom, starał się uaktywnić nowo wybrany Komitet, uporządkować sprawy organizacyjne i finansowe Towarzystwa, uzyskując następnie dla siebie pełnomocnictwo Komitetu do załatwiania czynności bankowych. R. należał do pierwszych ofiarodawców książek dla mającej powstać z jego inicjatywy czytelni polskiej, stał się współorganizatorem różnych akcji i imprez Towarzystwa. Dał się poznać jako rzecznik tworzenia międzynarodowego frontu sił demokratycznych; uczestniczył w rozmowach z emigrantami francuskimi w Ameryce, zgrupowanymi w towarzystwie La Montagne, w sprawie m. in. pomocy dla TDWP. Był współorganizatorem odezwy do Obywateli Amerykanów, na wiecu zorganizowanym w kwietniu 1853 na rzecz niepodległości Kuby R. w swoim przemówieniu zapewniał o dążeniu Polaków «za wolnością wszystkich narodowości». Był autorem projektu godła TDWP w Ameryce, przyjętego w czerwcu 1856, jak i wykonawcą litografii. Do zawieszenia działalności TDWP w związku z rozpoczętą wojną domową, tj. do lutego 1861, był jego członkiem, nawet użyczał własnego mieszkania na posiedzenia.
Wybuch wojny secesyjnej otworzył dla R-ego możliwość powrotu do czynnej służby wojskowej w armii Północy. Przystąpił do organizacji jednostki polskiej, która sformowana została jako kompania C w 31 p. piechoty ochotników nowojorskich. R. mianowany został 27 V 1861 kapitanem, 1 III 1862 awansował na stopień majora. Wziął udział w kampanii 1862 r. w składzie Armii Potomacu gen. George’a B. McClellana, odznaczył się w bitwie pod White Oak Swamp (31 V – 1 VI 1862) w walkach z atakującym korpusem konfederatów gen. Josepha E. Johnstona oraz w walkach na północ od rzeki Chickahominy pod Gaines’ Mill (27 VI 1862) i Malvern Hill (1 VII 1862) z oddziałami armii Południa gen. Roberta E. Lee. Dn. 4 X 1862 ustąpił z pełnionych obowiązków i skierowany został z kolei do organizacji 178 p. piechoty nowojorskiej; wkrótce zwolniono go ze służby wojskowej. W lutym 1863, na wiadomość o wybuchu powstania w Polsce, R. był jednym z inicjatorów powołania komitetu, organizującego pomoc dla powstańców. Na zebraniu ogólnym Polaków zamieszkałych w Nowym Jorku, odbytym 14 III 1863, R. wybrany został na członka powstałego Komitetu Centralnego Polski. W r. 1864 objął funkcję członka komisji finansowej powołanej w związku z projektowanym utworzeniem szkoły polskiej w Nowym Jorku. W ostatnich latach swego życia R. mieszkał w Tremont pod Nowym Jorkiem (część dzisiejszej dzielnicy Bronx m. Nowy Jork), gdzie zajmował się produkcją kaszy jęczmiennej. Zmarł 10 X 1884 w Tremont.
R. miał żonę, z pochodzenia Francuzkę, i syna.
Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880 s. 149–50; Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.; Lewak-Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Więckowska, Zbiory batignolskie; Bartkowski J. i in., Spis Polaków zmarłych w Emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Krawiec L., Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832–1851, tamże I 97; Księga Pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny… oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymż roku krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; – Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W.-Ł. 1986; Haiman M., Historia udziału Polaków w amerykańskiej wojnie domowej, Chicago 1928 s. 11, 34–5, 191; Łossowski P., Polacy w wojnie domowej Stanów Zjednoczonych, „Wojsko Ludowe” 1958 nr 1 s. 62; Stasik F., Polska emigracja polityczna w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1831–1864, W. 1973; – Callier E., Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831, P. 1887 s. 59; Giller A., Wieniec pamiątkowy półwiekowej rocznicy powstania listopadowego, Rapperswyl 1881 s. 750; Kalendarz Pielgrzymstwa Polskiego, Paryż 1840 s. 14; Kalendarzyk Polski, Paryż 1887 s. 128; Krosnowski, Almanach hist., III 359; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r., W. 1932 II; – Archives du Ministère de la Guerre-Château de Vincennes: XL (Réfugiés Polonais), 109 (dépôt du Puy), 110a (dépôt de Paris); B. Czart.: Teki emigrantów Ew. 1561; B. PAN w Kr.: rkp. 1194 k. 90; B. Związku Narod. Pol. w Chicago: Towarzystwo Demokratyczne Wygnańców Polskich w Ameryce, Księga Protokołowa 1854–1860 (w wypisach Floriana Stasika); Muz. Polskie w Chicago: rkp. 1178 ze zbiorów B. Rap. w odpisach Mieczysława Haimana – Protokoły posiedzeń Towarzystwa Wygnańców Polskich w Nowym Jorku i raporty Komitetu (w wypisach Floriana Stasika); – Kartoteka emigrantów we Francji 1831–1862 Roberta Bieleckiego z W.; Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Z. Zacharewicza z Kr.
Zbigniew Zacharewicz