Suffczyński Antoni Aleksy (Albert) h. Szeliga (przed 1750–1818), konfederat barski, zesłaniec na Syberię, poseł na sejmy, targowiczanin.

Ur. w Woli Suffczyńskiej, w ziemi czerskiej, był wnukiem Kaspra (zob.), synem Michała (zob.) i Franciszki z Suffczyńskich, młodszym bratem Józefa (zob.) i starszym Jana (zob.).

S. pobierał nauki przez trzy lata u pijarów w Warszawie, kontynuował je następnie w Zamościu. W r. 1759 został członkiem Sodalicji Mariańskiej. Wraz z ojcem i bratem Józefem podpisał 7 IX 1764 z ziemią czerską elekcję Stanisława Poniatowskiego. Dn. 23 VI 1767 przystąpił do konfederacji radomskiej. W sierpniu t.r. kandydował do poselstwa z ziemi czerskiej i choć obrany, nie został posłem, gdyż wojsko rosyjskie narzuciło obradującym Kaspra Lubomirskiego. Wraz z Pułaskimi przebywał w Barze u początków konfederacji barskiej i gdy 6 III 1768 uchwalono tam sformowanie pułku pod znakiem Świętego Krzyża, został mianowany (obok Antoniego, Franciszka i Kazimierza Pułaskich) jednym z pułkowników. Także w marcu t.r. krążyły pogłoski o planach powierzenia mu regimentarstwa małopolskiego w konfederacji. W lipcu 1769 został wybrany na marszałka konfederacji ziemi różańskiej. Pod koniec sierpnia lub na początku września t.r. S. i Stanisław Karczewski, jako wysłannicy Baru, rozpoczęli agitację w ziemi czerskiej. Szybko weszli w konflikt z regimentarzem gostyńskim Józefem Lasockim, który 9 IX na czele garstki szlachty zawiązał konfederację, ogłaszając się marszałkiem. Karczewski zwrócił się do władz konfederackich o pozwolenie na nowe wybory (zapewne w związku z tym S. był w listopadzie w Zborowie). W odpowiedzi Generalność wysłała jego stryja Józefa Karczewskiego, który przybył do Czerska i w grudniu doprowadził do wyboru bratanka na marszałka, a S-ego na regimentarza. Zaogniło to tylko spór między obu marszałkami, którego Generalność nie potrafiła rozwiązać, przyznając Lasockiemu pierwszeństwo, lecz pozbawiając go należnych praw. Dopiero jesienią 1770 Generalność zatwierdziła S. Karczewskiego jako marszałka, a S-ego jako konsyliarza ziemi czerskiej.

Prawdopodobnie S., podobnie jak S. Karczewski, walczył latem i jesienią 1770 pod komendą K. Pułaskiego; w potyczce pod Broszkowem koło Siedlec 13 I 1771 obaj zostali ranni i dostali się do rosyjskiej niewoli. W kwietniu t.r. S. z partią więźniów-konfederatów wyruszył z Białej (Podlaskiej); został skierowany do Smoleńska, skąd szlak zsyłek wiódł przez Orzeł i Tułę do Kazania i Tobolska. W l. 1773 i 1774 w środowisku emigracji konfederackiej rozpowszechniano pogłoski, że S. przyłączył się do powstania J. Pugaczowa; bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że podobnie jak A. Pułaski walczył przeciw Pugaczowowi w szeregach armii rosyjskiej. W r. 1774 wrócił do kraju, być może w gronie 100 osób, towarzyszących zwolnionemu we wrześniu t.r. A. Pułaskiemu. Przy zwolnieniu, wg swych późniejszych zeznań, podpisał zobowiązanie, że nie będzie walczył przeciw Rosji. T.r. z powództwa pisarza różańskiego Tadeusza Karniewskiego został wydany dekret konfederacji sejmowej, nakazujący m.in. S-emu wypłatę odszkodowań za zniszczenia, których dokonał podczas konfederacji barskiej. Wkrótce potem S. z bratem Józefem udał się do Bawarii, gdzie po upadku konfederacji barskiej przebywał ojciec i służący w armii elektorskiej brat Jan; wg tradycji rodzinnej dokonywali tam w r. 1775 działów majątkowych. Jeździł też S. do Ratyzbony, gdzie Suffczyńscy pomagali Karolowi Radziwiłłowi w negocjacjach związanych ze ślubem jego brata, Hieronima. Po powrocie do kraju S. zadbał o poprawę stosunków ze Stanisławem Augustem; doprowadził m.in. do spotkania 4 XII 1781 ojca z królem w Krasnymstawie. Nadal utrzymywał bliskie kontakty z Karolem Radziwiłłem. W r. 1782 posłował z ziemi czerskiej na sejm. W obradach uczestniczył dość aktywnie: 12 X opowiadał się przeciw powoływaniu do Komisji Skarbowej osób pełniących aktualnie funkcje w Trybunałach (m.in. marszałka Tryb. Lit. Józefa Mikołaja Radziwiłła i deputata na Tryb. Kor. Józefa Ankwicza), bronił (m.in. 30 X) kapit. krakowskiej, atakowanej za zatrzymanie chorego bp. Kajetana Sołtyka, był także za przyznaniem Radzie Nieustającej prawa do przesądzania dekretów. Król w r. 1783 zadeklarował spłatę długów S-ego, a nawet wypłacał mu miesięczną pensję (do r. 1790). Zapewne dzięki protekcji królewskiej został S. w r. 1784 posłem z sejmiku inflanckiego. Na sejmie został wybrany do sądu sejmowego, na kadencję rozpoczynającą się 1 VII 1786. Obrady Sejmu Wielkiego obserwował jako arbiter. Udziału w wojnie 1792 r. nie brał, tłumacząc się przed monarchą wcześniejszym zobowiązaniem.

S. został zapewne konsyliarzem wołyńskiej konfederacji targowickiej, zawiązanej 11 VII 1792 w Łucku pod laską szwagra, A. Pułaskiego. Wszedł w r. 1793 w skład powołanych przez konfederację targowicką Komisji Skarbowej i komisji sądowej (powstała 11 V t.r.) do sprawy upadłości banków Piotra Teppera i Karola Szulca. We współpracy z A. Pułaskim, marsz. konfederacji targowickiej, organizował sejmik poselski w Chełmie, sam też jako jeden z kandydatów wytypowanych przez posła rosyjskiego J. Sieversa został posłem ziemi chełmskiej na sejm grodzieński 1793 r. Jak później twierdził, posłował wbrew chęciom, ze względu na obowiązki związane z funkcją komisarza skarbowego. W czerwcu t.r. w Grodnie przyjmował delegację mieszczan warszawskich, żądających usunięcia z miasta Żydów. Podczas sejmu znajdował się początkowo pod wpływem A. Pułaskiego; mieszkał pod jego nadzorem w pałacu na Horodnicy i przez niego otrzymywał wsparcie finansowe od Sieversa. Opowiadał się kilkakrotnie (28 VI, kiedy wniósł projekt Prorogacja sejmu, oraz 1 i 15 VII) za bezterminowym przedłużeniem obrad sejmu. Z czasem jednak, pod wpływem Jana Nepomucena Horaina, zbliżył się do patriotów. Był przeciwnikiem działalności Kossakowskich. Po odrzuceniu 15 VII żądań Sieversa, by natychmiast zawrzeć traktat z Rosją, uznał 17 VII, że działanie ambasadora zawiera «piętno przemocy», podobnie jak podczas sejmu rozbiorowego 1773–5. Ostrzegał Stanisława Augusta przed prowokacją, radząc, by wbrew sugestiom pewnych posłów unikał konfliktu z ambasadorem i nie występował ostro przeciw nocie. Gdy kilka dni później Sievers wystosował kolejną notę z żądaniem przyśpieszenia pertraktacji z Prusami, S. ostrzegał 27 VII 1793 izbę poselską przed zachłannością Fryderyka Wilhelma II. Dn. 12 VIII t.r. wygłosił płomienną mowę w obronie Stanisława Augusta. Za swoją postawę został wynagrodzony przez króla sumą 500 czerwonych zł. Przyłączył się do petycji 50 posłów, wystosowanej 14 VIII do Sieversa, by w uznaniu zasług nadać A. Pułaskiemu buławę w. kor. Podczas sejmu Generalność targowicka skasowała dekret z r. 1774, obciążający S-ego odszkodowaniami. S. był autorem kilku następnych projektów złożonych na sejmie: Przeznaczenie sumy na reparacyję ratusza i kamienicy w mieście Chełmie (8 IX), oraz Zamiana Domu Manufaktury Grodzieńskiej (8 X). Dn. 15 IX podpisał akt rozwiązania konfederacji targowickiej i zawiązania grodzieńskiej. W czasie obrad niejednokrotnie nietrzeźwy, był zmienny w poglądach, za co ganił go A. Pułaski.

Po zakończeniu sejmu przybył S. do Warszawy. Po wybuchu insurekcji warszawskiej prawdopodobnie brał udział w walkach 17 IV 1794. W zdobytym przez powstańców archiwum O. Igelströma znaleziono jednak dwa dokumenty dotyczące S-ego. W pierwszym z datą 25 XI 1793 A. Pułaski kwitował odbiór dla niego od Sieversa 200 czerwonych zł., w drugim, z 27 XI t.r., S. potwierdzał odbiór tej sumy. Po otrzymaniu tych kwitów Deputacja Indagacyjna 14 V 1794 aresztowała i przesłuchała S-ego; przesłuchano również jego żonę oraz aresztowano służących. Po konsultacji z Radą Najwyższą Narodową Deputacja «dla delikatnej dla kraju materii» odesłała aresztanta 23 V t.r. do dyspozycji Sądu Kryminalnego. S-emu udało się wtedy uniknąć procesu, ale w trakcie wydarzeń warszawskich 28 VI, gdy wzburzony lud zaczął wieszać więźniów, przewodniczący Wydz. Bezpieczeństwa Rady Najwyższej Narodowej Michał Kochanowski zażądał, by Deputacja Indagacyjna «dostarczyła winnych», co miało uspokoić zrewoltowanych. Z nazwiska wymienił m.in. Suffczyńskiego, a więc zapewne S-ego, a nie jego brata Jana, który również był w areszcie. Po otrzymaniu od Deputacji Indagacyjnej materiałów obciążających Sąd Kryminalny przystąpił do przesłuchiwania S-ego; prawdopodobnie proces nie został zakończony.

Po upadku powstania S. pozostawał w Warszawie, skąd słał do Stanisława Augusta prośby o wsparcie finansowe. Otrzymaną z działów rodzinnych Wolę Suffczyńską, Głupiankę i Rudachówkę w ziemi czerskiej zastawił w r. 1776 gen. Adamowi Sibilskiemu. Wzbogaciwszy się w trakcie wojny rosyjsko-tureckiej (1787–1792) na handlu zbożem, wydzierżawił od A. Pułaskiego wieś Tarnawę koło Cekinówki na Wołyniu; zyski z dzierżawy były jednak niewielkie ze względu na zajęcie tych terenów przez Rosjan. S. był także właścicielem kamienicy w Warszawie przy ul. Świętokrzyskiej 1247. Zmarł w Łukowie 11 III 1818.

Z zawartego zapewne w r. 1780 małżeństwa z Pauliną z Pułaskich (zm. 1795), córką Józefa (zob.), siostrą Antoniego (zob.) i Kazimierza (zob.) Pułaskich miał S. córkę Mariannę oraz synów: Kazimierza, Antoniego (lub Michała) i Józefa (zm. 1803), który od 25 X 1798 walczył w Legionach, m.in. pod Weroną i Mantuą, był w r. 1800 we Francji w składzie dowodzonego przez Kazimierza Małachowskiego 4. baonu I Legii, a po jej reorganizacji odpłynął w styczniu 1803 ze 114. półbrygadą na San Domingo, gdzie w maju t.r. zmarł na żółtą febrę.

Postać S-ego pojawiła się w opartej na dokumentach i opowiadaniach rodzinnych kronice „Opowiadania historyczne i pisma pomniejsze” (Lw. 1875) jego stryjecznego wnuka Kajetana Suffczyńskiego (zob.). Także Józef, syn S-ego, jest bohaterem gawęd Kajetana Suffczyńskiego „Zawsze oni. Obrazy historyczne i obyczajowe z czasów Kościuszki i legionów” (P. 1875).

Archiwum Jana Steckiego (katalog rękopisów), Oprac. H. Ziółek, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 57: 1988; Estreicher, XXX; PSB (Karczewski Stanisław); Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807, Kr. 1998–2003; – Kądziela Ł., Fryderyk Moszyński w insurekcji kościuszkowskiej, W. 2004; tenże, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, W. 1993; Kluza J., Stronnictwo rosyjskie na sejmie grodzieńskim 1793 r. (mszp. pracy magisterskiej z r. 1984 w Arch. Uniw. Warsz.); Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, W. 1991 I–II; Kornatowski W., Kryzys bankowy w Polsce 1793 roku, W. 1937; Kraushar A., Książę Repnin i Polska, Kr. 1897 I 7, 212, 399; Lityński A., Proces karny Insurekcji 1794, Kat. 1983; Łukowski G., The szlachta and the confederacy of Radom 1764–1767/68, Romae 1977; Mann Z., Stanisław August na sejmie ostatnim, W. 1938; Ostrowski T., Poufne wieści z oświeconej Warszawy, W. 1972; Pachoński J., Polacy na Antylach i Morzu Karaibskim, Kr. 1979; Smoleński W., Mieszczaństwo warszawskie w końcu wieku XVIII, W. 1976; Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej, Ł. 2005 (S. mylony z bratem Józefem); Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, W. 1970; Tokarz W., Rozprawy i szkice, W. 1959; tenże, Warszawa przed wybuchem powstania 17 kwietnia 1794 roku, Kr. 1911; Zahorski A., Warszawa w powstaniu kościuszkowskim, W. 1967; – Dalszy ciąg summariuszu czynności Konfederacji Generalnej Koronnej Targowickiej […] od 12 IV 1793 w Grodnie…, [b.m.r.w.] nr 415; Diariusz sejmu z r. 1782, W. 1782 s. 24, 26, 41, 43, 116–17, 131, 187, 208, 229, 242, 278, 280–2, 304, 306, 311, 323, 357, 366, 370, 387, 396; Konfederaci barscy na Syberii, Kr. 1885; Nurty lewicowe w dobie polskich powstań narodowych 1794–1849. Wybór źródeł, Oprac. J. Kowecki, Wr. 1961; Rolle A., Wybór pism, Kr. 1996; Tajna korespondencja z Warszawy do Ignacego Potockiego 1792–1794, Oprac. M. Rymszyna, A. Zahorski, W. 1961; Trębicki A., Opisanie sejmu 1793 r. O rewolucji 1794 r., Oprac. J. Kowecki, W. 1967; Vol. leg., VII 124, IX 8, X; Zbiór mów sejmu ekstraordynaryjnego roku 1793 dnia 17 czerwca w Grodnie zaczętego, W. 1793–4; – AGAD: Metryka Lit., sygn. VII/175, VII/187, Arch. Radziwiłłów, sygn. 15325, 15331, Arch. Roskie, Koresp. sygn. XXII/34, LXVI/102, Koresp. Stanisława Augusta 2, Mater. geneal. W. Wielądki; B. Czart.: rkp. 688, 723, 930, 942 s. 669–72; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 318.

Adam Danilczyk