Szapiel Antoni (1891–1944), białoruski działacz ludowy, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. w Maślennikach (pow. święciański) w białoruskiej rodzinie chłopskiej.
S. nie ukończył szkoły elementarnej; samodzielnie wyuczył się stolarstwa. W niepodległej Polsce został wójtem gm. Łyntupy (pow. święciański). Wstąpił do powołanego 15 II 1920 w Wilnie przez m.in. Ludwika Chomińskiego piłsudczykowskiego Polskiego Związku Ludowego «Odrodzenie», który w czerwcu 1922 został włączony do PSL «Wyzwolenie». W wyborach parlamentarnych 5 XI t.r. zdobył mandat z listy tego stronnictwa w okręgu nr 64 (Święciany–Brasław–Duniłowice–Dzisna) i został członkiem jego klubu poselskiego (od listopada 1923 klub parlamentarny Związek Polskich Stronnictw Ludowych «Wyzwolenie i Jedność Ludowa»). W PSL «Wyzwolenie» związał się w r. 1923 z lewicową opozycją i wszedł w skład redakcji wydawanego przez nią w Wilnie po białorusku tygodnika „Vyzvalennie narodu”, pod redakcją Sylwestra Wojewódzkiego. W Sejmie popierał początkowo taktykę polityczną PSL «Wyzwolenie» oraz powołany 19 XII t.r. rząd Władysława Grabskiego, ale 11 XI 1924 głosował przeciw wotum zaufania dla tego rządu i m.in. z Wojewódzkim i Włodzimierzem Szakunem powołał Klub Poselski Niezależnej Partii Chłopskiej (NPCh). Wszedł następnie do kierowanego przez Alfreda Fiderkiewicza Zarządu Głównego (od 19 XII 1925 KC) tej partii, która wkrótce związała się z nielegalną Komunistyczną Partią Robotniczą Polski (od r. 1925 Komunistyczna Partia Polski). Kierował NPCh także w swoim okręgu wyborczym i prowadził tam akcję agitacyjną, przemawiając na wiecach po polsku i białorusku. Opowiadając się za radykalnym modelem reformy rolnej, zyskał na Wileńszczyźnie znaczną popularność. Pozostał w redakcji „Wyzwolenia Ludu”, którą przejęła NPCh i wydawała odtąd w Warszawie; tygodnik ten, posądzany o propagowanie komunizmu, był wielokrotnie zawieszany i musiał zmieniać tytuł. S. składał w Sejmie liczne interpelacje w sprawie nadużyć administracji i osadników wojskowych wobec chłopów na Kresach. Wszedł do sejmowego Bloku Robotniczo-Chłopskiego, utworzonego w czerwcu 1925 przez Komunistyczną Frakcję Poselską, Białoruską Włościańsko-Robotniczą Hromadę i NPCh, żądającego natychmiastowej konfiskaty majątków ziemskich i przekazania ich chłopom. W debacie nad ustawą o reformie rolnej domagał się pierwszeństwa przy parcelacji dla służby folwarcznej oraz chłopów bezrolnych i małorolnych ze wsi graniczących z parcelowanym majątkiem; ostatecznie 20 VII t.r. głosował przeciw jej uchwaleniu. W związku z pracami nad ustawą o płaceniu podatków ziemiopłodami zgłosił w grudniu wniosek postulujący wyłączenie z przymusowego ściągania zboża podatników z zaległościami nieprzekraczającymi 150 zł, zabiegał także w Wilnie o umorzenie sprawy 45 chłopów, oskarżonych tam przez prokuratora o samowolne przejęcie ziemi. W październiku star. powiatowe w Święcianach oskarżyło go o dywersję na rzecz ZSRR, a święciański komitet powiatowy NPCh został rozwiązany.
S. początkowo poparł przewrót majowy 1926 r., ale wkrótce krytykował politykę rządu; na wiecu w Białopolu 21 XI t.r. nawoływał robotników i chłopów do walki o swoje prawa «przez bagnety, kolby karabinowe i ognie». W związku z tym wszczęto przeciw niemu, jako oskarżonemu o działalność antypaństwową, procedurę uchylenia immunitetu poselskiego, a star. powiatowe w Święcianach zakazało w r. 1927 organizowania tam zjazdu NPCh. S. dystansował się jednak od prowadzonej przez Wojewódzkiego skrajnie lewicowej taktyki NPCh oraz od współdziałania z KPP i od stycznia t.r. dążył do rozłamu w partii. Gdy 21 III władze zdelegalizowały NPCh, powołał dwa dni później (wraz z Szakunem i Alfredem Bonem) lokalną Radykalną Partię Włościańską Ziem Białoruskich, przemianowaną pod koniec sierpnia na Chłopską Partię Lewicową (ChPL). Dn. 27 V wydał w Wilnie jedyny, okazowy numer organu tej partii „Włościanin”, zredagowany przez Szakuna. Pod koniec t.r. zabiegał o włączenie ChPL do organizowanego BBWR, ale wskutek nacisku obecnych w partii komunistów zrezygnował z tych planów.
W r. 1928 został S. aresztowany i osądzony w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie; ChPL szybko uległa rozpadowi. Podejrzewany o współpracę z władzami więziennymi, był bojkotowany przez współwięźniów. W wyniku starań m.in. posła Stanisława Hellmana został w r. 1930 zwolniony. Wstąpił do opozycyjnego Stronnictwa Chłopskiego (SCh) i z jego listy został wybrany na posła w okręgu nr 64 w wyborach uzupełniających 13 VII t.r., jednak wobec rozwiązania parlamentu 29 VIII przez prezydenta Ignacego Mościckiego mandatu nie objął. Poparł utworzenie bloku wyborczego Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu (tzw. Centrolew) i prowadził jego kampanię wyborczą w pow. święciańskim; prawdopodobnie we wrześniu został na krótko aresztowany. W wyborach 16 XI nie kandydował. Po zjednoczeniu w marcu 1931 SCh z PSL «Piast» i PSL «Wyzwolenie» i powołaniu Stronnictwa Ludowego (SL) został 11 X prezesem zarządu tej partii w pow. święciańskim. W styczniu 1932 organizował zarząd SL w pow. wileńsko-trockim, a od lutego do maja t.r. był sekretarzem Zarządu Wojewódzkiego tej partii w Wilnie. W marcu 1934 zrezygnował z funkcji partyjnych i został ponownie wójtem gm. Łyntupy. Odtworzył tam w marcu 1936 sekretariat SL na pow. święciański, a 5 IV t.r. został wiceprezesem Zarządu Wojewódzkiego SL w Wilnie. Wobec rozpadu SL w woj. wileńskim zaprzestał w r. 1937 działalności politycznej.
Po wybuchu drugiej wojny światowej i wkroczeniu do Łyntup Armii Czerwonej był S. krótko aresztowany przez NKWD; zdobył zaufanie władz sowieckich, donosząc na byłych działaczy sanacji. Jego postawa polityczna w okresie rządów litewskich nie jest znana. Po wcieleniu 3 VIII 1940 Litwy do ZSRR współorganizował agendy władzy sowieckiej w Wilejce i został kierownikiem Wydz. Kadr Obwodowego Komitetu Wykonawczego (Obłastispołkom) w Wilnie. Po wybuchu 22 VI 1941 wojny niemiecko-sowieckiej opuścił zajęte przez Niemców Wilno i przedostał się do Warszawy, gdzie dzięki pomocy Fiderkiewicza pracował krótko w mleczarni miejskiej. Poszukiwany przez Gestapo, wrócił w rodzinne strony i ukrywał się tam do końca okupacji niemieckiej. Zginął w r. 1944, zastrzelony przez oficera Armii Czerwonej, któremu nie chciał ustąpić mieszkania; nieznana z imienia żona S-a zmarła wtedy na atak serca.
S. miał dwie córki: Wandę, nauczycielkę w Maślennikach, i Jadwigę, zamężną z Myszołowem, białoruskim partyzantem i działaczem komunistycznym.
Giza, Władze stronnictw lud.; Kto był kim w Drugiej RP?; Posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej ofiary wojny i okupacji, W. 2005; Posłowie rewolucyjni w Sejmie (lata 1920–1935), W. 1961; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, W. 1989; – Bergman A., Sprawy białoruskie w II Rzeczypospolitej, W. 1984; Cimek H., Legalne chłopskie partie rewolucyjne w Drugiej Rzeczypospolitej, Białystok 1988; tenże, Sojusz robotniczo-chłopski w Polsce 1918–1939, W. 1989; Dymek B., Niezależna Partia Chłopska 1924–1927, W. 1961; Jarecka S., Niezależna Partia Chłopska (1924–1927), W. 1961; Giza S., Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965, W. 1967; Lato S., Ruch ludowy wobec sanacji, Rzeszów 1985; Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej (1818–1933), W. 1957; Tomczonek Z., Ruch ludowy na kresach północno-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej, Białystok 1996 s. 85, 91, 148–50, 154–6, 165, 168–9, 175, 185, 197; Więzikowa A., Stronnictwo Chłopskie (1926–1931), W. 1963; – Fiderkiewicz A., Dobre czasy. Wspomnienia z lat 1922–1927, W. 1958 s. 168, 210, 212, 219; Komuniści. Wspomnienia o Komunistycznej Partii Polski, W. 1969; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7; Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc” 1928–1931, Oprac. B. Dymek, L. Hass, W. 1964; – „Z pola walki” 1966 nr 4, 1968 nr 4; – AAN: sygn. 169 k. 344 (MSW), sygn. 8922 (PZPR, teczka osobowa S-a), sygn. 270/V –17 k. 6, 7, 8 (Urząd Woj. Lub.).
Alicja Pacholczykowa