Skoniecki Czesław, pseud. Czesiek, Ksiądz, Roman, Ryszard, Witek (1905–1964), działacz komunistyczny. Ur. 22 XII w Chmieleniu Wielkim w pow. przasnyskim, był synem Edmunda, robotnika rolnego, i Marii z Chmielewskich.

Od r. 1916 S. uczył się w gimnazjum w Mławie, był stypendystą sejmiku powiatowego, później utrzymywał się jako korepetytor. Wcześnie został zwolennikiem lewicy rewolucyjnej, przedstawiał swoje poglądy na łamach mławskich „Kłosów”, a później w piśmie „Głos Młodzieży”, wydawanym również w Mławie, którego był redaktorem naczelnym. Usunięty został z tego powodu z gimnazjum. Jesienią 1924 złożył egzamin z zakresu 8 klas gimnazjum i podjął studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (Wydz. Humanistyczny – grupa nauk historycznych). Wstąpił wówczas do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej «Życie», półlegalnej komunistycznej organizacji studenckiej. Aresztowany w nocy z 7 na 8 IV 1925 wraz z innymi członkami tej organizacji, został po kilku tygodniach zwolniony i kontynuował studia. W r. 1926 odbywał praktykę studencką w Zwoleniu. Od jesieni 1927 był członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej w Warszawie, działał w jego komitetach dzielnicowych na Mokotowie i na Woli. Inwigilowała go policja (ustalono m.in., że oddawał do druku 17 X 1928 odezwę komunistyczną skierowaną do nauczycieli warszawskich).

Jesienią 1929 S. wstąpił do Komunistycznej Partii Polski (KPP). Skierowany do dyspozycji Centralnego Wydz. Rolnego (CWR) KPP, został sekretarzem ogólnopolskiego komitetu przygotowującego udział przedstawicieli Polski w zwołanym w Berlinie na marzec 1930 Europejskim Kongresie Chłopskim i propagującego ideę tego Kongresu. Zarabiał w tym czasie jako nauczyciel szkół prywatnych. Wg danych policyjnych 8 I 1930 zamieszkał w Lublinie, gdzie zajął się wydawaniem tygodnika „Samopomoc Chłopska”, organu Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej «Samopomoc», przybudówki KPP. W nocy z 18 na 19 II 1930 został aresztowany na dworcu w Lublinie wraz z paczkami zawierającymi skonfiskowany formalnie, ale znajdujący się jeszcze w redakcji, nakład wspomnianego czasopisma. Sąd Okręgowy (SO) w Lublinie skazał go 3 VI t.r. na dwa lata twierdzy, Sąd Apelacyjny w Lublinie 9 IX t.r. zmniejszył mu karę do 1,5 roku. Wyrok odsiadywał w Lublinie, Łęczycy i Sieradzu, skąd uwolniono go 20 VIII 1931. Działał następnie w Krakowie jako instruktor CWR KPP, kierował redakcją legalnego tygodnika komunistycznego „Chłopska Przyszłość”. Po zamknięciu pisma przez władze policyjno-administracyjne w lutym 1932, a tym samym – upadku planów, aby na bazie pisma utworzyć partię Zjednoczenie Robotniczo-Chłopskie «Przyszłość», S. stał się płatnym funkcjonariuszem partyjnym, tzw. obwodowcem, tj. działającym na szczeblu obwodu partii. Jak pisał w autobiografii (4 IX 1945) o swoim bracie, działaczu KPP i Niezależnej Partii Chłopskiej: «w tym mniej więcej czasie zdemaskowałem jako prowokatora swego młodszego brata Zacheusza (pseudo Zenek), który w tym czasie wyjechał do Moskwy i był tam rehabilitowany. Dopiero moje dochodzenie zdemaskowało go ostatecznie». S. aresztowany na stacji w Strzałkowie 25 IX 1932, został osadzony w więzieniu w Gnieźnie. Po trzech miesiącach zwolniono go z braku dowodów, co S. przypisywał temu, że policja nie chciała dopuścić do ujawnienia działającego w szeregach KPP agenta. Skierowany w r. 1934 do okręgu radomskiego, nie podjął tam działalności z uwagi na groźbę aresztowania. Został wówczas członkiem Egzekutywy Komitetu Okręgowego (KO) KPP Warszawa Prawa Podmiejska. Aresztowany 7 IV 1935 w Zielonce pod Warszawą, osadzony został w Centralnym Więzieniu Karno-Śledczym w Warszawie. Tu był starostą komuny więziennej do chwili zwolnienia pod nadzór policji 20 VIII t.r. Przez pewien czas był członkiem Egzekutywy KO KPP Warszawa Lewa Podmiejska. Aresztowany w Żyrardowie 17 II 1936, sądzony razem z Marcelim Nowotką, skazany został 30 VII 1936 przez SO w Warszawie na 8 lat więzienia (wyrok zatwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie 25 II 1937). Karę odbywał w więzieniu w Płocku i od końca r. 1937 w Rawiczu, skąd wydostał się w dniu wybuchu wojny z Niemcami 1 IX 1939. Do Warszawy przybył 9 IX.

Po kapitulacji stolicy S. przeszedł do radzieckiej strefy okupacyjnej i pracował w rejonowej gazecie „Nowe Życie” w Grajewie. Od listopada 1939 do stycznia 1940 był inspektorem szkolnym rejonu grajewskiego. W grudniu 1939 odbył wraz z Nowotką rozmowę z sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej Parii (bolszewików) Białorusi P. Ponomarenką, co miało przyczynić się do lepszego zrozumienia spraw polskich przez administrację radziecką. Nie wiadomo, co S. robił w r. 1940. Od grudnia był zastępcą sekretarza redakcji wydawanego w języku polskim w Mińsku organu KC Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi „Sztandar Wolności”. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej z końcem czerwca 1941 znalazł się w Homlu; w grupie polskich komunistów (głównie współpracowników „Sztandaru Wolności”) wystąpił z inicjatywą utworzenia polskiego batalionu wchodzącego w skład Armii Czerwonej. W lipcu przybył do Moskwy, gdzie został skierowany do dyspozycji Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (KW MK). Przed 21 VII t.r. S. był w Moskwie współautorem projektu utworzenia polskich sił zbrojnych w ZSRR (w zachowanym tekście wśród 11 podpisanych figurował na pierwszym miejscu). S. był członkiem grupy, która miała zostać przerzucona na teren Polski. We wrześniu 1941 startujący samolot uległ katastrofie, w której zginął Jan Turlejski, sam S. został ranny. Dołączony do Grupy Inicjatywnej, mającej utworzyć w kraju Polską Partię Robotniczą (PPR), razem z pierwszą częścią tej Grupy z Marcelim Nowotką na czele, został przerzucony do kraju samolotem, który wystartował 28 XII 1941 z lotniska pod Moskwą.

S. działał niezależnie od PPR (choć w autobiografii pisał, że pracował na polecenie KC PPR). W istocie rzeczy S. prowadził działalność na rzecz wywiadu radzieckiego i rozporządzał (choć nie od razu) własną radiostacją, niezależną od łączności radiowej KC PPR z Moskwą. Sekretarz generalny (KW MK) G. Dymitrow w depeszy radiowej do sekretarza KC PPR M. Nowotki z r. 1942 informował go, że «„Ksiądz” jest całkowicie oddelegowany do pracy dla „sąsiadów” [wywiadu], z pracy partyjnej go zwolnić, okazując mu pomoc w wypełnianiu zadań „sąsiadów” i utrzymując z nim zakonspirowany kontakt». Po przybyciu do kraju wysłannika KW MK i wywiadu radzieckiego Feliksa Karwackiego w marcu 1943, S. został mu podporządkowany. Przekazał centrali wywiadu radzieckiego nieprawdziwe informacje, iż Leon Lipski, w przeszłości członek Sekretariatu Krajowego KC KPP, sprzeciwiający się rozwiązaniu KPP, utworzył w r. 1943 «antyradziecką organizację pod nazwą Komunistyczna Partia Polski». Informacje te przyczyniły się w wysokim stopniu do tego, że centrala moskiewska nakazała kierownictwu PPR zorganizować zabójstwo Lipskiego, co nastąpiło 24 VI 1943. S. działał w wywiadzie radzieckim do wybuchu powstania warszawskiego w r. 1944. W dokumentach Komisariatu Ludowego Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR, pochodzących z okresu od stycznia do maja 1944, ogłoszonych w r. 1995, określa się S-ego jako «zasługującego na zaufanie informatora».

Dn. 26 VIII 1944 S. dotarł do Lublina. Wezwany wówczas do Moskwy dla złożenia sprawozdania, został tam zatrzymany i uwięziony. Dopiero na interwencję KC PPR wrócił do Warszawy 21 VIII 1945 (w życiorysie podał nieprawdziwą informację, że «wypełniał specjalne zadania na zapleczu niemieckim»). Odtąd był działaczem PPR, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Brał udział w zjazdach partyjnych jako delegat i w wielu posiedzeniach KC PPR, potem PZPR (wystąpił na III Plenum KC PZPR, listopad 1949), ale nigdy nie wchodził do centralnych władz partyjnych.

S. był pierwszym redaktorem naczelnym organu KC PPR/PZPR przeznaczonego dla wsi „Chłopska Droga”, wydawanego od 21 X 1945. W l. 1947–8 wchodził w skład Komisji Prasowej KC PPR. Dn. 5 XI 1949 został mianowany inspektorem w Wydz. Rolnym KC PZPR. W stopce redakcyjnej „Chłopskiej Drogi” nazwisko S-ego ukazywało się jednak do 12 II 1950. Dn. 3 X 1951 S. został dyrektorem Państwowej Centralnej Szkoły Państwowych Ośrodków Maszynowych i Spółdzielni Produkcyjnych w Ursynowie, wówczas pod Warszawą. W tym okresie złożył zachowane w archiwach KC PZPR zeznanie dla potrzeb śledztwa toczącego się przez blisko 10 lat przeciw innemu pracownikowi wywiadu radzieckiego w okupowanej przez Niemców Warszawie, wciąż więzionemu Bogusławowi Hrynkiewiczowi. W krótkim zapisie do protokołu S. starał się bagatelizować swoją rolę w kierowaniu działalnością Hrynkiewicza.

Dn. 27 IX 1955 S. został zastępcą redaktora naczelnego organu KC PZPR „Trybuna Ludu”, a jednocześnie kierownikiem działu rolnego tej gazety. W okresie walki frakcyjnej w kierownictwie PZPR latem 1956 opowiadał się zdecydowanie po stronie frakcji tzw. puławian, zwolenników bardziej liberalnego kursu politycznego. Dn. 28 II 1957 S. został prezesem Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Na tym stanowisku realizował partyjne dyrektywy zwalczania przejawów rewizjonizmu ideologicznego i politycznego i tendencji określanych jako «antyradzieckie». Najbardziej spektakularnym posunięciem S-ego, dokonanym na polecenie kierownictwa PZPR, było zamknięcie w październiku 1957 tygodnika „Po prostu”. S. zmarł 28 VII 1964 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Był odznaczony m. in. Orderem Sztandaru Pracy I kl. i Czechosłowackim Orderem Lwa Białego.

Pierwszą żoną S-ego była Aleksandra Rusin, 1. v. Tuchanowska. Drugą żoną była Aniela Kononowicz 1. v. Kowalska, łączniczka S-ego w Warszawie w okresie okupacji niemieckiej; S. miał czworo dzieci.

Fot. w AAN; – Lebiediewa N., Mitzner P., Wyrok na odstępcę [o L. Lipskim], „Karta” 1994 Nr 12 s. 68–91; Malinowski M., Geneza PPR, W. 1972; Szkice z dziejów ruchu komunistycznego w województwie krakowskim, W. 1958; – Dok. i mater. do hist. stosunków polsko-radzieckich, VII; Gomułka W., Pamiętniki, W. 1994 II; Marceli Nowotko. Artykuły biograficzne. Wspomnienia, dokumenty, W. 1974; Polska – ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty WKP(b), W. 1995; – „Chłopska Droga” 1964 nr 62 s. 63 (fot.); „Poufny Przegl. Inwigilacyjny” 1932 nr 481 poz. 76, nr 626 poz. 164; „Tryb. Ludu” 1964 nr 208–11; „Życie Warszawy” 1964 nr 181, 182 (fot.), 183, 184; – AAN: Arch. Duracza F 1/1975, SO Lublin 72/30, t. osobowa 5286 (S.), 1547 (M. Nowotko), 237/XXIII/258 (S.); – Informacje Jana Kancewicza, Artura Starewicza i Andrzeja Werblana z W.

Aleksander Kochański