Centnerszwer Jakub (1798–1880), matematyk i pedagog polski, urodzony w Warszawie 13 VII w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej, lata dziecinne i młodzieńcze spędził, jak prawie cała ówczesna młodzież żydowska, na tradycyjnej nauce przedmiotów religijnych i talmudu. Tylko do rzadkich jednostek przenikało w ukryciu słabe światełko nauk świeckich, budząc w nich dążenie do poznania tego świata, tak bliskiego a tak niedostępnego. C. do tych jednostek należał. Poznawszy początki matematyki, party żądzą wiedzy, zwalczywszy wszelkie przeszkody, wyjechał do Niemiec, gdzie wśród ówczesnych dążeń emancypacyjnych ludności żydowskiej spodziewał się znaleźć możność urzeczywistnienia swych aspiracji. Przewidywania te nie zawiodły: w Berlinie mógł C. korzystać z wykładów matematyki i poświęcić się ulubionej pracy nad tablicami rachunkowymi. W r. 1825 wydane zostały w Berlinie jego tablice do wykonywania mnożeń i obliczania kwadratów i pierwiastków: Neuerfundene Multiplikations- und Quadrat-Tafel vermittelst welcher man die Produkte aller vierzifferigen und die Wurzeln aller fünfzifferigen Zahlen sehr leicht finden kann. Do książki tej napisali przedmowę profesorowie Grüson i Ideler. Wspomina o tej książce C-a matematyk angielski Glaisher w raporcie Komisji tablic matematycznych (Report of the Committee on Mathematical Tables), Londyn 1878. Po ukończeniu nauk w Berlinie udał się C. do Szkoły budownictwa w Hamburgu; dyplom w tej szkole otrzymany nie dawał mu prawa praktyki w Królestwie to też budownictwem mógł zajmować się tylko prywatnie, sporządzając plany i kosztorysy, głównie zaś poświęcił się pracy nauczycielskiej. W założonej w r. 1826 w Warszawie rządowej Szkole rabinów z polskim językiem wykładowym przedmiotów świeckich został mianowany nauczycielem matematyki i pozostał na tym stanowisku aż do zamknięcia szkoły w r. 1862. W Szkole Handlowej niedzielnej, utrzymywanej przez Zgromadzenie Kupieckie w Warszawie, prowadził naukę matematyki od r. 1851 do 1864. Po wprowadzeniu do Królestwa monety rosyjskiej Cesarstwa opracował i wydał w r. 1842 Nowe tablice zamiany monety polskiej na rosyjską i odwrotnie wraz z tablicą ruchomą do tego celu służącą. Przygotował do druku pracę o chronologii izraelitów, starożytnej i nowoczesnej. Ogłosił gruntowny rozbiór krytyczny książki: »Zasady algebry Mayera i Choqueta«, przełożone na język polski przez W. Wrześniowskiego, W. 1845, w »Bibl. Warsz.« 1847, III–IV. Zmarł w Warszawie 30 XI 1880.

Archiwum Oświatowe, Akta Komisji W. R. i O. P., A. z dziejów Gminy Starozakonnych w Warszawie, I. Szkolnictwo, W. 1907; »Tygodnik Ilustr.« W. 1881.

Samuel Dickstein