Niesłuchowski Jan, pseud. Janka Łuczyna (1851–1897), poeta polsko-białoruski, inżynier. Ur. 6 VII w Mińsku na Białorusi, był synem Lucjana, adwokata, i Antoniny z Łukaszewiczów. Naukę początkową pobierał u prywatnego nauczyciela. W r. 1865 wstąpił do klasy trzeciej gimnazjum klasycznego w Mińsku, a następnie po uzyskaniu matury (1870) studiował na wydziale matematycznym uniwersytetu w Petersburgu. Wkrótce jednak przeniósł się do Instytutu Technologicznego, który ukończył w r. 1876, uzyskując specjalność inżyniera drogowego. W r. 1877 podjął pracę zawodową w Tyflisie na Kaukazie, a po dwóch latach został naczelnikiem magazynów kolejowych. Dotknięty paraliżem, zrezygnował z pracy na Kaukazie. Po długotrwałej kuracji, będąc kaleką, podjął pracę urzędniczą w biurze technicznym kolei Libawo–Romeńskiej, gdzie pracował aż do śmierci.
Podczas studiów uniwersyteckich w Petersburgu N. zetknął się z demokratyczną myślą rosyjską, co ukształtowało jego społeczno-polityczny światopogląd i wywarło niewątpliwy wpływ na rozpoczętą w tym okresie pracę literacką. Związanie się ze środowiskiem postępowym pociągnęło za sobą konflikty z cenzurą i niemożność druku, dlatego też wiele utworów N-ego kolportowano w odpisach rękopiśmiennych. Rozkwit jego twórczości literackiej przypadł na l. 1883–90. Pisał w języku rosyjskim, białoruskim i polskim. Warsztat literacki N-ego wyrastał z poetyki postromantyzmu, z kręgu wpływów N. Niekrasowa oraz z tradycji białoruskiej gawędy ludowej. Pierwsze polskie utwory N-ego, głównie wiersze liryczne przesiąknięte melancholią, nasycone kolorytem lokalnym ziemi rodzinnej, z plastycznymi opisami przyrody, ukazały się w „Kłosach” dopiero w r. 1886, a w l. 1887–90 nawiązał współpracę z warszawskim „Życiem” i zaprzyjaźnił się z jego redaktorem Zenonem Przesmyckim. Wierszowane gawędy, realistyczne obrazki, m. in. najbardziej cenione ówcześnie Akwarelki z życia myśliwego na Polesiu, przypominały utwory Ludwika Kondratowicza (W. Syrokomli), któremu N. poświęcił jeden z wierszy (Lirnik wioskowy). Kilkanaście wierszy opublikował N. w „Kraju” (1890, 1892), „Prawdzie” (1896), „Kalendarzu Powszechnym” (1889). Wg Antoniego Langego N. przetłumaczył kilka wierszy Syrokomli na język białoruski (druk. w „Kalendarzu Mińskim”). W r. 1888 planował N. opracowanie artykułu o współczesnej poezji polskiej w języku rosyjskim z dołączeniem przekładów wierszy, m. in. Marii Konopnickiej, Józefa Stanisława Wierzbickiego, A. Langego oraz Adama Asnyka, którego kilka wierszy przełożonych na język rosyjski zamieścił w liście do Z. Przesmyckiego (rkp. w B. Narod.). N. zmarł 16 VII 1897 w Mińsku.
Pośmiertnie ukazał się tom Poezji N-ego (W. 1898), zawierający m. in. przekład dwu bajek I. Kryłowa, a w „Echu Muzycznym, Teatralnym i Artystycznym” (1898) przekład komedii T. Banville’a „Sokrates i jego żona”. Sporo (dotąd nie odkrytych) utworów w języku polskim i białoruskim pozostało w rękopisie u żony N-ego w Mińsku, wśród nich poematy Hanusia, Violetta, Andrzej, przeznaczone początkowo do druku w „Życiu”. Znany w literaturze białoruskiej pod pseud. Janka Łuczyna, uważany jest N. za jednego z twórców realistycznej, postępowej literatury białoruskiej drugiej połowy XIX w. Wielokrotnie publikowano jego utwory, poświęcono mu liczne prace. M. in. cenił go wysoko M. Gorki.
Fot. w: Niesłuchowski J., Poezje, W. 1898 (tu także anonimowy wstęp zawierający biografię N-ego); – Estreicher w. XIX; Kratkaja Literaturnaja Enciklopedija, IV 464–5 (fot.); – Majchrowič S., Janka Lučyna, Mińsk 1952; tenże, Narysy bielaruskaj litaratury XIX w., Mińsk 1957 s. 318–63 (fot.); Mal’dzis A., Białorusko-polskie związki literackie w ostatnim trzydziestoleciu XIX w., „Slavia Orientalis” 1964 nr 3 s. 313–38; tenże, Tvorčaje pabracimstwa, Mińsk 1966 s. 130–6; [Poznański S.] S. P., Da 120 goddzja z dnja naradżennja J. Lučyny, „Belaruski Kaljandar na 1971 god”, Belastok 1971 s. 83–6; Sjemjanovič A. A., Janka Lučyna. Historyja bjelaruskaj dakastryčnickaj litaratury, Minsk 1969 II 150–8 (fot.); – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1965 ks. 4; Sadružnasc’ literatur, Mińsk 1968 s. 157–65 (listy N-ego do Z. Przesmyckiego); – „Bibl. Warsz.” 1899 t. 4 s. 171–3 (rec. A. Drogoszewskiego); „Słowo” 1899 nr 107 s. 1 (rec. I. Chrzanowskiego); „Wiek” 1898 nr 262 (rec. J. Nowińskiego); – Nekrologi z r. 1897: „Głos” nr 33 s. 806 (al [A. Lange]), „Prawda” nr 36 s. 426 (p. [A. Świętochowski]), „Przegl. Liter.” nr 17/18 s. 22, „Tyg. Illustr.” nr 34 s. 674; – B. Narod.: rkp. nr 2975, 5370, 2856 k. 59–75 (listy do Z. Przesmyckiego i autografy utworów), nr 2981 k. 3–11; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna.
Celina Gajkowska