Przecławski Józef Emanuel (1799–1879), publicysta, redaktor, wyższy urzędnik rosyjski. Ur. we wsi Różanie (pow. słonimski), był synem Antoniego, podkomorzego słonimskiego.
P. studiował na Oddziale Fizyko-Matematycznym Uniw. Wil., współcześnie z Adamem Mickiewiczem. W r. 1817 uzyskał stopień kandydata filozofii. W r. 1818 (5 XI) objął urząd pisarza pow. słonimskiego, a w r. 1821 wstąpił do loży wolnomularskiej «Węzeł Jedności» w Nowogródku. W r. 1822 udał się do Petersburga, aby dopilnować procesu swego wuja, marszałka pow. słonimskiego, F. Brońskiego. Po wygraniu procesu osiadł w stolicy Cesarstwa i w lutym 1824 wstąpił do służby rządowej jako urzędnik kancelarii ministra spraw wewnętrznych. Od r. 1828 należał do grona najbliższych znajomych Mickiewicza za jego pobytu w Petersburgu. W r. 1827 mieszkający w Rosji Polacy postanowili wydawać czasopismo literackie. Początkowo miało się ono ukazywać pod redakcją Mickiewicza i Franciszka Malewskiego, a następnie Mikołaja Malinowskiego. Projekt ten zrealizował w końcu P., zakładając w r. 1830 wspólnie z Malewskim „Tygodnik Petersburski”. W t. r. ukazywało się to czasopismo co tydzień, a od r. 1832 – dwa razy w tygodniu. W czasie powstania listopadowego „Tygodnik” zajął bez zastrzeżeń stanowisko procarskie. Lojalność P-ego sprawiła, że jego pismo, począwszy od stycznia 1832, uzyskało miano oficjalnej „Gazety Urzędowej Królestwa Polskiego”, natomiast trybunał emigracji polskiej w Paryżu skazał go zaocznie na karę śmierci. W r. 1833 portret P-ego spalono w Batignolles.
Wysoce lojalny wobec rządu rosyjskiego w dziedzinie politycznej – i pod tym względem nie liczący się z opinią społeczeństwa polskiego – jako literat P. w imię własnego, materialnego interesu starał się dostosować do zainteresowań czytelniczych, toteż „Tygodnik” należał przez długi czas do wielce poczytnych czasopism. O jego pozycji decydowały zarówno informowanie czytelników o nowych zjawiskach literackich w kraju i za granicą, jak i monopol na publikowanie informacji politycznych i obwieszczeń urzędowych. Z końcem lat trzydziestych i z początkiem czterdziestych XIX w. w „Tygodniku” spotykały się najciekawsze pióra literackie ziem litewsko-ruskich byłej Rzpltej. Na łamach tego czasopisma pojawiały się publikacje Michała Grabowskiego, Ignacego Hołowińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Rzewuskiego oraz pisarzy młodej generacji: Ludwika Kondratowicza czy Antoniego Marcinkowskiego. W latach czterdziestych „Tygodnik” pełnił funkcję organu konserwatywnej grupy literackiej, którą historycy literatury określili mianem koterii petersburskiej. Silny związek czasopisma z tą grupą odbił się ujemnie na popularności „Tygodnika”. Pewien wzrost jego poczytności nastąpił w l. 1848–9, w okresie głodu informacji politycznych, który P. mógł w pewnej mierze zaspokajać. Po upadku Wiosny Ludów czołowi pisarze koterii opuścili „Tygodnik”, nawiązując współpracę z prasą warszawską. Czasopismo wegetowało jeszcze przez parę lat, aby w r. 1858 zakończyć żywot.
P. drukował na łamach „Tygodnika” artykuły poświęcone literaturze rosyjskiej i przekłady z tejże literatury (m. in. „Dama Pikowa” A. Puszkina 1834) oraz z francuskiej (m. in. „Waza etruska” P. Mérimée, 1830). Ponadto publikował w swoim piśmie wyjątki z Pamiętników rozumowanych, których książkowe wydanie ukazało się w r. 1844 w Wilnie. W t. r. wyszły też szkice P-ego pt. Śmierć i odrodzenie. W obu utworach snuje P. rozważania na tematy egzystencjalne, religijne, moralne i literackie; były one skierowane przeciw racjonalistycznej tradycji umysłowej, jak również tzw. literaturze szalonej, czyli romansom francuskim 1. połowy XIX w. Z tego powodu zyskał sobie P. także wśród Rosjan opinię publicysty wielce zachowawczego. „Tygodnik” nie był dla P-ego głównym źródłem utrzymania. W l. 1833–61 zajmował on stanowisko głównego tłumacza języka rosyjskiego, a następnie (od kwietnia 1840) dyrektora kancelarii Komisji Kodyfikacyjnej Król. Pol. Od r. 1853 był, jako przedstawiciel Królestwa, członkiem Głównego Zarządu Cenzury, pełniąc w l. 1864–5 zastępczo funkcję prezesa tej instytucji i zajmując się zasadniczo sprawami prasy. Jako cenzor zostawił po sobie dobrą pamięć, ponieważ przychylnie odnosił się do czasopisma „Sowremiennik” (pod red. M. Czernyszewskiego), ułatwił Jozafatowi Ohryzce uzyskanie zezwolenia na wydawanie „Słowa”, a także bronił go przed zarzutami lepszych cenzorów. W r. 1865 odszedł na emeryturę, uhonorowany godnością tajnego radcy i Orderem Orła Białego (już dawniej miał Order Św. Anny II kl. z koroną oraz Św. Włodzimierza III kl.). Jako emeryt pisywał do czasopism rosyjskich: „Russkij Archiv” i „Russkaja Starina” (głównie artykuły o charakterze wspomnieniowym), a w krakowskich „Szkicach Społecznych i Literackich” opublikował (1876) przekład H. Taine’a „O filozofii sztuki”. Był rzeczywistym członkiem Komisji Archeologicznej Wileńskiej. W r. 1872 przeniósł się do majątku żony w gub. twerskiej, mieszkał również w Twerze. W r. 1875 przebywał jakiś czas w Warszawie, gdzie – wespół z Hipolitem Skimborowiczem i Wojciechem Gersonem – zamierzał wydawać ilustrowany tygodnik pt. „Nowa Ilustracja Warszawska”, co jednakże nie doszło do skutku z powodu braku funduszów.
P. zajmował się także botaniką, a pod koniec życia interesował się również sprawą żydowską (pozostawił w rękopisie rozprawę o tzw. saduceizmie). Wg niektórych źródeł był P. nauczycielem języka i literatury polskiej synów cara Mikołaja I. Ponadto w lutym 1830 „Tygodnik Petersburski” dostał się na listę czasopism zatwierdzonych do lektury dla następcy tronu. P. zmarł w Twerze 22 XII 1879. Pozostała po nim bogata biblioteka złożona z dzieł w kilku językach.
P. był żonaty (od r. 1831) z Franciszką, wdową po hrabi Chwostowie. Miał z nią czworo dzieci, wśród nich syna, prezesa Izby Cywilnej w Orle, oraz córkę, która wyszła za austriackiego poddanego nazwiskiem de Choch.
W r. 1914 Aureli Drogoszewski wydał wspomnienia P-ego o Józefie Oleszkiewiczu („Prace Kom. do Badań nad Hist. Liter. i Oświaty”). Drukowany w „Tygodniku Petersburskim” (1853) wiersz P-ego Do Deotymy z powodu jej improwizacyj przypisywano Adamowi Mickiewiczowi.
Nowy Korbut, IX (bibliogr., wykaz pseudo- i kryptonimów); W. Enc. Powsz. (PWN); Enciklopedičeskij slovar’, XLVIII 108; Russ. biogr. slovar’, s. 784–6 (A. A. Petrov, bibliogr.); Rocznik Urzędowy obejmujący spis naczelnych władz Cesarstwa oraz wszystkich władz i urzędników Królestwa Polskiego na r. 1850 i n., W. 1850 i n.; – Chmielowski P., Józef Ignacy Kraszewski, Kr. 1888 s. 78 i n.; Ciechowski W., Na widowni petersburskiej. Józef Przecławski, „Kraj” 1906 nr 40; Inglot M., Nie zrealizowane projekty czasopism polskich na ziemiach litewsko-ruskich w latach 1832–1851, w: Prace Liter., Wr. 1964 VI; tenże, Poglądy literackie koterii petersburskiej w latach 1841–1843, Wr. 1961; tenże, Polskie czasopisma literackie ziem litewsko-ruskich w latach 1832–1851, W. 1966; tenże, Tygodnik Petersburski … 1830–1858, w: Zwierciadło prasy, Wr. 1978; Korotyński W., Nie Mickiewicz..., „Kur. Warsz.” 1912 nr 21; Kulczycka-Saloni J., Włodzimierz Spasowicz, Wr. 1975; Mickiewicz W., Żywot Adama Mickiewicza P. 1929 I; Matlak-Piwowarska D., Rosyjska proza romantyczna w polskich przekładach i naśladownictwach (1825–1857), w: Tradycja i współczesność, Wr. 1978 s. 106; Rogalski L., Historia literatury polskiej, W. 1871 II; Skabičevskij A. M., Očerki istorii russkoj cenzury (1700–1863 g.), Pet. 1892 s. 369–78; Stolzman M., Czasopisma wileńskie A. H. Kirkora, Kr. 1973; Straszewska M., Czasopisma literackie w Królestwie Polskim w latach 1832–1848, Wr. 1953–9, Cz. 1 (1832–1840), Cz. 2 (1841–1848); – Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, W. 1979 I–II; Czapski E., Pamiętniki sybiraka, Londyn 1964; Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1975 Ks. 6; Kalendarzyk polityczny na r. … 1836, Wyd. … przez F. Radziszewskiego, W. 1835 s. 134 i n.; Morawski S., Z wiejskiej samotni, W. 1981; – AGAD: Akta Sekretariatu Stanu Król. Pol. rkp. 712/1861, 727/1861, 181/1859, 665/1862; Korespondencja P-ego: B. Jag. rkp. 5007 t. 8, 10, rkp. 5021, 5099 t. 1, rkp. 6457, 6466, 6476, 7826, 7830, 7860, B. Narod. rkp. 2674, 5623, 7861, 8751.
Mieczysław Inglot