Sołtys (Soltys) Marian Apolinary (1907–1997), lekarz weterynarii, mikrobiolog, profesor University of Guelph w Kanadzie. Ur. 23 VII we Lwowie, był synem Franciszka (1875–1945), majstra lwowskich warsztatów kolejowych, i Stefanii ze Swobodów (1878–1942).
S. uczył się i zdał maturę 19 V 1928 w XI Państw. Gimnazjum im. Śniadeckich we Lwowie, następnie studiował w l. 1928–33 weterynarię w tamtejszej Akad. Medycyny Weterynaryjnej (AMW). Dn. 1 VII 1933 uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego, następnie wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu i po jej ukończeniu w marcu 1934 w stopniu kaprala odbył półroczną praktykę w 17. P. Ułanów w Lesznie; później został awansowany na stopień ppor. rezerwy w korpusie oficerów weterynarii (starszeństwo z 1 I 1936). We wrześniu 1934 powrócił do Lwowa i tu jako wolontariusz przygotowywał pracę doktorską pod kierunkiem Alfreda Trawińskiego w Zakładzie Nauki o Środkach Spożywczych Zwierzęcego Pochodzenia AMW, równocześnie był miejskim lekarzem weterynarii w Turce nad Stryjem. Dn. 28 IV 1936 uzyskał stopień doktora medycyny weterynaryjnej z odznaczeniem na podstawie rozprawy Przyczynek do rozpoznawania wągrzycy mięsa świń za pomocą odczynu strącania (precypitacji) („Przegl. Wet.” 1936 nr 7). Od maja 1936 był asystentem w kierowanym przez Kazimierza Zagrodzkiego Dziale Badawczo-Naukowym (Mikrobiologii) Wydz. Weterynaryjnego Państw. Inst. Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW) w Puławach. Prowadził tam badania nad tuberkuliną i maleiną oraz produkcją surowic i szczepionek, publikując wyniki na łamach „Pamiętnika Państw. Inst. Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego. Wydz. Weterynaryjny”.
W sierpniu 1939 został S. zmobilizowany i przydzielony jako bakteriolog do Wojskowego Centrum Weterynaryjnego w Warszawie, z którym po wkroczeniu wojsk sowieckich 17 IX t.r. ewakuował się do Rumunii i został internowany w miejscowości Corabia nad Dunajem. Stamtąd udało mu się wyjechać do Bukaresztu. Tam wstąpił do Stow. Polskich Profesorów i Naukowców na Obczyźnie i pod przybranym nazwiskiem Witold Więckowski pracował jako nauczyciel biologii i chemii w polskiej średniej szkole w Ploeszti. Po jej zamknięciu w maju 1940 przedostał się przez Jugosławię i Włochy do Francji, zgłosił do WP i został przydzielony do Ośrodka Wyszkolenia Weterynarii w Combourg, następnie w czerwcu t.r. do 4. Dyw. Piechoty w Parthenay. Po ewakuacji z Francji przebywał w obozach wojskowych w Szkocji. Uzyskawszy w r. 1943 dwuletni urlop z wojska podjął pracę naukową nad zarazkiem gruźlicy w inst. naukowym «Moredun». W lipcu t.r. uzyskał w University of Edinburgh stopień doktorski z bakteriologii na podstawie rozprawy o przesączalności zarazka gruźlicy (Studies on the Acid-fast Bacteria with Particular Reference to Filtrability). Przez następne dwa lata specjalizował się w Institute of Animal Pathology przy University of Cambridge. Równocześnie w l. 1943–5 współpracował z Komisją Akademickich Studiów Medycyny Weterynaryjnej działającej przy Royal (Dick) Veterinary College w Edynburgu, wykładając bakteriologię i serologię oraz egzaminując z mikrobiologii. W tym okresie był wspomagany finansowo przez Fundusz Kultury Narodowej. W r. 1945 odrzucił propozycję objęcia katedry mikrobiologii tworzącego się Wydz. Medycyny Weterynaryjnej we Wrocławiu, uzyskał przedłużenie urlopu wojskowego i otrzymał posadę wykładowcy mikrobiologii na University of Glasgow. W r. 1947 został zwolniony z Polskich Sił Zbrojnych i jako starszy wykładowca podjął pracę w University of Liverpool. W kraju opublikował wówczas artykuł pt. Sulfonamidy i penicylina w leczeniu chorób zakaźnych w „Medycynie Weterynaryjnej” (1948 nr 4, odb. W. 1948), a na emigracji m.in. ogłosił z dwoma współpracownikami (C. A. St. Hill i I. Ansel) dobrze przyjętą w lekarskiej prasie książkę Tubercle Bacillus and Laboratory Methods in Tuberculosis (Edinburgh 1952).
W r. 1952 objął S. funkcję pierwszego dyrektora budowanego przez rząd brytyjski instytutu badającego śpiączkę afrykańską (Trypanosomiasis) w Tororo w Ugandzie. Początkowo przez rok mieszkał w stolicy Kenii Nairobi, skąd nadzorował budowę instytutu. Jednocześnie pracował naukowo w inst. weterynaryjnym w pobliskim Kabete w niebezpiecznych warunkach, gdyż w Kenii trwało właśnie wywołane przez plemię Kikuju powstanie Mau-Mau skierowane przeciw Brytyjczykom. Budowę ukończono w r. 1953 i S. przeniósł się do Tororo. Zorganizował tam badania nad zarazkiem śpiączki przenoszonym przez muchę tse-tse i nad odpornością przeciw tej chorobie, sprowadził naukowców z Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych i założył stacje doświadczalne na terytorium Ugandy, Kenii i Tanzanii. W r. 1955 powrócił do Wielkiej Brytanii i objął stanowisko starszego wykładowcy mikrobiologii oraz kierownika pracowni bakteriologicznej na nowo otwartym Wydz. Weterynaryjnym (Department of Clinical Veterinary Medicine) w University of Cambridge. Został tam członkiem King’s College. Podczas okresowych urlopów rocznych (tzw. sabbatical leave) wykładał jako visiting professor na uniwersytetach w Utrechcie (Rijksuniversiteit te Utrecht, 1961) w Holandii i Chartumie (Gama’at El Khartoum, 1963) w Sudanie. Opublikował podręcznik dotyczący bakterii i patogennych grzybów Bacteria and Fungi Pathogenic to Man and Animals (London 1963) uznany przez recenzentów za podstawowy.
W kwietniu 1966 przeniósł się S. do Kanady, gdzie został profesorem mikrobiologii na niedawno założonym Wydz. Bakteriologii Weterynaryjnej przy University of Guelph (Ontario) i kontynuował badania nad śpiączką, m.in. w Nigerii. W r. 1973 wykładał w Australii jako visiting professor w specjalizującej się w chorobach tropikalnych szkole medycznej (Graduate School of Tropical Veterinary Science and Agriculture) przy James Cook University of Northen Queensland w Townsville. W drodze do Australii odwiedził Tahiti i Nową Zelandię, a podczas powrotu – Filipiny, Hongkong, Tajlandię, Singapur, Malezję oraz Iran, wszędzie nawiązując kontakty naukowe i wygłaszając wykłady. W r. 1974 przeszedł na emeryturę, ale nadal był aktywny naukowo i opublikował podręcznik Introduction to Veterinary Microbiology (Guelph 1976). Ogółem był autorem lub współautorem ok. 120 prac naukowych, w dużej części doświadczalnych, poświęconych przede wszystkim mikrobiologii weterynaryjnej, brucelozie, gruźlicy i śpiączce afrykańskiej. Po wojnie publikował najczęściej na łamach „Journal of Pathology and Bacteriology”, „Nature” i „Veterinary Record”, a także w „American Review of Tuberculosis”, „Annals of Tropical Medicine and Parasitology”, „Journal of Comparative Pathology and Therapeutics” i „Parasitology”. Był doradcą Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w dziedzinie chorób tropikalnych, członkiem kilku brytyjskich towarzystw naukowych i organizacji, m.in. Royal College of Pathologists i Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene.
W l. 1976–80 przebywał S. w Malezji, gdzie współorganizował Wydz. Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach na Universiti Pertanian Malaysia w Serdang (prow. Selangor). Następnie przez rok był profesorem mikrobiologii w prywatnym Ross University w Roseau na wyspie Dominice (Małe Antyle). Po powrocie do Kanady jako professor emeritus jeszcze przez kilka lat prowadził wykłady na University of Guelph dla kandydatów na studia medyczne i weterynaryjne oraz pisał artykuły do „Buenos Aires Herald”, którego redaktorem naczelnym był jego najstarszy syn. Wielokrotnie przyjeżdżał do Polski. Zmarł 5 IV 1997 w Guelph i tam został pochowany.
S. był dwukrotnie żonaty, pierwsze małżeństwo z Henryką Woncior-Litwiniak, urzędniczką kancelarii Wydz. Weterynaryjnego PINGW w Puławach, było bezdzietne. W drugim małżeństwie zawartym w r. 1949 z Brytyjką Audrey Claire Sabine (1916–1997), nauczycielką języka francuskiego, miał S. troje dzieci: Michaela Johna (ur. 1950), dziennikarza, Angelę Mariannę (ur. 1952), zamężną z Paulem Baileyem, i Philipa (ur. 1957).
Bibliography of Books in Polish or Relating to Poland, Compiled by J. Zabielska, London 1954–66, Vol. 1–3; Bibliography of Works by Polish Scholars and Scientists Published outside Poland in Languages other than Polish, Compiled by M. Danilewicz, J. Nowak, London 1964 I; Konopka Pol. bibliogr. lek. 1939–45; Zolobka V., Polonica Canadiana 1958–1970, Toronto 1978; Mącznik H., Pracownicy Instytutu Puławskiego w latach międzywojennych (1917–1939), Puławy 1983; Polish Canadian Scholars, Scientists, Writers and Artists, Toronto 1970; – Draus J., Terlecki R., Polskie szkoły wyższe i instytucje naukowe na emigracji, Wr. 1984 s. 40; Jakubowski S., Polscy lekarze weterynaryjni-naukowcy za granicą, „Med. Wet.” 1975 nr 2 s. 124; tenże, Udział polskich lekarzy weterynaryjnych w II wojnie światowej, tamże 1982 nr 10 s. 553; Mglej S., Komisja Akademickich Studiów Medycyny Weterynaryjnej w Edynburgu (1943–1948), w: Nauka polska na obczyźnie, Londyn 1955 z. 1 s. 44; Puławy 1862–1962, „Pam. Puławski” 1965, Zesz. jubileuszowy; Radomyski S., Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939, Pruszków 1992 s. 68, 113; Sroka S. T., Nauki weterynaryjne we Lwowie do roku 1945, Rzeszów 1999; Sulimirski T., Fundusz Kultury Narodowej 1939–1946, w: Nauka polska na obczyźnie, Londyn 1961 z. 3 s. 56; Sto lat weterynarii w Puławach 1862–1962, Puławy 1962; The University of Edinburgh and Poland. An Historical Review, Ed. W. Tomaszewski, Edinburgh 1969 s. 62, 95; – Sprawozdanie ze stanu i czynności Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w roku akademickim 1934/35, Lw. 1935 s. 20; toż za l. 1935/36, Lw. 1936 s. 20–1; – Wspomnienia pośmiertne: „Med. Wet.” 1997 nr 9 s. 543 (E. K. Prost), „Życie Wet.” 1998 nr 6 s. 241–3 (M. Grundboeck, fot.); – B. Pol. w Paryżu: Mater. do Słown. Biogr. Lama (nota autobiograficzna i częściowa bibliogr.); – Informacje Jerzego Sołtysa z Kr., Mariana Grundboecka z Puław, Piotra Wyrosta z Wr. i Andrzeja Suchcitza z Londynu.
Stanisław Tadeusz Sroka