Praga Rafał (Rafael), pseud.: Mały, Stefan (1916–1953), dziennikarz, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej. Ur. 29 XII w Łodzi, był synem Leona (Lwa), kupca, i Zofii (Róży) z Toderów.
Od r. 1926 P. uczył się w Społecznym Polskim Prywatnym Gimnazjum Męskim w Łodzi i tam w r. 1934 otrzymał świadectwo dojrzałości. Następnie od października t. r. studiował na Wydziale Prawa Uniw. Warsz., lecz do wybuchu wojny w r. 1939 studiów nie zdołał ukończyć. Działalność polityczną rozpoczął P. jeszcze jako uczeń gimnazjum. Od r. 1931 należał do Organizacji Młodzieży Tow. Uniwersytetu Robotniczego (OMTUR), był współorganizatorem, a potem wiceprzewodniczącym Międzyszkolnego Koła tej organizacji w Łodzi, a w r. 1933 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Również bardzo wcześnie i z pasją zajął się pracą publicystyczną, która stała się zasadniczą domeną jego aktywności. Współpracował z pismami socjalistycznymi – „Robotnikiem” (w dziale młodzieżowym), „Tygodniem Robotnika” i „Dziennikiem Ludowym”. Był też (do r. 1937) członkiem redakcji wznowionego jesienią 1936 organu OMTUR „Młodzi Idą” i jednocześnie wchodził w skład Centralnego Wydziału Młodzieży PPS. W końcu lat trzydziestych prowadził również żywą działalność odczytową w Kołach Młodzieży PPS w Warszawie.
W czasie obrony stolicy we wrześniu 1939 P. uczestniczył w organizowaniu Robotniczej Brygady Obrony Warszawy. Następnie przez kilka miesięcy przebywał w rodzinnej Łodzi, by wiosną 1940 wrócić do Warszawy. Wkrótce potem – wprowadzony przez Zbigniewa Mitznera – został członkiem konspiracyjnej Organizacji Socjalistyczno-Niepodleglościowej «Wolność» i do końca jej istnienia (jesień 1941) obok Anny Golde-Mitznerowej, Z. Mitznera, Aleksandra Zdzisława Einfelda, Włodzimierza Kaczanowskiego i Leszka Raabego należał do ścisłego kierownictwa organizacji. Posługiwał się wówczas nazwiskami: Jastrzębski i Pawelak. Aresztowany przez funkcjonariuszy Kriminalpolizei w «Yacht-Clubie» przy Placu Napoleona (obecnie Plac Powstańców Warszawy) w październiku 1941 pod zarzutem puszczania w obieg fałszywych dokumentów i skazany na cztery lata ciężkiego więzienia, w lipcu 1942 zbiegł z transportu z więzienia przy ul. Gęsiej do obozu zagłady w Treblince. Ujęty ponownie na początku grudnia 1942 jeszcze raz zdołał zbiec. Był członkiem Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB) od chwili jej utworzenia wiosną 1943. Kiedy w sierpniu t. r. Grzegorz Załęski rozpoczął wydawanie powielanego codziennego pisma ilustrowanego pt. „Demokrata”, P. został współredaktorem pisma (w skład redakcji wchodzili m. in. komendant SOB Leszek Raabe, Stanisław Ryszard Dobrowolski, Kazimierz Dorosz, Jerzy Wyszomirski, a współpracowali z pismem m. in. Aleksander Maliszewski i Tadeusz Hollender); „Demokrata” ukazywał się do września 1944. Kolumna satyryczna tego pisma – „Moskit” – przekształciła się we wrześniu 1943 w tygodnik satyryczny pod tą samą nazwą, szeroko znany ze znakomitych rysunków Henryka Chmielewskiego (pseud. Yes), Stanisława Tomaszewskiego (pseud. Miedza), Andrzeja Willa (pseud. Was). Po kapitulacji powstania warszawskiego 1944 r. P. osadzony został w oficerskim obozie jenieckim w Murnau; posługiwał się wówczas dokumentami na nazwisko podporucznika Armii Krajowej (AK) Romana Paszkowskiego, wystawionymi, na wniosek Leona Schillera, przez szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK płka Jana Rzepeckiego. Po wyzwoleniu obozu w r. 1945 należał do założycieli komitetu organizującego powrót do kraju.
Po powrocie do Polski we wrześniu 1945 P. od razu zgłosił się do odbudowanej PPS i został dokooptowany do jej Rady Naczelnej (RN); formalna uchwała RN w tej sprawie zapadła 25 VIII, tzn. jeszcze przed jego powrotem do kraju. Ponownie wybrany w grudniu 1947 w skład RN PPS na XXVII Kongresie partii, w grudniu 1948 jako delegat ze Środy uczestniczył w Kongresie Zjednoczeniowym PPS i Polskiej Partii Robotniczej. Został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W kadencji 1947–52 piastował mandat posła do Sejmu Ustawodawczego RP wybrany w okręgu nr 34: Gniezno; w Sejmie wchodził do Komisji Propagandowej i Komisji Spraw Zagranicznych. W okresie powojennym P. stał się jednym z animatorów odradzającego się polskiego dziennikarstwa, znanym z inicjatywy i pomysłowości. Pisał już niewiele, poświęcając się całkowicie rozległej działalności organizatorskiej i wydawniczej. Początkowo od września 1945 wchodził w skład redakcji „Robotnika”, wydawanego wówczas w Łodzi. W styczniu 1946 został redaktorem naczelnym tygodnika „Młodzi Idą” (po przeniesieniu pisma z Łodzi do Warszawy) i pełnił tę funkcję do maja t. r. Jednocześnie był organizatorem i (od lutego 1946) redaktorem naczelnym Socjalistycznej Agencji Prasowej, działającej do r. 1948. Był wreszcie organizatorem i pierwszym redaktorem naczelnym „Expressu Wieczornego”, wydawanego od maja 1946, redagowanego żywo i popularnie dziennika popołudniowego przeznaczonego dla masowego czytelnika. «Pismo, które redagował, było jego ukochaniem. Redagował to swoje ukochanie 24 godziny na 24, gdziekolwiek się znajdował. Do tej swojej miłości zaprzęgał, kogo się dało» (A. Rudnicki). Jednocześnie od września 1946 wchodził w skład Głównej Komisji Weryfikacyjnej Zarządu Głównego Związku Zawodowego Dziennikarzy RP, a od listopada 1947 był jego wiceprezesem. Zasiadał również w Radzie Naukowej Polskiego Instytutu Prasoznawczego (od r. 1948) i w Kolegium Repertuarowym Teatru Satyryków. Zmarł 24 V 1953 w Warszawie na atak serca, wkrótce po wygłoszeniu przemówienia na imprezie „Expressu Wieczornego” z okazji Dni Oświaty, Książki i Prasy. Pochowany został na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi i (pośmiertnie) Orderem Sztandaru Pracy II kl.
Żonaty z Joanną z Barańskich, 2. v. Obrębską (ur. 24 VI 1909), magistrem psychologii, dziennikarzem, członkinią konspiracyjnych organizacji «Wolność» i SOB, a po wojnie należącą do PPS i PZPR, P. dzieci nie miał.
Głowacki T., Prasa Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1944–1948, W. 1971 s. 9, 25, 29; Lubowski A., Rafał Praga (1916–1953), w: Materiały pomocnicze do historii dziennikarstwa w Polsce Ludowej, W. 1974 z. 4 s. 148–58; Mulak J., Lewica socjalistyczna w Warszawie. Październik 1939–wrzesień 1941, w: Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1971 z. 1 s. 261, 264; Załęski G., Satyra w konspiracji 1939–1944, Wyd. 2., W. 1958 s. 12 (wstęp A. Ryszkiewicz); – Dobrowolski S. R., Tamte dni i lata, W. 1981 s. 178, 224, 231, 232, 236, 237; Leszek Raabe we wspomnieniach przyjaciół, W. 1963; Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, W. 1974 II–III; Mitzner Z., Spotkania, Kr. 1979 s. 161–5; Moczarski K., Po powstaniu, W. 1980 s. 6; Rudnicki A., Kartki sportowe, „Życie Warszawy” 1980 nr 302 s. 4; Spraw. stenogr. Sejmu Ustawodawczego; Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971; – „Robotnik” 1937 nr 290 s. 5; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1953: „Express Wieczorny” nr 124 s. 1, nr 125 s. 1, 2 (fot.), nr 126 s. 1, 2 (fot.), nr 127 s. 1, 3; „Przekrój” nr z 7 VI (fot.); – Arch. Uniw. Warsz.: RP-UW (akta studenckie) nr albumu 45378 (fot.); Centr. Arch. KC PZPR: Biuro Spraw Kadrowych PZPR 237/XXIII (teczka osobowa R. Pragi nr 230); – Informacje żony Joanny.
Andrzej K. Kunert