Smreczyński Stanisław (junior) (1899–1975), zoolog, profesor UJ. Ur. 11 VII w Regulicach (pow. chrzanowski), był synem Stanisława (zob.) i Franciszki Walerii z Kirschnerów, bratankiem Franciszka – Władysława Orkana (zob.).
S. uczył się w I Gimnazjum im św. Anny w l. 1910–11, następnie w III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, gdzie zdał maturę w r. 1917. T.r. rozpoczął studia na Wydz. Prawa UJ i równocześnie ukończył roczny kurs pomaturalny w Szkole Handlowej w Krakowie (1917/18). Po drugim roku przerwał studia, został powołany do wojska, w którym służył od lutego do października 1919. Z końcem marca 1920 został urzędnikiem w Inspektoracie Węglowym Min. Przemysłu i Handlu. Ponownie powołany do wojska, służył od maja do czerwca 1920. W lipcu 1920 przeniesiono go do rezerwy z powodu choroby serca. Pracował ponownie w Inspektoracie, następnie od stycznia 1921 był zastępcą kwestora Akad. Górniczej w Krakowie. W maju t.r. powrócił na studia na UJ, zmieniając kierunek na biologiczny i został w r. 1922 zastępcą asystenta w Zakładzie Anatomii Porównawczej u Henryka Hoyera oraz pomocniczym asystentem na Wydz. Rolnym, gdzie prowadził ćwiczenia z oznaczania owadzich szkodników (1923/4). Dn. 17 XII 1924 doktoryzował się na podstawie rozprawy Untersuchungen über die Topographie und den Bau der Kopfdrüsen des Rüsselkäfers Strophosomus capitatus Deg. („Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. S. B. Sciences Naturelles” 1924 nr 3–4) napisanej pod kierunkiem H. Hoyera. T.r. został starszym asystentem Zakładu Biologii i Embriologii na Wydz. Lekarskim, gdzie pracował aż do wybuchu drugiej wojny światowej pod kierunkiem Emila Godlewskiego jun. W tym okresie odbył staże naukowe w norweskiej Stacji Morskiej w Bergen (pięć tygodni w r. 1925) i Zakładzie Zoologii Uniw. Jana Kazimierza u Jana Hirschlera (letni trymestr 1928) oraz reprezentował polską naukę na X Międzynarodowym Kongresie Zoologicznym w Budapeszcie (1923) i 23. Zgromadzeniu Stow. Anatomów w Pradze (1928). W l. 1929–30 odbywał dwa półroczne staże jako stypendysta Fundacji Rockefellera w zakładach zoologii uniwersytetów w Berlinie u R. Heymonsa i w Paryżu u Ch. Péreza. W r. 1932 habilitował się na UJ na podstawie rozprawy Badania embriologiczne nad rozwojem głowy omarlicy Silpha obscura L. (Coleoptera) (Rozpr. AU Wydz. Mat.-Przyr. S. III T. 31: 1931 nr 1) i uzyskał veniam legendi w zakresie zoologii ze szczególnym uwzględnieniem entomologii. W l. 1932–9 wykładał embriologię eksperymentalną i parazytologię. W r. 1938 pozostając na etacie starszego asystenta, został mianowany profesorem tytularnym.
Do r. 1939 S. zajmował się embriologią opisową i doświadczalną, badając głównie rozwój płazów i chrząszczy. Opracował m.in. oryginalną metodę wkłuwania igieł szklanych do jaj owadów dla badania rozwoju ontogenetycznego poszczególnych segmentów puszki głowowej oraz opisał mechanizm jej powstawania, segmentacji i wykształcania (praca habilitacyjna), określił stopień wrażliwości na urazy mechaniczne zapłodnionego jaja płazów w różnych stadiach bruzdkowania w Experimentelle Untersuchungen über die Empfindlichkeit gegen mechanische Reize und über den Verlauf der anormalen Gastrulation im Ei von Rana fusca („Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. S. B: Sciences Naturelles II” 1929 nr 1–2) oraz przedstawił nową hipotezę na temat roli żółtka w rozwoju ontogenetycznym w Entwicklungsmechanisme. Untersuchungen am Ei des Käfers Agelastica alni L. („Zoologische Jahrbücher. Abteilung für allgemeine Zoologie und Physiologie der Tiere” Bd. 59: 1938). Interesując się entomologią, od r. 1910 rozpoczął także badania taksonomiczne nad chrząszczami – ryjkowcami (Curculionidae), wykazując m.in. 30 nowych dla południowo-wschodniej Polski gatunków w pracy Kilka uwag o krajowych ryjkowcach („Pol. Pismo Entomologiczne” T. 7: 1928).
Po wybuchu drugiej wojny światowej, po krótkim pobycie we Lwowie, S. powrócił do Krakowa i w styczniu 1940 wspólnie z E. Godlewskim jun. zorganizował Sekcję Sanitarną Krakowskiego Okręgu Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) i został jej sekretarzem; po jej likwidacji przez Niemców w r. 1941 działał dalej w podziemiu i kierował legalnie działającą placówką – Składnicą Sanitarną Rady Głównej Opiekuńczej. Kontynuował też naukową korespondencję z wybitnymi zoologami, m.in. z Romanem Kuntzem z Warszawy i H. Wagnerem z Berlina. Po wojnie na krótko S. powrócił na swoje stanowisko na Wydz. Lekarskim UJ (wrzesień-grudzień 1945), w styczniu n.r. został profesorem nadzwycz. i objął Zakład i katedrę zoologii na Wydz. Filozoficznym. Od lutego do kwietnia 1949 przebywał w Paryżu, gdzie organizował dział przyrodniczy Stacji Naukowej PAU. W r. 1951 został prodziekanem Wydz. Matematyczno-Przyrodniczego UJ oraz po jego podziale organizatorem nowego Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi. Był jego pierwszym dziekanem (1952–5) i kierownikiem Katedry Zoologii Systematycznej (1953–69) oraz kierownikiem Zespołu Katedr Zoologicznych (1963–8). Dn. 31 XII 1956 został profesorem zwycz. Na emeryturę przeszedł 1 X 1969, ale nie zaniechał działalności naukowej.
W l. powojennych z powodu licznych zajęć administracyjnych i dydaktycznych S. zaprzestał badań embriologicznych, wymagających nieprzerwanych obserwacji. Kontynuował natomiast prace entomologiczne nad fauną ryjkowców Polski, stając się wybitnym autorytetem. Opublikował 37 oryginalnych prac taksonomicznych, w których opisał ponad 10 nieznanych dotąd gatunków ryjkowców i opracował kilka ich rodzajów, m.in. Remarques sur le genre Alophus Schönherr (Coleoptera, Curculionidae) („Pol. Pismo Entomologiczne” T. 26: 1957) i Vorstudien zu einer Monographie des Subgenus Liophloedes Weise 1894 (Gen. Liophloeus Germar, 1824) (Coleoptera, Curculionidae) („Acta Zoologica Cracoviensia” T. 3: 1958 nr 3). Był też jednym z pionierów badań nad subfosylnymi chrząszczami plejstocenu Europy Środkowej m.in. Pleistoceńskie ryjkowce (Coleoptera, Curculionidae) z doliny Ziembówki („Starania” T. 30: 1953). Ponadto opracował materiały ryjkowców zebrane przez swoich uczniów i współpracowników poza Polską: we Francji, na Bałkanach i na Bliskim Wschodzie. Sam zgromadził bogatą kolekcję ryjkowców (ponad 57 tys. okazów), która po jego śmierci została zakupiona do Muz. Przyrodniczego w Krakowie. Szczególnie cennym rezultatem działalności S-ego był sześcioczęściowy klucz do oznaczania blisko 1000 występujących w Polsce i jej sąsiedztwie gatunków ryjkowcowatych z rodzin Apionidae i Curculionidae z 1500 rysunkami morfologicznymi, opublikowany w serii „Klucze do oznaczania owadów Polski” (Cz. XIX: z. 98a–98f, W. 1965–75). Był autorem i współautorem kilku skryptów i podręczników zoologii opublikowanych w l. 1947–73, m.in. Zoologia ogólna (Kr. 1947) i Kurs zoologii systematycznej (Kr. 1951), oraz redaktorem serii zoologicznej 19. roczników „Acta Biologica Cracoviensia”. Dał początek krakowskiej szkole embriologii owadów, którą stanowili jego uczniowie, późniejsi profesorowie, m.in. Anna Czapik, Czesław Jura, Anna Krzysztofowicz i Barbara Węglarska. Był inicjatorem badań nad ryjkowcami w Polsce (uczniowie i kontynuatorzy: Zdzisław Cmoluch, Bogusław Petryszak, Mieczysław Mazur, Marek Wanat i Stanisław Knutelski). Za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne trzykrotnie otrzymał nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Od l. dwudziestych S. należał do Komisji Fizjograficznej PAU, w l. 1947–52 był sekretarzem Komitetu Badań Fizjograficznych i 1 VI 1951 został członkiem korespondentem PAU. Ponadto był członkiem Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk (1952), Polskiego Tow. Przyrodników im. Kopernika, Polskiego Tow. Entomologicznego i Polskiego Tow. Zoologicznego, a za granicą – Société Entomologique de France i International Union of Biological Sciences (Entomological Section). S. zmarł 6 IV 1975 w Krakowie i pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim (kw. XI b). Odznaczony był m.in. Krzyżami Kawalerskim (1954) i Oficerskim (1960) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem im. M. Kopernika PAN (1972) oraz Odznakami 1000-lecia Państwa Polskiego i 50-lecia PCK. Jego imieniem nazwano kilka nowych gatunków chrząszczy.
Małżeństwo S-ego zawarte w r. 1933 z Janiną z Wisłouchów (Wysłouchów) (1903–1987), lekarzem pediatrą, było bezdzietne.
Fot. S-ego w Zakładzie Zoologii Systematycznej UJ; – Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I–II; toż za l. 1947–52; Biogramy uczonych pol., Cz. 2: Nauki biologiczne; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Słown. biologów, Wr. 1973 III; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Fedorowicz Z., Dzieje zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1780–1960, Kr. 1965; tenże, Zarys historii zoologii, W. 1962; Hubner P., Siła przeciw rozumowi. Losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939–1989, Kr. 1994; Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania na Uniwersytecie Jagiellońskim 1939–1945, Kr. 1975; Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, W. 1983; – Wspomnienia pośmiertne: „Acta Biologica Cracoviensia. S.: Zoologia” 1975 s. 3–7 (bibliogr., fot.), „Folia Biologica” 1976 nr 1 s. 2 (A. Krzysztofowicz, portret drzeworytowy S-ego autorstwa Zbigniewa Jeżo na okładce), „Pol. Pismo Entomologiczne” 1976 fasc. 2 s. 411–18 (taż, bibliogr., fot.), „Przegl. Zoologiczny” 1975 z. 4 s. 388–95 (taż, bibliogr., fot.), „Wszechświat” 1976 nr 1 s. 22–3 (Z. Grodziński, fot.); – „Roczn. PAU” za r. 1947/52, Kr. 1953 s. LXV–LXVI (częściowa bibliogr.); – „Dzien. Pol.” 1987 nr 165 (dot. żony S-ego); – Nekrologi z r. 1975: „Dzien. Pol.” nr 80–2, „Tyg. Powsz.” nr 25; – Arch. PAN w Kr.: sygn. K III–136; Arch. UJ: sygn. S II 619 (teczka osobowa), WF II 121 (teczka habilitacyjna), WF II 504 (teczka doktorska); – Informacje Anny Krzysztofowicz i Bogusława Petryszaka z Kr.
Jerzy Pawłowski